Ból kręgosłupa w ciąży

W trakcie ciąży, w organizmie przyszłej mamy dochodzi do wielu zmian biomechanicznych będących konsekwencją m.in. przemieszczenia środka ciężkości ku przodowi oraz przyrostu masy ciała. W związku z przodopochyleniem miednicy dochodzi do zwiększenia lordozy lędźwiowej i odchylenia tułowia ku tyłowi. Konsekwencją powstałej hiperlordozy lędźwiowej jest wystąpienie znacznego dysbalansu mięśniowego (rozciągnięcie mięśni brzucha, nadmierne napięcie mięśni przykręgosłupowych w dolnym odcinku) czego następstwem jest zaburzenie pracy lokalnych stabilizatorów odcinka lędźwiowego kręgosłupa i obręczy miednicznej. Wysoki poziom relaksyny dodatkowo wpływa na obniżenie napięcia więzadeł, ścięgien oraz samych mięśni, co powoduje hipermobilność stawów centralnych i obwodowych a następnie ich niestabilność. Takie zaburzenia prawidłowej biomechaniki stawów powodują objawy bólowe kręgosłupa lub obręczy miednicznej.

Diagnostyka: 

• szczegółowy wywiad
• badanie fizykalne (palpacyjne, testy kliniczne)

Jak może pomóc Ci fizjoterapeuta?

• W razie potrzeby zastosuje specjalistyczne techniki fizjoterapeutyczne lub osteopatyczne (np. terapię manualną, terapię trzewną, masaż, kinesiotaping)
• Odpowiednio dobierze ćwiczenia, które rozluźnią nadmiernie napięte mięśnie, oraz pomogą wzmocnić mięśnie osłabione, likwidując niebezpieczny dla organizmu dysbalans mięśniowy
• Pokaże pozycje przeciwbólowe oraz nauczy jak minimalizować doznania bólowe w czasie ruchu
• Nauczy jak bezpiecznie wykonywać codzienne czynności w sposób ergonomiczny i pozwalający uniknąć nawrotów bólu

Rozstęp mięśnia prostego brzucha (Diastasis Recti Abdomini)

Mięsień prosty brzucha zbudowany jest z dwóch symetrycznych pasm mięśniowych, połączonych ze sobą kresą białą (mocnym pasmem włóknistym),mających swój początek na wyrostku mieczykowatym mostka i chrząstkach żebrowych 5-7 a kończących się na spojeniu łonowym. 

Wg definicji, rozejście mięśnia prostego brzucha to rozsunięcie się na boki głów mięśnia prostego brzucha w obrębie przedniej ściany brzucha i równoczesne osłabienie kresy białej. Objawy mogące wskazywać na RMPB to uwypuklenie powłok brzusznych wzdłuż linii pośrodkowej głównie w okolicy pępka (np. w trakcie wstawania/kładzenia się), bóle w okolicy jamy brzusznej czy wyczuwalne narządy wewnętrzne zaraz pod powłoką skóry. Rozstęp mięśnia prostego brzucha może mieć związek z nieprawidłową postawą ciała, dysfunkcjami w obrębie układu mięśniowo-szkieletowego oraz z komplikacjami uroginekologicznymi. Rozwojowi tej dysfunkcji sprzyjają m.in. wielorodność, ciąża mnoga, duża masa ciała dziecka, poród przez cesarskie cięcie, wysoka masa ciała kobiety, wiek powyżej 35 roku życia, zbyt duża aktywność fizyczna w III trymestrze, nadmiernie powłoki brzuszne.

Diagnostyka:

• samodzielnie wykonany test weryfikujący problem rozejścia mięśnia prostego brzucha

Test 

Pozycja wyjściowa: Połóż się na plecach, kończyny dolne zegnij w stawach biodrowych i kolanowych. Stopy ustawione na  podłożu. Ułóż palce dłoni (najlepiej wskazujący oraz środkowy) na brzuchu w linii środkowej, na wysokości pępka (palce skierowane prostopadle do pępka).

Badanie: Unieś głowę oraz barki nad podłoże i sprawdź, czy palce zapadają się w głąb jamy brzusznej lub czy są wypychane w górę przez tworzący się stożek. Zauważ ile palców mieści się pomiędzy brzegami obu głów mięśnia prostego brzucha. Test przeprowadź na całej długości kresy – od mostka aż po spojenie łonowe.

Rozpoznanie: W przypadku wystąpienia rozstępu mięśnia prostego brzucha, powinnaś wyczuć pod palcami rozluźnioną kresę białą w którą zapadają się palce, a po bokach napięte brzuśce mięśni.

Dobrze jest również wyczuć, jak mięśnie zachowują się bez ich aktywnego napinania. Badanie na mięśniach rozluźnionych jest szczególnie istotne po porodzie.

