Twoje ciało w 11 tygodniu ciąży

Przed Tobą końcówka pierwszego trymestru ciąży. Dolegliwości wczesnej ciąży, jak nudności i wymioty, senność, zmęczenie, huśtawki nastrojów, choć prawdopodobnie jeszcze Ci dokuczają, wkrótce powinny minąć.

Ciąża a dolegliwości jamy ustnej

W 11 tygodniu ciąży mogą również dać o sobie znać dolegliwości ze strony jamy ustnej. Ponieważ pod wpływem hormonów dziąsła ulegają rozpulchnieniu, stają się tkliwe i bardziej podatne na podrażnienia. Jeśli przed zajściem w ciążę nie zadbałaś o stan swojego uzębienia ( np. usunięcie kamienia nazębnego czy uzupełnienie ubytków w zębach), to istniejące problemy w zębach i dziąsłach mogą się pogłębić. Może dojść do odsłonięciem szyjek zębowych wrażliwych na działanie bodźców fizycznych, a w dalszej kolejności może rozwinąć się nawet paradontoza. Nie bagatelizuj tych dolegliwości, gdyż mogą one niekorzystnie wpłynąć na przebieg ciąży i zdrowie Twojego Dziecka. Stany zapalne związane zarówno z próchnicą, jak i kamieniem nazębnym są czynnikami ryzyka porodu przedwczesnego i niskiej masy urodzeniowej dziecka. Nie obawiaj się – podstawowe zabiegi stomatologiczne są bezpieczne w ciąży.

USG prenatalne

Zgodnie z kalendarzem badań dla kobiet w ciąży pomiędzy 11 a 14 tygodniem ciąży będziesz miała wykonane USG genetyczne.

Jest to niezmiernie ważny element diagnostyki prenatalnej i pierwsze tak szczegółowe USG, które ma na celu przede wszystkim:

• Ocenę wieku ciąży – w I trymestrze ciąży zarodki rosną w stałym, tym samym tempie. Dzięki temu na podstawie długości CRL można ocenić, czy wiek ciąży jest zgodny z tym, który został obliczony na podstawie daty ostatniej miesiączki. Jeśli różnica wynosi więcej niż 5 dni, to wiek ciąży weryfikuje się według tego z USG. Co to jest długość CRL? CRL (ang. crown rump lenght), czyli długość ciemieniowo-siedzeniowa to odległość od czubka głowy płodu do dolnej granicy pośladków. Można ją właśnie zmierzyć podczas badania USG. Prawidłowa długość CRL w dniu badania wykonanego pomiędzy 11 a 14 tygodniem ciąży musi mieścić się w granicach 45-85 mm.
• Ocenę anatomii płodu – należy pamiętać, że na tym etapie ciąży jest wiele wad anatomicznych, których nie da się wykluczyć, gdyż poszczególne narządy nie są jeszcze w pełni wykształcone. Do szczegółowej oceny anatomii płodu musimy poczekać do drugiego USG, nazywanego często USG „połówkowym”, gdyż wykonuje się je pomiędzy 18 a 22 tygodniem ciąży, czyli w połowie czasu jej trwania. Ocena ryzyka wystąpienia wad genetycznych u płodu (stąd nazwa USG genetyczne) – przede wszystkim zespołu Downa (trisomia 21), zespołu Edwardsa (trisomia 18) i zespołu Patau (trisomia 11).

Jakie parametry pomagają w tej ocenie?

– NT, czyli przezierność karkowa (ang. nuchal translucency) – jest to określenie niewielkiej ilości płynu zlokalizowanego pod skórą płodu, w okolicy jego karku lub klatki piersiowej Przestrzeń ta widoczna jest u każdego płodu pod koniec I trymestru. Jest podstawowym markerem pierwszego USG prenatalnego pozwalającym ocenić ryzyko zaburzeń genetycznych płodu.

Generalnie im większa przezierność karkowa, tym większe ryzyko wystąpienia u płodu nieprawidłowości genetycznych.

