Twoje ciało w 13 tygodniu ciąży

13 tydzień ciąży, czyli 11 tydzień od zapłodnienia jest ostatnim tygodniem pierwszego trymestru ciąży. Twoje Dziecko jest otoczone płynem owodniowym i bezpiecznie  zamknięte w pęcherzu płodowym, czyli w worku, który tworzą błony płodowe. Ilość płynu owodniowego będzie się stale zwiększać (aż do 32 tygodnia ciąży), w miarę jak Maluch będzie rósł. Dla porównania – w 7 tygodniu ciąży ilość płynu owodniowego to ok. 1 ml, a w tym momencie ciąży to już ok. 25 ml.

Płyn owodniowy stanowi rodzaj amortyzatora chroniącego płód przed urazami mechanicznymi, umożliwia mu swobodę ruchów, izoluje i wycisza dźwięki dochodzące z zewnątrz. Pozwala również na utrzymanie stałej temperatury wewnątrz macicy i zabezpiecza płód przed wysychaniem. Ponadto bierze udział w przemianie materii płodu umożliwiając transport i wymianę substancji odżywczych, jest więc bardzo ważnym czynnikiem  prawidłowego rozwoju dziecka. Więcej na jego temat przeczytasz w artykule PŁYN OWODNIOWY.

W 13 tygodniowej ciąży u większości kobiet zmniejszają się lub zanikają objawy wczesnej ciąży. Możesz jednak ponownie zacząć odczuwać zmęczenie i zawroty głowy. Często jest to związane z intensywnym rozwojem łożyska oraz z sukcesywnym zwiększaniem się ilości krwi w naczyniach krwionośnych przyszłej mamy. U niektórych mam brzuszek zaczyna się delikatnie zarysowywać. Może również pojawić się uczucie ciągnięcia w pachwinach. Nie jest ono przyjemne i może wywołać niepokój – nie martw się, jest ono wywołane rozciąganiem się więzadeł podtrzymujących macicę.

Rozwój Twojego dziecka w 13 tygodniu ciąży

Twój Maluch rośnie osiągając rozmiary cytryny, waży ok. 20-29 gramów i ma 6 cm w wymiarze ciemieniowo-siedzeniowym. Jego tułów i kończyny rosną, a tym samym ciało staje się bardziej proporcjonalne – głowa stanowi ok. 30% długości całego ciała. Szyja Małej Kruszynki wydłuża się i głowa naturalnie odchyla się do tyłu, a broda nie styka się już z klatką piersiową.

Cały czas dynamicznie rozwija się mózg Twojego Dziecka. Za ok. 10 tygodni jego rozwój i dojrzewanie będzie ukończone. W trzynastym tygodniu ciąży dwie półkule mózgowe, które do tej pory były oddzielnymi tworami, zaczynają się łączyć. Dojrzewają włókna nerwowe ruchowe, co pozwala na coraz swobodniejsze ruchy Malucha. Dynamicznie rozwijają się mięśnie twarzy oraz mimika. Dziecko nadyma policzki, ziewa, marszczy czoło, zwija język w rurkę. Dotknięcie palcem ust wyzwala odruch ssania. Rozwijają się zmysły smaku i dotyku. Na palcach pojawiają się poduszeczki dotykowe, Maluch posiada już swoje indywidualne linie papilarne. Bawi się pępowiną, podkurcza palce stóp, łapie się za rączki.

Poszczególne narządy zaczynają wykonywać wiele ze swoich funkcji, np. trzustka wydziela insulinę, a serce przepompowuje dziennie ok. 30 litrów krwi (dla porównania serce dorosłego człowieka przepompowuje ok. 7 tysięcy litrów krwi na dobę).

Zewnętrzne narządy płciowe rozwijają się i są coraz lepiej widoczne. Przy odrobinie szczęścia można je zaobserwować w obrazie USG (zależy to m.in. od ułożenia dziecka, grubości tkanki tłuszczowej powłok brzusznych kobiety ciężarnej, czy też doświadczenia ultrasonografisty). Warto jednak pamiętać, że 13 tydzień ciąży nie jest jeszcze najbardziej optymalnym czasem na rozpoznanie płci Dziecka. Ten moment dopiero nadejdzie – zazwyczaj potwierdzenie tego, czy w naszym brzuchu rośnie Chłopiec czy Dziewczynka otrzymujemy podczas USG połówkowego.

13 tydzień ciąży, który to miesiąc?

Trzynasty tydzień ciąży to ostatni tydzień trzeciego miesiąca życia płodowego Maluszka. T13 tydzień ciąży, to również ostatni tydzień pierwszego trymestru ciąży.

Tygodnik ciąży – to już 13 tydzień ciąży

• Pamiętaj, aby zapewnić Twemu Dziecku niezbędne dla jego rozwoju: kwas foliowy, witaminę D3, jod oraz kwasy DHA.
• Czy jesteś już umówiona na kolejną wizytę u swojego lekarza ginekologa? Jeśli nie, umów się jak najszybciej, powinna się ona odbyć pomiędzy 15 a 20 tygodniem ciąży. Zresztą zapewne ustalałaś to z lekarzem, my tylko przypominamy, abyś nie zapomniała.

