Fizjologia mięśni dna miednicy małych dzieci

W ciągu pierwszych 3 lat życia rozwój fizyczny i emocjonalny dziecka postępuje w szybki sposób. Pojawiają się coraz to nowe umiejętności i możliwości ruchowe. Nie można zapomnieć o tak ważnym etapie w życiu dziecka, jakim jest odpieluchowanie. Proces ten trwa często nawet kilka miesięcy, ale w pewien sposób usamodzielnia dziecko. Odpiechowanie to nauka kontrolowanego korzystania z toalety (nocnika) i rozpoznawanie swoich potrzeb fizjologicznych. Praca nad świadomą mikcją i defekacją nie musi iść ze sobą w parze. Podobnie będzie z porzuceniem pieluchy w dzień i w nocy. Niemniej jednak, by móc zacząć proces odpieluchowania jednym z warunków jest dojrzałość dna miednicy.

Co to oznacza?

Mięśnie dna miednicy są zależne od naszej woli. Możemy świadomie je napinać czy rozluźniać, co pozwala na kontrolę trzymania moczu i stolca. Jednak umiejętność ta pojawia się wraz z wiekiem i stopniowym rozwojem układu nerwowego, który steruje tym mechanizmem. U małych dzieci gotowość dna miednicy na kontrolowanie mikcji i defekacji przejawia się w okolicach ukończonych 2-2,5 lat życia. Według wielu międzynarodowych towarzystw medycznych zaleca się rozpoczęcie odpieluchowania w podobnym wieku. Dlatego też, wysadzanie na nocnik przykładowo rocznego dziecka jest błędem, którego konsekwencje mogą być odczuwalne nawet w dorosłości.

Gotowość dna miednicy to nie jedyne oznaki gotowości dziecka do odpieluchowania. Wzrost pojemności pęcherza będzie namacalnym dowodem na to, że układ moczowy dojrzewa i jest w stanie magazynować mocz przez dłuższy czas.

Jak to można zauważyć?

Wystarczy zaobserwować długość przerwy między suchą, a zapełnioną pieluszką. Kolejną z oznak gotowości jest umiejętność siadania i wstawania z nocnika. Odpieluchowanie jest przejawem coraz większej samodzielności, dlatego też konieczne jest, by dziecko potrafiło skorzystać z nocnika bez pomocy osoby dorosłej. Ważna jest także dobra komunikacja z rodzicem i manifestowanie potrzeby mikcji lub defekacji. Nie zawsze obowiązkowe będzie wyrażanie pełnych zdań z poprawną polszczyzną. Wystarczą znaki, sygnały czy gesty, które będą jednoznacznie świadczyły o potrzebie skorzystania z nocnika 

Zbyt szybkie odpieluchowanie dziecka – konsekwencje dla dna miednicy

Za szybki proces odpieluchowania nie będzie dobry dla małego dziecka. Wysadzanie malucha na nocnik i długie przesiadywanie na nim będzie ostatecznie skutkować oddaniem moczu czy stolca. Głównie jednak ze względu na to, że ten czas spędzony na nocniku będzie bardzo długi. Kolejnym razem chcąc szybciej skorzystać z nocnika, dziecko będzie wręcz przeć i używać mięśni brzucha zamiast rozluźniać mięśnie dna miednicy. Efektem tego będzie nauka niewłaściwego korzystania z toalety na przyszłość. Mięśnie dna miednicy muszą być gotowe na odpieluchowanie. W innym przypadku będą one nadmiernie przeciążane.

Złe nawyki nabyte w wieku dziecięcych będą rzutować na dorosłe życie. Nieprawidłowa praca dna miednicy, zbyt duże napięcie spoczynkowe czy problemy z rozluźnieniem to dość często spotykany problem u kobiet dorosłych. Korzystanie z toalety bez parcia na pęcherz będzie nawykiem, którego ciężko się pozbyć. Sytuacja ta doprowadzi do zespołu pęcherza nadreaktywnego czy parcia naglącego.

Dysfunkcje dna miednicy u dzieci

Zaczynając do zaburzeń dna miednicy wpływających na proces mikcji, warto wspomnieć o tzw. mikcji dysfunkcyjnej. Problem ten polega na nawykowych napięciach dna miednicy podczas oddawania moczu. Skutkiem tego będzie przerywany strumień moczu i niepełne wypróżnienie pęcherza, co może powodować nawracające zapalenia układu moczowego.