Pomiar przezierności karkowej wykonuje się podczas USG genetycznego I trymestru, przy czym aby pomiar wykonany był w prawidłowy sposób muszą być spełnione odpowiednie warunki. Po pierwsze długość płodu oceniania od czubka głowy po pośladki – czyli długość w tzw. wymiarze CRL musi zawierać się pomiędzy 45 a 84 mm.  Lekarz wykonujący badanie USG musi uzyskać obraz głowy i górnej części klatki piersiowej płodu w odpowiedni, zdefiniowany sposób i dopiero wtedy może dokonać pomiaru przezierności karkowej. Po wykonaniu badania USG, dane uzyskane podczas tego badania  wprowadzane są do  certyfikowanego programu komputerowego, który po ich analizie określa ryzyko zaburzeń genetycznych trzech najczęstszych trisomii czyli Zespołu Downa, Zespołu Edwardsa oraz Zespołu Patau. Wyróżniamy trzy grupy ryzyka: ryzyko niskie, ryzyko pośrednie oraz ryzyko wysokie. W zależności od tego jaki poziom ryzyka zostanie określony w USG genetycznym, proponowana jest lub nie dalsza inwazyjna diagnostyka prenatalna (np. amniopunkcja genetyczna). Ważne, aby wiedzieć, że wysokie ryzyko nie oznacza obecności wady genetycznej, a jedynie pomaga określić, w przypadku których płodów warto rozważyć wykorzystanie dokładniejszych metod celem oceny stanu ich zdrowia
– obecność kości nosowej
– rytm serca płodu
– przepływ krwi przez zastawkę trójdzielną
– parametry przepływu w przewodzie żylnym

Bardzo ważnym uzupełnieniem USG genetycznego pozwalającym oszacować ryzyko wystąpienia wad rozwojowych u dziecka jest test podwójny, nazywany często testem PAPP-A. W teście podwójnym sprawdza się poziom dwóch substancji w surowicy krwi kobiety ciężarnej: białka PAPP-A i beta-hCG, czyli wolnej podjednostki beta gonadotropiny kosmówkowej. Badanie jest nieinwazyjne, wymaga pobrania krwi od kobiety będącej w ciąży. Teoretycznie elementami zwiększającymi ryzyko zespołu Downa będzie obniżone stężenie białka PAPP-A, a także  podwyższony poziom beta-hCG. Natomiast w przypadku zespołu Edwardsa lub Patau częściej obserwuje się obniżone stężenie obydwu białek: PAPP-A i beta-hCG.

Dlaczego tak ważne jest połączenie obu badań?

Czułość USG genetycznego w zakresie rozpoznania zespołu Downa ocenia się na ok. 75%. Natomiast zestawienie ze sobą wszystkich parametrów uzyskanych w badaniu USG i teście podwójnym zwiększa czułość do ok. 85-90%.

Techniki obrazowania USG – USG 2D, USG 3D i USG 4D

Badanie USG umożliwia uzyskanie obrazu wnętrza ciała i struktur jego narządów, w tym również rozwijającego się w ciele kobiety płodu. W tym celu wykorzystywane są fale ultradźwiękowe. Wiązka ultradźwięków jest w różnym stopniu odbijana lub pochłaniana przez nasze narządy wewnętrzne, co jest odbierane przez aparat USG i przetwarzane na monitorze aparatu w obraz. W zależności od sposobu przetworzenia tych danych możemy uzyskać obraz dwu-, trój- bądź czterowymiarowy.

Oczywiście to pewnego rodzaju powszechne uproszczenie opisujące techniki obrazowania USG 2D, USG 3D i USG 4D. W rzeczywistości cały czas obraz oglądany jest na tym samym obrazie monitora, gdzie na obraz w dwóch wymiarach “nakładane” są dodatkowe płaszczyzny, dzięki którym obraz uzsykuje głębię i perspektywę obrazu trójwymiarowego. Taki obraz możemy uzyskać dzięki zastosowaniu specjalnych głowic ultrasonograficznych oraz zaawansowanej obróbce graficznej. 

W praktyce w przypadku USG 3D jest to synteza, nałożenie na siebie wielu płaszczyzn wykonanych w technice USG 2D. Możemy sobie to wyobrazić na przykładzie główki płodu w następujący sposób:  ustawiamy płaszczyznę USG 2D dokładnie uwidaczniając profil dziecka, a następnie specjalna głowica ultrasonograficzna 3D skanuje równoległe płaszczyzny do tej ustawionej w 2D. Zebrane w ten sposób obrazy są łączone przez specjalne oprogramowanie i filtry, dzięki czemu możemy zobaczyć twarz dziecka od przodu. W przypadku USG 3D jest to jednokrotny skan. Natomiast w USG 4D obraz skanowany jest cały czas, co pozwala na uwidocznienie ruchu w uzyskiwanych dodatkowych przekrojach. W przypadku USG 3D możemy zobaczyć twarz, ale nie zobaczymy jej ruchu, natomiast w USG 4D zobaczymy twarz i jej ruchy np otwarcie buzi płodu. 

