Czterdziesty tydzień ciąży
Spis treści
Twoje ciało w 40 tygodniu ciąży
To niesamowite – nadszedł 40 tydzień ciąży, a więc jesteś na finiszu. Jeśli zastanawiasz się kiedy zacznie się poród, nie martw się. Nie każda ciąża trwa dokładnie 40 tygodni. Statystyki pokazują, że ok. 5% kobiet rodzi dokładnie w wyznaczonym terminie porodu. Teoretycznie Dziecko powinno przyjść na świat gdy upłynie 280 dni, czyli właśnie 40 tygodni. W rzeczywistości Dzieci rodzą się jedne trochę wcześniej, inne trochę później.
A więc jedne kobiety cieszą się na widok swojej Pociechy już np. na tydzień przed planowanym terminem porodu, a inne muszą poczekać tydzień dłużej. Jeżeli zdarzy się tak, że nie urodzisz w tym tygodniu, to nie panikuj, nawet jeżeli ciąży wydłuży się kilka lub kilkanaście dni to wciąż jest norma. W takiej sytuacji (po 40 tygodniu ciąży) na wszelki wypadek będziesz pod stałą kontrolą lekarską. Lekarz sprawdzi czy wszystko jest w porządku, będzie kontrolował jaki jest stan mamy i Dziecka, a w razie potrzeby podejmie odpowiednie działania. Jeśli martwisz się, że przegapisz pierwsze objawy porodu – wróć do opisu 38 tygodnia ciąży, gdzie pisaliśmy o kolejnych fazach porodu oraz o tym kiedy jechać do szpitala. (TRZYDZIESTY ÓSMY TYDZIEŃ CIĄŻY)
Połóg – ważny czas w życiu każdej mamy
Po porodzie czeka Cię połóg, czyli czas kiedy Twój organizm będzie się regenerował po ciąży. Przyjęto, że połóg trwa 6 tygodni. Jest to czas, w którym większość układów w Twoim ciele powraca do stanu sprzed okresu ciąży. Najważniejsze, abyś dała sobie czas na powrót do formy, nie oczekiwała ekspresowych zmian i nie próbowała niczego przyspieszać na siłę. Połóg to nie tylko czas gojenia się krocza, czy blizny po cięciu cesarskim. W tym czasie zachodzą również duże zmiany w Twoich układzie krążenia i składzie krwi, pochwa i macica regenerują się i następuje ich powrót do stanu sprzed ciąży, zachodzą zmiany hormonalne. Jeśli chcesz wiedzieć więcej o tym jakie zmiany zachodzą w Twoim organizmie w czasie połogu – zajrzyj do artykułu – POŁÓG.
Ponadto zaczynasz funkcjonować w nowej roli – roli mamy, a zatem w nowym układzie życiowym z dodatkową malutką osobą u boku – Twoim Dzieckiem, które wymaga opieki. To oznacza poukładanie sobie wielu obszarów życia na nowo i tego też musisz się nauczyć. Oznacza to również, że Twoje emocje po porodzie mogą również podlegać zmianom i oscylować w bardzo szerokiej skali od chociażby smutku czy frustracji do dużej radości, co czasem jest trudne do zrozumienia i zaakceptowania. Przeczytaj więcej o tym jak i dlaczego może zmieniać się stan psychiczny kobiet w okresie okołoporodowym w artykule SYNDROM BABY BLUES.
Pamiętaj również, że w okresie połogu możesz otrzymać wsparcie od swojej położnej. Pierwsza wizyta patronażowa powinna mieć miejsce w ciągu 48 godzin od momentu opuszczenia szpitala przez Ciebie i Dziecko, a w ramach NFZ przysługuje Ci 6 takich wizyt patronażowych, kiedy to położna POZ może dać Ci wsparcie, poradę i fachową pomoc. Przeczytasz o tym w opisie DWUDZIESTEGO PIERWSZEGO TYGODNIA CIĄŻY.
Twoje dziecko w 40 tygodniu ciąży
Twój Maluch jest już gotowy do przyjścia na świat. W 40 tygodniu ciąży waży średnio 3619 g, a jego ciało ma ok. 51,2 cm długości. Swoimi rozmiarami przypomina dużą dynię.
Najczęściej ułożony jest główką w dół, w pozycji embrionalnej. Zupełnie jak noworodek, coraz częściej zapada sobie w dłuższe drzemki. Maluch ma mało miejsca, więc się mniej rusza, chociaż oczywiście ciągle jest aktywny i w dalszym ciągu powinno to być min. 10 ruchów w ciągu 12 godzin.
Tygodnik ciąży – to już 40 tydzień ciąży
- Twoja ciąża dobiega końca, ale to nie znaczy, że kończy się też czas suplementacji niezbędnych składników wspierających zdrowie Twoje i Twojego Dziecka. Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP, 2018) również przez cały okres karmienia piersią powinnaś suplementować kwas foliowy, witaminę D3, kwasy omega 3 oraz jod.