Dlaczego dochodzi do powstania mikcji dysfunkcyjnej?

Przyczyn może być kilka, ale najczęstsze z nich to brak umiejętnego rozluźniania mięśni dna miednicy (efekt zbyt szybkiego odpieluchowania) oraz brak czasu na skorzystanie z toalety, który to dzieci wolą poświęcić na zabawę itp. W takiej sytuacji zalecana jest uroterapia standardowa i specjalistyczna.

U dzieci pojawia się także wysiłkowe nietrzymanie moczu, które to może wpływać na ich relacje społeczne. Utrata moczu często zdarza się podczas biegania, kichania czy różnych aktywności fizycznych. Stopień nasilenia objawów jest proporcjonalny do stopnia nasilenia dysfunkcji dna miednicy. Konieczna w takim przypadku jest wizyta u lekarza urologa dziecięcego, a przede wszystkim u doświadczonego fizjoterapeuty specjalizującego się w terapii dna miednicy u dzieci.

Przeciążenie mięśni dna miednicy na skutek nieprawidłowego odpieluchowania, sytuacji stresowych w życiu dziecka czy wysiłku fizycznego (niedostosowanego do wieku) może objawiać się również nieprawidłowym napięciem w całym kompleksie miedniczno-lędźwiowym. Problemy z postawą, dysfunkcje stawów krzyżowo-biodrowych czy problemy bólowe w tej okolicy mogą mieć podstawy w dysfunkcji mięśni dna miednicy.

Aktywność sportowa dzieci i młodzieży, a dno miednicy

Różnorodność zajęć pozalekcyjnych czy aktywności sportowych dla dzieci i młodzieży jest z pewnością na plus. Warto jednak wybrać dla swojego dziecka taki rodzaj ruchu, który nie wpłynie negatywnie na dno miednicy. Duże obciążania fizyczne mogą przełożyć się na nieprawidłowy tor oddechowy, a co za tym idzie, na wykorzystywanie tłoczni brzusznej i przeciążanie mięśni dna miednicy. Wykonywanie „brzuszków” na czas, podnoszenie ciężkich przedmiotów w niewłaściwy sposób czy brak odpowiedniego odpoczynku dla organizmu będzie wpływać negatywnie na mięśnie dna miednicy.

Nie sposób nie wspomnieć o popularnych trampolinach dla dzieci, które przez wielu specjalistów są odradzane. Amerykańska Akademia Pediatrii sugeruje, aby trampolina była wykorzystywana wyłącznie do celów sportowych pod kontrolą doświadczonych trenerów gimnastyki czy akrobatyki. Rekreacyjne korzystanie z trampoliny dziecięcej w przydomowym ogrodzie może wyrządzić więcej krzywdy niż pożytku. Skakanie na trampolinie generuje bardzo duże obciążenia na mięśnie dna miednicy. Dodatkowo wykonywania szybkich skoków u dziewczynek może spowodować naciągnięcie więzadeł w miednicy mniejszej, czego konsekwencją będzie obniżenie narządów w przyszłości.

Aktywność fizyczna dla dzieci i nastolatków (szczególnie nastolatek) powinna być dostosowana do ich możliwości. Przede wszystkim we wszystkim należy znaleźć zdrowy umiar niezależnie od tego, czy będą to skoki na trampolinie, wyczynowa jazda na rowerze czy gimnastyka sportowa. Ruch to zdrowie, jeśli jest zalecany z głową.

Mięśnie dna miednicy u dzieci i nastolatek – podsumowanie

Problemy z dnem miednicy u osób dorosłych często mają swoje źródło już we wczesnym dzieciństwie. Zbyt szybkie odpieluchowanie czy za wysoki poziom obciążenia wysiłkiem fizycznym może źle wpływać na pracę dna miednicy i późniejsze konsekwencje nawet w życiu dorosłym. Jeśli rodzic ma jakiekolwiek wątpliwości, to zalecamy, by skonsultował się z doświadczonym fizjoterapeutą dziecięcym, które odpowie na wszystkie pytania.