Zapytaj dietetyka

Białko w diecie kobiety ciężarnej

Widzisz jak w kolejnych tygodniach rozwija się i rośnie Twoje Dziecko. Aby zapewnić mu prawidłowe warunki rozwoju, powinnaś zadbać m.in. o odpowiednią ilość białka w Twojej codziennej diecie. Dlaczego? Białko to podstawowy budulec ludzkiego organizmu. Dbając o jego prawidłowy poziom w spożywanych posiłkach, zapewniasz optymalną ilość budulca dla Swojego Malucha. Nie zapominając o tym, że Ty również tego białka potrzebujesz. Twoje ciało zmienia się, powiększa się macica, rozwija się łożysko, a Twój organizm pracuje na zwiększonych obrotach i zużywa m.in. białko. Każdej nocy podczas snu organizm regeneruje się i odbudowuje to, co zużył w ciągu dnia.

W okresie ciąży zapotrzebowanie na białko wzrasta z 0,9 g białka na 1 kg masy ciała, do 1,3 g białka na 1 kg masy ciała. Czyli na przykład kobieta ciężarna o masie ciała 62 kg potrzebuje dziennie 80,6 g białka. Jak zapewnić taką ilość tego makroskładnika?

Przede wszystkim musisz wiedzieć, że białko w diecie może pochodzić zarówno z produktów roślinnych, jak i zwierzęcych:

• białka pochodzenia zwierzęcego (mięso, wędliny, drób, ryby, nabiał, jaja)
• białka pochodzenia roślinnego (produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, ziemniaki, warzywa i owoce, orzechy i ziarna)

Zawartość białka w produktach zwierzęcych jest różna i wynosi:

• mięso 11–23% – co oznacza, że 100 g mięsa może zawierać od 11 do 23 g białka (np. wieprzowina  15–21%, wołowina 16–21%, podroby 11–17%, drób 18–23%, ryby 16–22%)
• nabiał 3-27% – co oznacza, że 100 g nabiału może zawierać od 3 do 27 g białka (np. twarogi 11-19%, sery żółte 20-40%, mleko 3-4%, jogurt naturalny 4-5%)
• jaja 9-12%

Jeżeli chodzi o produkty roślinne to ilość białka w nich zawarta jest mniejsza niż w produktach zwierzęcych, wynosi średnio 1-2%.

Wyjątek stanowią takie produkty jak:

• rośliny strączkowe (groch, fasola, soczewica i soja) – 21-25% białka
• orzechy i ziarna – 9-25% białka
• produkty zbożowe – 7-14% białka

Przykładowo, aby dostarczyć w ciągu dnia ok. 80 g białka należy zjeść:

• jajecznicę z 2 jajek (np. z warzywami i 2 kromkami chleba razowego)
• filet z piersi kurczaka (125 g) z kaszą gryczaną (50 g) i surówką z białej kapusty
• sałatkę grecką z serem feta z mleka pasteryzowanego i kromką chleba razowego (50 g sera)
• jogurt naturalny 200 g (np. z garścią malin i 1 łyżeczką siemienia lnianego mielonego)
• oraz 1 łyżkę migdałów (15 g)

A co w sytuacji, gdy jesteś na diecie roślinnej?

W zależności od rodzaju diety roślinnej dostarczenie odpowiedniej ilości białka może być łatwiejsze, bądź trudniejsze. Jeżeli nie wykluczyłaś z diety wszystkich produktów zwierzęcych, a np. tylko mięso skomponowanie diety z optymalną ilością białka jest prostsze. Wystarczy mięso zastąpić rybami i roślinami strączkowymi (np. przygotowując z nich pasty do smarowania pieczywa czy też kotlety / burgery na bazie strączków.

Natomiast jeżeli jesteś na diecie wegańskiej, czyli nie jesz żadnych produktów pochodzenia zwierzęcego sprawa jest trochę trudniejsza. Diety laktowegetariańskie i laktoowowegetariańskie są rekomendowane dla kobiet w ciąży i karmiących piersią pod warunkiem ich właściwego zbilansowania. Dieta wegańska ciągle budzi wiele obaw ze względu na to, iż wykluczenie z diety wszystkich produktów zwierzęcych może powodować niedobory, zarówno w zakresie ilości białka, jak i niektórych mikroskładników (witaminy, minerały), jak np. witamina B12, cynk, wapń czy żelazo, które trudniej dostarczyć w odpowiedniej ilości bazując tylko na produktach pochodzenia roślinnego.

Na co zwrócić uwagę jeżeli chodzi o odpowiednią ilość białka w diecie?

