Pozycje wertykalne w porodzie – o co chodzi?

W odniesieniu do przebiegu porodu naturalnego coraz częściej się wspomina o tzw. pozycjach wertykalnych i ich pozytywnym wpływie na przebieg narodzin dziecka. Próbując opisać korzyści płynące z przyjmowania przez kobietę pozycji wertykalnych podczas I i II fazy porodu, warto na wstępie wyjaśnić, czym są owe pozycje.

Jednym z głównych czynników zewnętrznych pojawiających się w fizjologii porodu naturalnego jest grawitacja. Przesuwanie się dziecka w dół do kanału rodnego i równomierne napieranie na szyjkę możliwe jest właśnie dzięki wspomnianej sile grawitacji. W pozycjach wertykalnych wykorzystuje się ten czynnik zewnętrzny, by podążać za fizjologią porodu. Przyjmowanie pozycji pionowych jest w zgodzie z naturą.

Kobieta rodząca może wykorzystać kilka różnych pozycji wertykalnych starając się znaleźć odpowiednią dla siebie w danym momencie. Zadaniem doświadczonej położnej jest także ocenienie, gdzie znajduje się dziecko i jaka pozycja będzie również wspierająca dla niego. Dobrym rozwiązaniem będzie zapoznanie się z możliwymi pozycjami porodowymi jeszcze na etapie ciąży. Może to być na spotkaniach z położną środowiskową, w szkole rodzenia czy w gabinecie fizjoterapii uroginekologicznej.

Szpitalne sale porodowe coraz częściej dostosowywane są do przyjmowania porodów w pozycjach wertykalnych. Na Blokach Porodowych można zauważyć drabinki, piłki, liny czy krzesła porodowe, które ułatwiają przyjmowanie pozycji wertykalnych podczas I i II fazy porodu. Zatem jakie korzyści płyną z pozycji porodowych, które są zgodne z siłą grawitacji?

Zalety pozycji wertykalnych

Podczas pozycji wertykalnych i wpływie siły grawitacji dochodzi do równomiernego nacisku główki dziecka na szyjkę macicy i lepszego stymulowania jej do rozwierania się. Dzięki działaniu grawitacji dziecko z łatwością schodzi w kanał rodny i odpowiednio się do niego dopasowuje. Co więcej, kobieta w takich pozycjach może swobodniej oddychać, co powoduje lepsze dotlenienie zarówno jej, jak i dziecka. Pozycje wertykalne zmniejszają poziom odczuwalnego bólu porodowego, ponieważ nacisk rodzącego się dziecka na tkanki wewnątrz miednicy jest mniejszy. W konsekwencji daje to mniejsze ryzyko urazów okołoporodowych szyjki macicy czy krocza.

Niższy poziom odczuwalnego bólu porodowego i głębsze oddychanie redukuje stres i lęk u kobiety podczas porodu. Efektem tego będzie dopływ większej ilości naturalnej oksytocyny do macicy i bardziej efektywne jej skurcze. Wykorzystanie siły grawitacji zmniejsza potrzebę silnego parcia, dzięki czemu kobieta rodząca mniej się męczy podczas porodu.

Pozycja stojąca/siedzenie na piłce – propozycje na początek porodu

I okres porodu dobrze jest spędzić aktywnie w pozycji stojącej. Kołyszące ruchy miednicy mamy pomagają dziecku przesunąć się ku dołowi. Co można robić? Jedną z podstawowych czynności wpływających korzystnie na postęp porodu będzie chodzenie. Podobnie będzie w przypadku krążeń biodrami trzymając się osoby towarzyszącej, drabinki czy łóżka. Wprowadzenie ruchu w obrębie miednicy pozwoli również złagodzić odczucia bólu porodowego i poprawić ukrwienie/odżywienie samej macicy.

Pozycja stojąca jest jedną z pozycji wertykalnych. Siła grawitacji wspomaga przeciskanie się maluszka w dół. W ramach odpoczynku można usiąść na piłce i poruszać biodrami lub przyjąć pozycję pełnego przysiadu, który to pozwoli rozluźnić dno miednicy. Poród to ruch, więc warto spędzić go w pozycji aktywnej już od pierwszych skurczy.