• badanie palpacyjne wykonane przez fizjoterapeutę lub lekarza
• badanie ultrasonograficzne (USG) powłok brzusznych (w jego trakcie ocenia się nie tylko szerokość kresy białej na różnych jej poziomach, ale i stan samej kresy, zachowanie mięśni w czasie aktywacji poszczególnych grup mięśniowych jak również zachowanie kresy w zależności od wykonywanych ruchów)

Co zrobić w przypadku zdiagnozowania rozstępu mięśnia prostego brzucha?

Przede wszystkim NIE WYKONUJ STANDARDOWYCH BRZUSZKÓW!

Ćwiczenia tego typu w znacznym stopniu mogą pogorszyć stan powłok brzusznych. Najlepiej skonsultować się z fizjoterapeutą, który dokładnie oceni problem a następnie dobierze odpowiednią terapię, która pomoże odzyskać siłę oraz odpowiednie napięcie mięśni. Ważne aby w przypadku rozejścia reagować jak najszybciej, ponieważ najlepsze efekty terapeutyczne możemy osiągnąć już w połogu! 

Nie czekaj więc i nie obawiaj się, że jest zbyt wcześnie na ćwiczenia (nie należy mylić ćwiczeń w ramach terapii rozejścia mięśnia prostego brzucha  z forsownymi ćwiczeniami mającymi na celu walkę z kilogramami). Terapia manualna, kinesiotaping i wprowadzenie do codziennego życia odpowiednich nawyków i delikatnych ćwiczeń, pomoże Ci nie tylko zadbać o swój brzuch, ale uchroni również przed ewentualnymi konsekwencjami rozejścia mięśnia prostego.

Jak może pomóc Ci fizjoterapeuta?

• Dobierze w sposób indywidualny ćwiczenia wzmacniające mięśnie głębokie
• Nauczy Cię w sposób prawidłowy i przede wszystkim bezpieczny, trenować mięśnie dna miednicy, które w ogromnej mierze wpływają na stan brzucha 
• Nauczy Cię jak prawidłowo oddychać zarówno w trakcie ciąży, porodu jak i po nim 
• W razie potrzeby zastosuje kinesiotaping w celu utrzymania odpowiedniego  napięcia mięśni brzucha oraz zabezpieczenia kresy białej przed większym rozciągnięciem, 
• Nauczy Cię jak dbać o prawidłową sylwetkę oraz  pokaże jak w sposób bezpieczny wykonywać codzienne czynności, tak aby nie wpływać negatywnie na stan kresy białej
• Więcej dowiesz się na www.diastasisrectistop.com, portalu w całości poświęconemu problemowi rozejścia mięśnia prostego brzucha. Znajdziesz na nim szczegółowe informacje dotyczące diagnostyki oraz postępowanie w ciąży i po porodzie.

Nietrzymanie moczu, obniżenie narządów, bolesne współżycie oraz inne dysfunkcje w obrębie narządów miednicy mniejszej

Ciąża i poród to najczęstsze czynniki powodujące zaburzenia w obrębie narządów miednicy mniejszej takich jak:

• nietrzymanie moczu,
• nietrzymanie stolca lub gazów,
• obniżenie narządu rodnego,
• hemoroidy,
• bolesne współżycie.

Patogeneza powstawania nietrzymania moczu czy obniżenia narządu rodnego jest wieloczynnikowa, ale głównie wynika ze zmian anatomicznych oraz zaburzeń napięcia mięśniowego w obrębie miednicy spowodowanych ciążą i porodem.

Coraz częściej wśród kobiet mówi się także o:

• vulvodyni (chroniczny ból sromu i pochwy),
• vestibulodynii (ból przy wejściu do pochwy),
• coccygodynii (ból w obrębie kości ogonowej/guzicznej)

Objawy które powinny Cię zaniepokoić i zachęcić do konsultacji ze specjalistą (lekarzem lub fizjoterapeutą uroginekologicznym):

• Popuszczanie moczu w trakcie aktywności fizycznej, wysiłku, zabawy z dzieckiem wymagającej podskoków (np. na trampolinie) lub podczas śmiechu, kaszlu, kichania i wymiotów
• Nietrzymanie moczu, gazów lub stolca
• Nocne pobudki w celu oddania moczu (poza okresem ciąży)
• Ból w trakcie współżycia
• Uczucie gazów w pochwie
• Uczucie ciążenia lub ciągnięcia w podbrzuszu
• Występowanie zaparć lub hemoroidów
• Uczucie ciała obcego w pochwie
• Ból w okolicy kości ogonowej

Diagnostyka: 

• Szczegółowy wywiad, analiza prowadzonego dzienniczka mikcji,
• Badanie palpacyjne – zewnętrzne, wewnętrzne. Ocena m.in., napięcia mięśni dna miednicy, jakość blizn (jeśli występują), ocena elastyczności tkanek itp. 