Podstawowym, często nazywanym klasycznym rodzajem USG jest USG 2D. USG 2D daje nam najbardziej znany obraz, który jest dwuwymiarowy, płaski i czarno-biały. Z punktu widzenia diagnostycznego jest to główny i najważniejszy rodzaj USG, który umożliwia ocenę rozwoju płodu, ocenę stanu i umiejscowienia łożyska, ilość wód płodowych itp. Można na nim wykonać wszystkie niezbędne rodzaje pomiarów i obserwacji, które umożliwia technika ultrasonografii. Aparaty nowej generacji umożliwiają również wykonanie badania dopplerowskiego, które ocenia ukrwienie różnych struktur oraz przepływ krwi w naczyniach łożyska oraz płodu. Obraz na monitorze aparatu oraz zdjęcia wykonane za pomocą USG 2D choć czytelne dla lekarza specjalisty, mogą stanowić duże wyzwanie dla wyobraźni przyszłych rodziców, którzy często widzą głównie jasne i ciemniejsze plamy. Rozwój technologii przyniósł ciekawe propozycje i rozwiązanie tej kwestii w postaci USG 3D i 4D. 

W przypadku korzystnego usytuowania płodu w obu tych przypadkach rodzice mogą zobaczyć wyraźny obraz dziecka, a także jego twarz. W przypadku USG 3D obraz jest nieruchomy. Po wykonaniu takiego USG często rodzice mogą otrzymać wydruk wykonanych “trójwymiarowych” zdjęć potomka , a jak maluch będzie chciał i zmieni pozycję w trakcie badania, to nawet serię zdjęć wykonanych w różnych pozach. Z kolei USG 4D daje możliwość obserwacji dziecka w “czterech” wymiarach, czyli dziecka poruszającego się w łonie kobiety ciężarnej w czasie rzeczywistym. Zdarza się, że przy tej okazji uda się zobaczyć i sfilmować np. ziewającego maluszka.

Warto pamiętać, że w większości sytuacji USG 3D i 4D nie mają większego znaczenia diagnostycznego niż USG 2D. Natomiast jeżeli przyszli rodzice chcą zobaczyć swoje dziecko w obrazie trój- bądź czterowymiarowym, zawsze mogą zapytać lekarza wykonującego badanie USG  czy warunki pozwalają na wykonanie czytelnego ujęcia. Jeżeli aparat ultrasonograficzny jest wyposażony w specjalne głowice wolumetryczne, a maluszek ułoży się korzystnie, uzyskane obrazy są wyjątkowe dla przyszłych rodziców.

Rozwój Twojego dziecka w 11 tygodniu ciąży

Twój Maluch intensywnie rośnie, w ciągu tygodnia podwaja się jego masa ciała – waży teraz ok. 7-8 g, ma długość ok. 5 cm i jest wielkości śliwki.

W 11 tygodniu ciąży ciągle rozwija się mózg Twojego Dziecka. Proces ten jest bardzo dynamiczny. Wyobraź sobie, że w mózgu Twojej Kruszyny powstaje ok. 15 mln neuronów na godzinę! W tym tygodniu szczególnie intensywnie rozwijają się te obszary mózgu, które są odpowiedzialne za rozwój i funkcjonowanie narządów zmysłów.

Wykształca się również móżdżek oraz doskonali się narząd równowagi znajdujący się w uchu wewnętrznym. Głowa jest nadal największą częścią jego ciała, wcześniej przygięta do mostka teraz, odchyla się lekko do tyłu i coraz lepiej jest widać szyję Dziecka. Gałki oczne choć już z przodu twarzy wciąż są szeroko rozstawione i cały czas zamknięte. Po obu stronach głowy widoczne są malutkie małżowiny uszne.

Młody Człowiek otwiera i zamyka buzię, połyka płyn owodniowy, porusza językiem, wzdycha, ziewa, przeciąga się a czasami zdarza mu się czkawka. W krtani pojawiają się zawiązki więzadeł głosowych. Kończyny górne i dolne są jeszcze nieproporcjonalnie mniejsze w porównaniu do dłoni i stóp. Kończyny górne już pod koniec następnego tygodnia osiągną proporcje obserwowane w chwili porodu. Płuca i nerki rozwijają się. Nerki uzyskują swoje ostateczne położenie. Rozwija się dwunastnica, a jelito cienkie zaczyna się przemieszczać do wnętrza jamy brzusznej. Pęcherz moczowy i odbytnica, które w 9 tygodniu zaczęły różnicować się z rurki jelita, są już w pełni oddzielonymi narządami.

Chociaż na podstawie zewnętrznego obrazu nie można jeszcze stwierdzić, czy jest to chłopczyk czy dziewczynka, wewnątrz dokonują się niemałe zmiany, a mianowicie różnicują się jądra lub jajniki. Około 11 tygodnia ciąży u płodów męskich pod wpływem hormonów płciowych guzek płciowy przekształca się w prącie. Na razie jest malutkie, jego długość to ok. 2,5 mm.

