Przebieg porodu naturalnego, a czynność mięśni dna miednicy

Podczas porodu drogami natury zaangażowane jest praktycznie całe ciało kobiety. II faza porodu, która charakteryzuje się skurczami partymi, ostatecznie zakończona jest narodzinami dziecka. Przechodzeniu noworodka przez kanał rodny towarzyszy intensywna praca mięśni dna miednicy, a dokładniej mówiąc ich warstwy wewnętrznej. Mięsień poprzeczny krocza głęboki i mięsień dźwigacz odbytu sprawnie rotują główkę dziecka i ruchami perystaltycznymi kierują go pod spojenie łonowe.

W dalszej części II fazy porodu dochodzi do znacznego rozciągnięcia zewnętrznej warstwy mięśni dna miednicy. Aby główka dziecka mogła wyjść na zewnątrz, konieczne jest rozciągnięcie się mięśni krocza do wymiaru jej obwodu. Jest to znaczne przeciążenie mięśni dna miednicy, co może skutkować niestety urazami okołoporodowymi krocza.

Mięśnie dna miednicy w trakcie porodu naturalnego z jednej strony pracują kurcząc się, a z drugiej strony muszą się maksymalnie rozciągnąć. Warstwa wewnętrzna dna miednicy aktywnie wspomaga przesuwanie się dziecka w kanale rodnym, natomiast warstwa zewnętrzna poprzez swoje rozciągnięcie umożliwia wyłonienie się główki na zewnątrz. Potwierdza to opinię, że świadomy trening dna miednicy w ciąży pozwala przygotować się do trudów porodu siłami natury, a także zminimalizować ryzyko powstania urazów mechanicznych krocza.

Wzmożone napięcie na miednicy, a poród naturalny

Mięśnie dna miednicy to nie jedyne struktury, które czynnie uczestniczą w porodzie siłami natury. Konieczna jest także aktywność całej miednicy, a konkretniej zwiększenie jej pojemności. Podczas II fazy porodu naturalnego dochodzi do przesunięcia się dziecka w kierunku wychodu miednicy. Prawidłowy przebieg tego etapu zapewnia właściwa ruchomość połączeń w miednicy i dobra elastyczność mięśni pośladkowych. Aby dziecko ułożyło się w kanale rodnym, kość krzyżowa musi się pochylić ku tyłowi, a odcinek lędźwiowy zostaje wypłaszczony (zminimalizowana zostaje lordoza lędźwiowa).

Wszelkie nieprawidłowe napięcia na miednicy będą ograniczać możliwości jej poszerzenia się i utrudniać przebieg porodu. Stany po operacjach ortopedycznych w tym rejonie jak przykładowo stabilizacja dolnego kręgosłupa nabyta na skutek operacji skoliozy idiopatycznej czy wrodzonego kręgozmyku mogą być wskazaniem do przeprowadzenia cięcia cesarskiego. Związane jest to z brakiem ruchomości na połączeniu lędźwiowo-krzyżowym, co będzie utrudniać przebieg II fazy porodu drogami natury.

Wpływ napięcia na pośladkach na dno miednicy

„Pośladek” to powszechnie przyjęte określenie całe grupy mięśni zlokalizowanych na tylnej części kości biodrowej. Warto jednak zauważyć, że w skład „pośladka” wchodzi znaczna ilość mięśni, które wykonują różnorodną pracę stawu biodrowego. Napięcie mięśni obręczy biodrowej będzie miało wpływ również na ustawienie całej miednicy w przestrzeni czy obu talerzy biodrowych względem kości krzyżowej.

Dodatkowo takie mięśnie jak mięsień gruszkowaty czy mięsień zasłonowy wewnętrzny aktywnie współpracują z mięśniami dna miednicy i ich zwiększone napięcie będzie odczuwalne na przeponie miednicznej oraz przeponie moczowo-płciowej. Również zaciskanie pośladków pociągnie za sobą zwiększone napięcie na mięśniu zwieraczu odbytu, które może się przenieść na całe dno miednicy. Wystarczy spróbować zacisnąć pośladki i poczuć, co dzieję się na poziomie dna miednicy, aby uświadomić sobie tą zależność.

Zadbaj o swoje pośladki przez cały okres ciąży!

Dobrze funkcjonujące pośladki stanowią stabilny fundament dla ustawienia miednicy i kręgosłupa w przestrzeni. Z uwagi na to, że wraz z upływem ciąży zmienia się postawa ciała kobiety, a fizjologiczne krzywizny kręgosłupa ulegają zaburzeniu, to wydolność mięśni pośladkowych jest niezwykle ważna. Przodopochylenie miednicy w ciąży (stopniowo się pogłębiające) prowadzi do rozciągnięcia mięśni pośladkowych wielkich czy mięśni pośladkowych średnich. Dobrze dobrane i bezpieczne ćwiczenia wzmacniające będą próbowały przeciwdziałać przeciążeniom wynikającym z naturalnych zmian postawy ciała kobiety w ciąży.