• Do najważniejszych produktów roślinnych będących dobrym źródłem białka należą nasiona roślin strączkowych, tofu, orzechy, jogurty roślinne bogate w białko (np. przygotowane na bazie orzechów nerkowca oraz białka grochu). W codziennym menu powinno znaleźć się ok. 6 porcji tych produktów, gdzie 1 porcja to przykładowo: pół szklanki ugotowanych strączków (np. fasola, soczewica, ciecierzyca, soja), pół szklanki tofu, 2 łyżki nasion lub orzechów, 1 łyżka masła orzechowego, 1 szklanka napoju sojowego.

• Warto również pamiętać o tym, że dodatkowym, uzupełniającym źródłem białka są również produkty zbożowe i pseudozbożowe. Ponadto są one oczywiście bogatym źródłem węglowodanów, które są podstawowym źródłem energii dla naszego organizmu. Dlatego też w codziennym jadłospisie powinnaś umieścić ok. 7 porcji takich produktów, przy czym przykładowa 1 porcja to: kromka pieczywa, pół szklanki ugotowanej kaszy, ryżu, komosy ryżowej, amarantusa, płatków zbożowych bądź ćwierć szklanki ugotowanego makaronu.

Cynk w diecie kobiety ciężarnej

Zapewnienie właściwej podaży cynku w ciąży jest bardzo ważne. Jego niedobór może wiązać się z ryzykiem poronienia, przedwczesnym odklejeniem się łożyska, wystąpieniem stanu przedrzucawkowego, urodzeniem dziecka o niskiej masie ciała, a także wadami układu nerwowego i odpornościowego u noworodka. Dzienne zapotrzebowanie na cynk dla kobiet w ciąży jest wyższe, niż dla osób dorosłych i wynosi 12 mg na dzień dla kobiet poniżej 19 r.ż. oraz 11 mg na dzień dla kobiet powyżej 19 r.ż. (Instytut Żywności i Żywienia 2017).

Cynk jest jednym z mikroskładników, które mogą być niedoborowe, jeśli jesteś na diecie wykluczającej produkty pochodzenia zwierzęcego. Wynika to z tego, że biodostępność cynku z produktów pochodzenia roślinnego jest niższa (ze względu na obecność związków antyodżywczych utrudniających wchłanianie cynku) niż z produktów zwierzęcych. Dlatego też specjaliści zwracają uwagę, że u osób na diecie roślinnej zapotrzebowanie na cynk może być nawet o 50% wyższe.

Na co warto zwrócić uwagę przy komponowaniu diety?

Do czynników poprawiających wchłanianie cynku należą:

• białko
• kwas cytrynowy (cytrusy), kwas jabłkowy (jabłka, produkty fermentowane np. chleb na zakwasie)

Wśród produktów zwierzęcych dobrym źródłem cynku jest mięso, ryby, nabiał i jaja. Do produktów roślinnych będących bogatym źródłem cynku należą przede wszystkich nasiona roślin strączkowych,  zarodki i otręby pszenne, kasza gryczana, amarantus, orzechy włoskie, pestki dyni i słonecznika, kakao i gorzka czekolada, szpinak.

Jeżeli jesteś na diecie roślinnej porozmawiaj ze swoim lekarzem – być może warto rozważyć suplementację cynku.

W tej części skupiliśmy się na kwestiach związanych z dostarczeniem odpowiedniej ilości białka oraz cynku, kwestie związane z żelazem i witaminą B12 znajdziesz w opisie tygodnia 15 (PIĘTNASTY TYDZIEŃ CIĄŻY). Szerzej o wapniu w dietach roślinnych i wykluczających nabiał pisaliśmy w opisie tygodnia 11 (JEDENASTY TYDZIEŃ CIĄŻY).

To ciekawe

• Rozwój jąder jest następstwem dziedziczenia wielogenowego, czyli ich rozwój jest kontrolowany przez wiele genów. Wszystko jednak rozpoczyna się od jednego genu –  genu SRY, który znajduje się na krótkim ramieniu chromosomu Y. Gen ten koduje czynnik determinujący gonadę męską, tzw. TDF (and, testis-determining factor), który działa jak przełącznik rozpoczynający przemianę niezróżnicowanych jeszcze gonad płciowych w jądra. W sytuacji, gdy powstanie chromosom Y bez genu SRY lub gen ten nie działa prawidłowo (np. w wyniku mutacji) nie dochodzi do rozwoju jąder i rozwija się kobieta o zestawie chromosomów płciowych XY. Może również wydarzyć się sytuacja odwrotna, kiedy to w wyniku translokacji (przeniesienia) genu SRY z chromosomu Y na chromosom X rozwinie się mężczyzna z zestawem chromosomów płciowych XX.
• W związku z tym, że dziecko przez cały okres ciąży jest otoczone wodami płodowymi, po urodzeniu ma świetnie wykształcony odruch „pływania”, który utrzymuje się średnio do 6-8 miesiąca życia, a potem niestety zanika. Niektórzy uważają, iż okres ten jest najlepszym czasem na rozpoczęcie u dziecka nauki pływania.