Podczas USG genetycznego I-go trymestru choć często można podejrzewać jakiej płci będzie dziecko to jednak jednoznaczne określenie płci płodu na podstawie usg nie jest jeszcze możliwe. U płodów żeńskich, które nie mają tychże hormonów guzek płciowy pozostaje bez zmian. Postępuje proces kostnienia (na początku kości utworzone są z tkanki chrzęstnej). Młody Człowiek reaguje na bodźce, ale jest jeszcze tak malutki, że nie poczujesz jego ruchów. 

11 tydzień ciąży, który to miesiąc?

Jedenasty tydzień ciąży to trzeci miesiąc ciąży. Zbliżasz się do końca I trymestru ciąży!

Tygodnik ciąży – to już 11 tydzień ciąży

• Wierzymy, że suplementacja kwasy foliowego, witaminy D3, jodu i kwasów DHA stała się już Twoim codziennym nawykiem. Nie zaszkodzi jednak o tym przypomnieć, gdyż są one niezmiernie ważne dla prawidłowego rozwoju Twojego Dziecka.
• Być może w tym, bądź w jednym z trzech kolejnych tygodni będziesz miała wykonane USG genetyczne. Jeśli niepokoisz się o zdrowie Twojego Malucha, to bardzo ważny krok, aby uspokoić Twoje nerwy.

Pilnuj terminu, to bardzo ważne, aby USG genetyczne miało miejsce w okresie 11-14 tydzień ciąży, gdyż od terminu przeprowadzenia tego badania zależy możliwość wiarygodnej, prawidłowej interpretacji uzyskanych wyników. Wg specjalistów optymalny czas na USG genetyczne to 12-13 tydzień ciąży.

• Warto również wykonać test podwójny (test PAPP-A), gdyż jest on istotnym uzupełnieniem diagnostyki prenatalnej, m.in. w zakresie oceny ryzyka wystąpienia wad genetycznych u płodu. Pisaliśmy o tym powyżej.

Zapytaj dietetyka

Wapń w diecie przyszłej mamy

Jednym z niezbędnych dla rozwoju płodu makroelementów jest wapń.

To główny budulec rosnących kości i zębów Twojego Malucha. Ponadto wapń jest niezbędny dla prawidłowej pracy układu nerwowego i mięśniowego. Uważa się, że prawidłowy poziom wapnia w ciąży jest również ważnym elementem profilaktyki stanu przedrzucawkowego.

Dzienne zapotrzebowanie na wapń wynosi:

• 1300 mg na dobę dla ciężarnych przed 19 r.ż.
• 1000 mg na dobę dla ciężarnych po 19 r.ż.

Jakie produkty są bogate w wapń?

Przede wszystkim mleko i jego przetwory (jogurt, maślanka, kefir, ser biały, ser żółty), jaja, sardynki i szproty (jeśli zjadamy je razem z kręgosłupem).

A co w sytuacji kiedy nie tolerujesz nabiału (alergia, nietolerancje) lub jesteś na diecie wegańskiej?

W takiej sytuacji koniecznie korzystaj z alternatywnych źródeł wapnia jak:

• mleka roślinne wzbogacone w wapń
• tofu wzbogacone w wapń
• warzywa: fasola, soja, jarmuż, szpinak, natka pietruszki, boćwina, kapusta włoska, biała, pak choy, czerwona i pekińska, bób, fasolka szparagowa, brokuły, por, seler, kalarepa
• produkty zbożowe: płatki owsiane, otręby pszenne
• nasiona i orzechy: sezam, słonecznik, migdały, orzechy laskowe, włoskie, pistacjowe
• woda wysokozmineralizowana – zazwyczaj zawierają one ok. 500 mg wapnia w litrze wody

To ciekawe

• Wątroba płodu jest jednym z najszybciej wzrastających narządów. W 11 tygodniu ciąży jej masa stanowi ok. 10% całkowitej masy płodu.
• Czy wiesz, że sznur pępowinowy rośnie wraz z rozwijającym się płodem? Zazwyczaj pod koniec ciąży ma 1-2 cm średnicy i długość 30-90 cm.
• Z kolei łożysko ma zazwyczaj kształt krążka / talerza o średnicy 15-20 cm i grubości 2-3 cm. Jego powierzchnia jest o wiele większa i wynosi ok. 8m². Jest to związane z tym, że powierzchnia łożyska nie jest gładka, a pofałdowana, pełna szczelin i zagłębień.