Dolegliwości bólowe kręgosłupa po porodzie naturalnym

Poród siłami natury to ogromny wysiłek dla całego organizmu. I faza porodu wypełniona bolesnymi skurczami rozwierającymi może generować dużo napięcia na poziomie kręgosłupa lędźwiowego. W II fazie porodu skurcze parte również nie będą obojętne dla całego układu mięśniowo-stawowego zarówno w obszarze miednicy, jak i pleców. Powstają przeciążenia, które odczuwalne mogą być dopiero po porodzie.

Poród naturalny choć przebiegający fizjologicznie to duże obciążenie dla organizmu kobiety. Dlatego też tak dużą wagę przykłada się do świadomego przygotowania do porodu naturalnego, aby nie tylko przedstawić pacjentce jego przebieg i możliwe komplikacje, ale także przygotować do niego cały organizm. Mocniejsze i elastyczniejsze mięśnie tułowia i miednicy sprawniej zregenerują się po porodzie naturalnym, a następnie pozwolą kobiecie na szybszy powrót do formy.

Wpływ rany po cięciu cesarskim na funkcjonowanie kręgosłupa

Cięcie cesarskie to operacja, którą przeprowadza się według wskazań medycznych celem zakończenia ciąży. Efektem jej są nie tylko narodziny dziecka, ale także poprzeczna niestety rana na podbrzuszu wymagająca szycia chirurgicznego.Głównym powodem zmniejszenia ruchomości miednicy i przejścia lędźwiowo-krzyżowego jest obawa kobiety przed bólem na poziomie cięcia. Szwy na warstwie zewnętrznej skóry zazwyczaj utrzymywane są przez okres 7 dni (o ile nie zostały założone szwy wchłanialne), które dodatkowo ograniczają aktywność pacjentki. Z drugiej strony, rana po cięciu cesarskim musi się zagoić, a nadmierne ruchy na obręczy biodrowej mogą ten proces zaburzać.

Przybierana przez pacjentkę postawa chroniąca przed bólem i uszkodzeniem rany to zazwyczaj pochylenie do przodu w lędźwiach. Permanentne ustawienie kręgosłupa w zgięciu doprowadza do przeciążenia aparatu kostno-więzadłowego. Jest to sytuacja odwrotna niż podczas ciąży, kiedy to dominował głównie wyprost w odcinku lędźwiowym i nadmierna lordoza.

Ciężko wymagać od pacjentki podczas pierwszej pionizacji, aby myślała o utrzymaniu prawidłowej postawy ciała. Samo ustawienie ciała w pozycji pionowej już będzie dla pacjentki dużym wyzwaniem po przebytej operacji (cięciu cesarskim). Edukacja przedporodowa może pełnić tutaj bardzo ważną rolę, ponieważ już przed okresem poporodowym pacjentka uzyska od fizjoterapeuty uroginekologicznego informacje na temat postępowania po ewentualnym lub planowanym cięciu cesarskim. Wiedza na temat prawidłowej postawy po porodzie pozwala pacjentce wdrażać ją stopniowo, ale sukcesywnie.

Postawa ciała w ciąży i po ciąży

O ile zmieniona postawa ciała w ciąży jest czymś naturalnym z uwagi na powiększający się brzuch, to pozostanie w tej pozycji po ciąży nie jest już zalecane. Niestety niewystarczająca opieka fizjoterapeutyczna na oddziale poporodowym (lub jej całkowity brak) powoduje, że kobieta nie jest świadoma popełnianych błędów. Najlepszym rozwiązaniem są wizyty u fizjoterapeuty uroginekologicznego w trakcie ciąży przygotowujące do porodu. Oprócz dobrania odpowiednich ćwiczeń fizycznych czy terapii fizjoterapeuta wyedukuje również kobietę w temacie prawidłowej postawy ciała. Zaopatrzona w taką wiedzę będzie mogła już po porodzie podczas pobytu w szpitalu wdrożyć zdrowe nawyki.

Osłabione powłoki brzuszne po ciąży nie sprzyjają dobrej postawie i zachowaniu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa. Jednak z każdym dniem coraz łatwiej będzie przybrać prawidłową postawę, ponieważ mięśnie brzucha będą powoli odzyskiwały swoje napięcie podstawowe. W przypadku cięcia cesarskiego, jak powyżej zostało zaznaczone, niewłaściwe ustawienie kręgosłupa może być przez pierwsze dni postawą ochronną. Nie można jednak trwać w nieskończoność w takiej pozycji.

Nawyki dnia codziennego podczas opieki nad dzieckiem

Nie tylko poród naturalny czy poród przez cięcie cesarskie może być czynnikiem generującym ból pleców u kobiety. Codzienna opieka nad noworodkiem nie pozostanie bez wpływu na kręgosłup. Choć masa ciała noworodka po urodzeniu zwykle nie przekracza 4 kg, to wszelkie zabiegi pielęgnacyjne wykonywane przy nim bez zachowania prawidłowych nawyków postawy mogą skończyć się nieprzyjemnym bólem pleców.

O czym warto zatem pamiętać?