Jak może pomóc Ci fizjoterapeuta?

• Wyjaśni Ci jak zlokalizować mięśnie dna miednicy oraz nauczy jak upewnić się, że w prawidłowy sposób je napinasz (uwaga na powszechnie stosowane ćwiczenia bazujące jedynie na zaciskaniu zwieraczy! To najczęstszy błąd treningu mięśni dna miednicy)
• Na podstawie szczegółowego wywiadu oraz badania (zewnętrznego lub wewnętrznego), dobierze odpowiednie ćwiczenia i przeprowadzi z Tobą trening dna miednicy w sposób indywidualnie dostosowany do Twojego stanu oraz możliwości
• Zastosuje indywidualnie dostosowaną terapię – w przypadku nacięcia/pęknięcia krocza w czasie porodu, nauczy jak dbać o bliznę by nie sprawiała problemów i nie dawała dolegliwości bólowych (np. w czasie współżycia)
• Nauczy Cię jak w świadomy i bezpieczny sposób wykonywać codzienne czynności tak , aby nie obciążać dna miednicy
• W razie potrzeby zastosuje indywidualnie dobraną terapię manualną (zewnętrznie lub wewnętrznie)
• W razie potrzeby zaproponuje inne metody rehabilitacji, np. elektrostymulację, biofeedback itp. 

Problemy naczyniowe u kobiet w ciąży

Ciąża predysponuje do powstania licznych schorzeń flebologicznych począwszy od częstych obrzęków kończyn dolnych oraz żylaków, a skończywszy na rzadszych, jednak bardzo groźnych, jak np.  zakrzepica żył głębokich.

Przewlekła niewydolność żylna

Prowadząca do rozwoju żylaków, dotyczy ok 50% społeczeństwa. U kobiet bardzo często po raz pierwszy dolegliwości pojawiają się właśnie w okresie ciąży i mogą charakteryzować się:

• uczuciem ciężkości nóg
• parastezjami (drętwieniem, mrowieniem) 
• zespołem niespokojnych nóg
• kurczami nocnymi
• świądem

Zakrzepica żył głębokich

Zakrzepica żył głębokich oraz jej powikłanie pod postacią zatorowości płucnej jest główną przyczyną śmierci kobiet ciężarnych w krajach rozwiniętych. Do typowych objawów zalicza się:

• obrzęk
• zaczerwienienie
• stały ból kończyny

W wielu przypadkach przebiega skąpo- lub bezobjawowo 

W jaki sposób może pomóc Ci fizjoterapeuta?

• Pomoże wdrożyć profilaktykę  poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia zapewniające optymalną pracę pompy mięśniowej
• Nauczy jak unikać czynników ryzyka
• Kompresjoterapia – pomoże w sposób indywidualny dobrać materiały uciskowe
• W razie potrzeby zaproponuje poszerzenie diagnostyki o USG naczyń

Rozejście spojenia łonowego w ciąży

W trakcie III trymestru ciąży zwiększony poziom progesteronu i relaksyny powodują rozluźnienie struktur miednicy, aby utworzyć odpowiednie warunki do przejścia dziecka przez kanał rodny. Przedporodowe rozszerzenie kości miednicy jest zmianą fizjologiczną i zazwyczaj całkowicie powraca do stanu sprzed ciąży w czasie około 5 miesięcy od niepowikłanego porodu, m.in. dzięki wzmocnieniu mięśni w obrębie dna miednicy.

Zdarza się jednak, że kości łonowe rozchodzą się ponad fizjologiczną normę, powodując takie dolegliwości jak ból spojenia łonowego promieniujący do dolnej części jamy brzusznej, kręgosłupa lędźwiowego, przedniej i wewnętrznej części uda. Odczucie bólu nasila się podczas czynności codziennych takich jak: chodzenie, stanie na jednej nodze, wchodzenie po schodach, zmian pozycji z siedzącej i leżącej do stojącej.

Typowy dla tego schorzenia jest chód kołyszący, podczas którego może być słyszalny trzask lub tarcie w okolicy spojenia łonowego. Poważnymi konsekwencjami rozejścia spojenia łonowego jest m.in. nietrzymanie moczu lub stolca.

Diagnostyka:

• Szczegółowy wywiad i badanie fizykalne (palpacyjne, testy kliniczne) 
• Diagnostyka obrazowa: ultrasonografia(USG)

W jaki sposób może pomóc Ci fizjoterapeuta?