Pozycja kuczna podczas porodu

Jedną z pozycji wertykalnych jest tzw. pozycja kuczna. Jest to najlepsza opcja podczas II fazy porodu, ponieważ kość guziczna może się odsunąć do tyłu w największym możliwym zakresie. Wspomaganie się siłą grawitacji i wykorzystanie spontanicznych skurczy macicy powoduje, że kobieta rodząca nie musi wkładać za dużo wysiłku w urodzenie dziecka.

Jedyną wadą tej pozycji jest to, że nie każda kobieta z łatwością przyjmie pozycję kuczną. W przygotowaniu do porodu w tej pozycji duże znaczenie będą miały ćwiczenia w ciąży, a zwłaszcza przyjmowanie pełnego przysiadu, by móc otworzyć biodra i uelastycznić stawy skokowe (by móc kucnąć z pełnym podparciem na stopach). Na sali porodowej można skorzystać z drabinek, lin czy pomocy osoby towarzyszącej, by udało pozostać się w pozycji kucznej przez czas trwania skurczu.

Pozycja kolankowo-łokciowa podczas porodu

Kolejną propozycją pozycji porodowej jest tzw. pozycja kolankowo-łokciowa. Nazwa zapewne jest znana kobietom w ciąży, ponieważ pozycja kolankowo-łokciowa jest często wykorzystywana do ćwiczeń oddechowych czy mobilizujących miednicę zwłaszcza w III trymestrze. Podczas porodu może to być jednak trochę zmodyfikowana pozycja kolankowo-łokciowa w porównaniu z tą do ćwiczeń w ciąży. Łokcie oparte mogą być zarówno o podłoże, jak i o stołek czy obniżone łóżko.

Wspomniana pozycja porodowa jest wskazana dla kobiet, które mają mocne bóle w okolicy kości krzyżowej. Pozycja kolankowo-łokciowa ułatwia też osobie towarzyszącej wykonać masaż kości krzyżowej. Pozycja ta w niewielkim stopniu spowalnia akcję porodową i zalecana jest w przypadku, kiedy to poród postępuje zbyt szybko. Zaletą tej pozycji jest jednak to, że stymuluje do rotacji dziecka.

Pozycja siedząca podczas porodu

Możliwe jest także przyjęcie pozycji siedzącej podczas porodu. Służą do tego specjalne krzesła/fotele/stołki porodowe lub specjalnie przekształcone na ten cel łóżko porodowe. Pozycja siedząca jest również jedną z pozycji wertykalnych, kiedy to dużym sprzymierzeńcem będzie siła grawitacji. Siedzenie pozwala również na chwilę między pozycjami bardziej wymagającymi jak pozycja kuczna czy pozycja kolankowo-łokciowa.

Pozycja leżąca na boku/plecach podczas porodu

Wśród pozycji leżących wyróżnia się pozycję na boku i pozycję na plecach. Leżenie na boku podczas II okresu porodu może być wykorzystane przez kobiety rodzące, które są zmęczone trudnym przebiegiem I okresu lub z różnych względów nie mogą przyjąć pozycji wertykalnej. Pozycja leżenia na boku w dalszym ciągu ułatwia odchylenie się kości krzyżowej i kości guzicznej ku tyłowi podobnie jak pozycje pionowe. Pozycja na boku wspomaga również obrót dziecka.

Warto również wspomnieć o pozycji porodowej w leżeniu na plecach, od której skutecznie odchodzi się już w praktyce położniczej. Leżenie tyłem znacznie utrudnia przebieg porodu, ponieważ wspomniana wyżej kość krzyżowa i kość guziczna nie mają możliwości, by się rozsunąć i ułatwić narodziny dziecka. Poród w pozycji na plecach wymaga od kobiety dużo więcej wysiłku niż w przypadku innych pozycji, aby móc wyprzeć dziecko. Zgodnie z aktualną wiedzą dotyczącą zalet pozycji wertykalnych coraz mniej porodów odbywa się w pozycji leżenia na plecach.

Podsumowanie

Wybór pozycji porodowej jest prawem kobiety podczas porodu naturalnego. Rolą doświadczonej położnej jest ocena sytuacji i postępu porodu tak, by móc proponować kobiecie rodzącej różne pozycje, które będą dla niej korzystne w danym momencie. Najlepszym rozwiązaniem jest dążenie do przyjmowania pozycji wertykalnych, które są w zgodzie z fizjologią porodu naturalnego i wykorzystują siłę grawitacji.