• Pozycja do karmienia piersią czy mlekiem z butelki powinna być wygodna dla kobiety i dziecka. Najdogodniejszym wyborem może być pozycja leżąca czy pozycja siedząca (przy użyciu poduszki do karmienia). W przypadku karmienia piersią można skorzystać z porady doradczyni laktacyjnej, która podczas nauki prawidłowej pozycji weźmie pod uwagę nie tylko potrzeby matki, ale także noworodka (zwłaszcza w przypadku problemów ze ssaniem).
• Przewijak dobrze jest umieścić na łóżeczku dziecięcym czy wysokiej komodzie, aby uniknąć schylania się podczas przebierania dziecka. Trzeba pamiętać, że czynność ta jest powtarzana bardzo często w ciągu dnia i pozostawianie w zgięciu przez dłuższy czas może być bardzo niekomfortowe.
• Podnoszenie dziecka z łóżeczka czy wózka można wykonać wraz z wydechem ustami, aby zaangażować mięśnie brzucha do dźwignięcia (zabezpieczą one kręgosłup).
• W pierwszych tygodniach zalecany jest odpoczynek, aby organizm zregenerował się po trudach porodu zarówno naturalnego, jak i po cięciu cesarskim.

Fizjoterapia połogowa i popołogowa – możliwości i cele

Aby zminimalizować ryzyko dolegliwości bólowych po porodzie, dobrze jest zacząć współpracować z fizjoterapeutą uroginekologicznym już na etapie ciąży. To czas, kiedy można na spokojnie nauczyć kobietę instruktażu czynności dnia codziennego, o czym będzie ona pamiętać już przy pierwszych chwilach z dzieckiem. Okres ciąży można także wykorzystać na naukę właściwego oddechu czy trening mięśni dna miednicy, który nie tylko przygotuje do porodu naturalnego, ale także pokaże kobiecie, jak w pierwszych dniach po rozwiązaniu może już powoli wdrażać ćwiczenia wzmacniające.

Prawidłowo przebiegający połóg nie jest przeciwwskazaniem do wizyt u fizjoterapeuty uroginekologicznego. Są one nawet bardzo wskazane w celu kontroli dna miednicy po porodzie, jak i usunięcia wszelkich napięć związanych z trudami porodu i opieki nad noworodkiem. Wizyta kontrolna w połogu będzie idealną kontynuacją zalecanej przed i w trakcie ciąży opieki fizjoterapeutycznej.

Mięśnie dna miednicy i mięśnie brzucha są bardzo ważnym elementem tzw. stabilizacji centralnej. Inaczej mówiąc, chronią one kręgosłup przed przeciążeniami i tworzą wewnętrzny „gorset mięśniowy” dla niego. Osłabienie ich na skutek ciąży i porodu wpływa niekorzystnie na kontrolę całego tułowia. Dobrze ukierunkowana fizjoterapia uroginekologiczna pomoże powoli powrócić do prawidłowego napięcia mięśni stabilizujących kręgosłup. Holistyczne patrzenie na kobietę po porodzie jest bardzo ważne. Kiedy pacjentka przychodzi z bólem pleców w połogu, to konieczne jest kompleksowe badanie szczegółowe i wywiad medyczny, aby znaleźć przyczynę dolegliwości, a nie tylko działać objawowo. Być może powodem problemów z kręgosłupem będzie przewijak ustawiony na niewłaściwej wysokości, a może to jednak mocno osłabione i niewydolne dno miednicy czy rozejście mięśni prostych brzucha będzie przyczyną złej kontroli tułowia.

Ból pleców po porodzie – podsumowanie

W zapobieganiu dolegliwościom bólowym pleców u kobiet po porodzie najważniejsza jest profilaktyka! Zdrowe nawyki podczas wykonywania codziennych czynności przy noworodku czy właściwa postawa ciała pozwolą zminimalizować lub całkowicie usunąć dyskomfort w plecach. Niezależnie jednak od objawów bólowych zalecana jest wizyta kontrolna poporodowa u dobrego fizjoterapeuty uroginekologicznego.

Bibliografia

1. Prometeusz. Atlas anatomii człowieka t.1. Medpharm, Wrocław 2014
2. Kozłowska J., Rehabilitacja w ginekologii i położnictwie, 2006 AWF Kraków
3. Jóźwik M, Jóźwik M, Adamkiewicz M, Szymanowski P, Jóźwik M. Budowa i czynność dna miednicy u kobiet – uaktualniony przegląd z podkreśleniem wpływu porodu drogami natury. Developmental Period Medicine, 2013, XVII, 1.
4. Torbé D., Stolarek A., Lubkowska A., Torbé A. Aktywność fizyczna zalecana we wczesnym połogu. Pomeranian J Life Sci 2016;62(3):53-56
5. Kmieć-Nowakowska J., Falkowska K. Ćwiczenia w połogu – etap szpitalny. Praktyczna fizjoterapia i rehabilitacja, nr 104 (Kwiecień 2019).
6. Majchrzycki M, Seremak-Mrozikiewicz A, Kulczyk A, Lipiec J. Postępowanie kinezyterapeutyczne u kobiet po operacjach ginekologicznych. Przegląd Menopauzalny 6/2012.
7. Majchrzycki M. I inni. Dolegliwości bólowe dolnego odcinka kręgosłupa u kobiet w ciąży. Ginekologia Polska 2010, 81, 851-855.
8. Richardson C.,  Houdges P., Hides J. Kinezyterapia w stabilizacji kompleksu lędźwiowo-miednicznego. Urban&Partner 2009