Świadome planowanie ciąży pozwala przygotować ciało do zmian występujących w trakcie ciąży, jak również do samego porodu. Podobna sytuacja jak w przypadku leczenia stomatologicznego, które zaleca się przeprowadzić przed planowaną ciążą, by usunąć potencjalne stany zapalne w jamie ustnej. Dysfunkcje ze strony układu mięśniowo-szkieletowego nie będą jednak bezpośrednio zagrażać kobiecie czy nienarodzonemu dziecku jak aktywne stany zapalne w organizmie. Terapia wszelkich zaburzeń stawowych czy mięśniowych zwłaszcza w obrębie kręgosłupa, miednicy czy stawów biodrowych pozwoli zminimalizować ryzyko powstania dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia tych struktur już w trakcie ciąży.

Jak skutecznie przygotować się do porodu siłami natury?

Efektem wzmożonego napięcia na pośladkach mogą być dysfunkcje stawów krzyżowo-biodrowych, stawów biodrowych czy połączenia lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Dbanie o dobre funkcjonowanie pośladków będzie miało pozytywny wpływ na samopoczucie w ciąży, jak i przebieg porodu. Prawidłowe napięcie na całej miednicy może ułatwić II fazę porodu naturalnego.

Najlepszym rozwiązaniem będzie wizyta u fizjoterapeuty uroginekologicznego, który pomoże przygotować się do porodu naturalnego. Dzięki profesjonalnej ocenie funkcjonalnej całego obszaru miednicy będzie można dobrać odpowiednie ćwiczenia dla kobiety w ciąży. Badanie ruchomości stawów biodrowych pozwoli określić, które mięśnie wymagają pracy rozluźniającej, by przygotować miednicę do porodu. Świadomość własnego ciała jest niezwykle ważna podczas aktywnego porodu naturalnego. Świadomość tą można nabyć właśnie dzięki współpracy z dobrym fizjoterapeutą uroginekologicznym podczas całego okresu ciąży.

Oprócz ćwiczeń fizycznych czy zabiegów manualnych ukierunkowanych na rozluźnienie pośladków dobrze jest równolegle wykonywać masaż krocza podczas ostatnich tygodni ciąży ( Na ten temat dowiesz się więcej z artykułu MASAŻ KROCZA) . Dobry fizjoterapeuta uroginekologiczny dokładnie poinstruuje jak samodzielnie można masować sobie zewnętrzne warstwy dna miednicy i przygotowywać je do porodu naturalnego. Warto skorzystać również z tej opcji przygotowania ciała do porodu, ponieważ pozwoli ona zminimalizować ryzyko okołoporodowych urazów krocza.

Podsumowanie

„Rozluźnij pośladki” to nie tylko slogan zachęcający do wrzucenia „na luz” w swoim życiu osobistym, ale także bardzo ważne zalecenie dla kobiet przygotowujących się do porodu naturalnego. Zbyt duże napięcie na miednicy może powodować nie tylko dolegliwości bólowe kręgosłupa w okresie ciąży, ale także problemy z rozluźnieniem krocza podczas porodu. Zachęcamy wszystkie kobiety w ciąży do odbycia wizyty profilaktycznej u doświadczonego fizjoterapeuty uroginekologicznego. Zapewni on opiekę terapeutyczną przez okres ciąży, jak i podczas przygotowania do porodu naturalnego.

Bibliografia

1. Tanzberger R., Kuhn A., Mobs G., Baumgartner U. Dno miednicy. Fizjologia, patologia, diagnostyka i leczenie. Wrocław 2020.
2. Majchrzycki M. I inni. Dolegliwości bólowe dolnego odcinka kręgosłupa u kobiet w ciąży. Ginekologia Polska 2010, 81, 851-855.
3. Conder R, Zamani R, Akrami M. The Biomechanics of Pregnancy: A Systematic Review. J Funct Morphol Kinesiol. 2019 Dec; 4(4): 72.
4. Interdyscyplinarne Wytyczne Polskiego Towarzystwa Uroginekologicznego odnośnie Rehabilitacji Okołoporodowej dotyczące opieki nad kobietą w ciąży fizjologicznej, podczas porodu fizjologicznego i w połogu celem zapobiegania urazom narządów dna miednicy oraz związanemu z tym nietrzymaniu moczu i stolca. 2015
5. Jóźwik M, Jóźwik M, Adamkiewicz M, Szymanowski P, Jóźwik M. Budowa i czynność dna miednicy u kobiet – uaktualniony przegląd z podkreśleniem wpływu porodu drogami natury. Developmental Period Medicine, 2013, XVII, 1.
6. Rekomendacje Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące zapobiegania śródporodowym urazom kanału rodnego oraz struktur dna miednicy. Ginekologia Polska. 5/2011, 82, 390-394