• Zastosuje odpowiednio dobrane techniki fizjoterapeutyczne (np. terapia manualna)
• W sposób indywidualny dobierze ćwiczenia 
• Nauczy jak w prawidłowy i bezpieczny sposób trenować mięśnie dna miednicy
• Oceni potrzebę stosowania pasa stabilizującego miednicę i spojenie
• W razie potrzeby zastosuje kinesiotaping 

Zespół cieśni/kanału nadgarstka w ciąży

Zespół cieśni/kanału nadgarstka to neuropatia związana z uciskiem nerwu pośrodkowego. Charakterystyczne objawy to drętwienie, ból i zaburzenia czucia w obrębie palców (kciuka, wskazującego, środkowego i połowie serdecznego) występujące w dzień a nasilające się nocą. Choć dokładna przyczyna powstania nie jest do końca znana, przyjmuje się, że ogromne znaczenie odgrywa zwiększona retencja płynów jak również zmiany hormonalne zachodzące w organizmie kobiety.

Diagnostyka:

• Szczegółowy wywiad oraz badania fizykalne
• Ultrasonografia (USG) uwidaczniająca deformacje w obrębie kanału nadgarstka

W jaki sposób może pomóc Ci fizjoterapeuta?

• Dobierze techniki terapii mające na celu mobilizację nerwu pośrodkowego i otaczających tkanek miękkich tak aby  zmniejszeniu uległa kompresja w kanale nadgarstka,
• Zaproponuje zastosowanie kinesiotapingu

Blizna po cięciu cesarskim/nacięciu lub pęknięciu krocza

Choć niewiele kobiet o tym wie, każda blizna (także ta po cesarskim cięciu czy nacięciu/pęknięciu krocza) powinna być zbadana przez lekarza ginekologa lub fizjoterapeutę specjalizującego się w pracy z kobietami, nie tylko pod kątem procesu gojenia, lecz również m.in. pod względem jej elastyczności i ruchomości. Dlaczego jest to istotne? Ponieważ powszechnymi problemami w obrębie blizn, które w mogą znacznie utrudnić kobiecie codzienne funkcjonowanie, są m.in.:  zaburzenia elastyczności blizny, bliznowce i zrosty. 

Istotę rehabilitacji blizn najprościej ukazać na podstawie blizny po cesarskim cięciu, powikłanej zrostami (zjawisko bardzo powszechne). Zrosty definiowane są jako zmniejszenie możliwości ślizgów pomiędzy warstwami tkanek na skutek przyrośnięcia blizny do tkanek głębokich.

Konsekwencją powstania zrostów po cięciu cesarskim mogą być:

• Nieelastyczny wygląd powłok brzusznych pomimo dobrze dobranych ćwiczeń
• Przewlekły ból w obrębie miednicy mniejszej
• Dyspareunia (ból odczuwany w czasie stosunku seksualnego) 
• Bezpłodność
• Zespoły bólowe w obrębie narządu ruchu
• Inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego, moczowego, oddechowego, rozrodczego

Jakie mogą być konsekwencje zrostów w przypadku blizn zlokalizowanych w obrębie krocza?

Bolesne współżycie i dyskomfort w codziennym funkcjonowaniu (pojawiający się nierzadko po wielu latach) to tylko dwa spośród najbardziej powszechnych. Warto więc pamiętać, że o każdą bliznę, nawet tą małą i w niewidocznym miejscu, należy dbać. W przypadku planowania porodu siłami natury, zachęcamy aby już w ciąży wdrażać profilaktykę, która zwiększy szansę na  ochronę krocza. Jeśli nie wiesz w jaki sposób to zrobić, zgłoś się do fizjoterapeuty specjalizującego się w pracy z kobietami – nauczy Cię jak przygotować się do porodu oraz dbać o siebie bezpośrednio po nim.

W jaki sposób może pomóc Ci fizjoterapeuta?

• Zastosuje drenaż limfatyczny, którego zadaniem jest ułatwienie odpływu limfy co przyśpiesza gojenie się rany
• Zastosuje terapię manualna obejmującą techniki rozluźniania mięśniowo – powięziowego 
• Zastosuje masaż tkanek głębokich obejmujący techniki specjalne takie jak przełamywanie, rolowanie blizny, pionowe unoszenie blizny wykonuje się od momentu ściągnięcia szwów.
• Zastosuje kinesiotaping  – plastrowanie dynamiczne bezpośrednio na bliźnie ma na celu uniesienie skóry i tkanki podskórnej od powięzi poprawiając pracę układy krążenia i redukując obrzęk. Właściwe napięcie taśmy zbliżą brzegi blizny do siebie zapobiegając ich rozciągnięciu i tworzeniu blizn przerostowych i bliznowców