- Jeżeli jeszcze nie urodziłaś, to w tym okresie (40. – 42. tydzień ciąży) będziesz pod stałą opieką swojego lekarza, który dostosuje częstotliwość wizyt, ewentualnie rozmów telefonicznych odpowiednio do sytuacji.
- Zapewne już się niecierpliwisz, kiedy w końcu ujrzysz swojego Malucha. Bądź cierpliwa, ten moment zaraz nadejdzie. Bądź uważna na aktywność ruchową swojego Dziecka i pamiętaj, aby codziennie liczyć jego ilość ruchów Dziecka. (DWUDZIESTY ÓSMY TYDZIEŃ CIĄŻY)
- Aby się trochę zrelaksować możesz praktykować ćwiczenia rozciągające i oddechowe. One pomogą Ci nie tylko teraz, ale również w czasie porodu i połogu. Podobnie jak masaż krocza, który dla kobiet rodzących siłami natury jest bardzo dobrym sposobem na wsparcie i uelastycznienie mięśni przed porodem. Przeczytasz o tym w artykule MASAŻ KROCZA.
Wybrane biometryczne wymiary płodu w 40 tygodniu ciąży
40 tydzień ciąży | 5% | 50% | 95% | |
5 centyl | średnia | 95 centyl | ||
BPD | Wymiar dwuciemieniowy | 9,10 cm | 9,70 cm | 10,40 cm |
HC | Obwód główki | 33,10 cm | 34,90 cm | 36,60 cm |
AC | Obwód brzucha | 30,80 cm | 33,40 cm | 36,00 cm |
FL | Długość kości udowej | 7,10 cm | 7,60 cm | 8,10 cm |
HL | Długość kości ramiennej | 6,10 cm | 6,60 cm | 7,00 cm |
TL | Długość kości piszczelowej | 6,00 cm | 6,50 cm | 7,00 cm |
EFW | Przybliżona masa ciała | 2714 g* | 3619 g | 4524 g** |
*3% **97%
Aby określić wartości referencyjne dla poszczególnych wymiarów płodu, przy określaniu prawidłowości rozwoju, podaje się zazwyczaj tzw. średnią (mediana) – w powyższej tabeli jest to kolumna środkowa (nazwana średnia, inaczej 50%). Warto pamiętać, że nie należy każdego z podanych wymiarów traktować oddzielnie i jako pojedynczy wyznacznik zdrowia dziecka. Są to wartości referencyjne, podane jako średnie statystyczne, a przecież każde dziecko rozwija się we własnym tempie i nie jest średnią statystyczną. Dlatego też wartości referencyjne uwzględniają różnorodność i różne tempo rozwoju podając oprócz wartości średnich tzw. wartości skrajne.
Są one wskazane w dwóch kolumnach – 5 i 95%, inaczej 5 i 95 centyli. Piąty centyl pokazuje nam taką wartość, poniżej której znajduje się tylko 5% dzieci – czyli np. obwód główki poniżej 16,70 cm dotyczy jedynie 5% płodów w 20. tygodniu ciąży. Z kolei dziewięćdziesiąty piąty centyl to wartość, powyżej której znajduje się również 5% największych dzieci – czyli np. obwód główki powyżej 19,40 cm dotyczy 5% płodów w 20. tygodniu ciąży. Są to tzw. siatki centylowe, które odwzorowują rozkład danej cechy (w tym przypadku poszczególnych pomiarów biometrycznych płodu) w populacji. Ponieważ dzieci rosną, to trudno byłoby zastosować u nich sztywne normy, tak jak w przypadku dorosłych. Dlatego też do oceny rozwoju dziecka – zarówno w życiu pre-, jaki postnatalnym stosujemy siatki centylowe. Tutaj wartości graniczne, czyli tzw. normy wyznaczają centyle. Najczęściej jako wartości graniczne uznaje się centyle 3-97, 5-95 lub 10-90, co oznacza, że pomiary mieszczące się w podanych kanałach centylowych uznawane są za prawidłowe. Jeżeli określone wymiary zbliżone są do wartości granicznych, to taka sytuacja wymaga ostrożnej oceny i bacznej obserwacji, co zapewne uczyni lekarz prowadzący.
Źródła
- Merz E., Wellek S.“Normal Fetal Development Profiles A Model to obtain Standard Development Graphs for the Head and Abdominal Parameters and the Long Limb Bones” Ultraschall in der Medizin 17 (1996) 153-162 (AC)
- Hadlock F.P., Harrist R.B., Martinez-Poyer J. „In Utero Analysis of Fetal Growth: A Sonographic Weight Standard“ Radiology.1991, 181: 129-133
40 tydzień ciąży – Zapytaj psychologa
Prawdopodobnie już niewiele dni dzieli Cię od długo wyczekiwanego porodu. Już za kilka chwil staniesz się matką. Macierzyństwo to bez wątpienia niezwykłe doświadczenie, które każda z nas przeżywa w specyficzny dla siebie sposób. Dla wielu kobiet wejście w rolę rodzica jest radosnym przeżyciem i niesie ze sobą wiele pozytywnych emocji. Niemniej jednak, coraz częściej mamy do czynienia z przypadkami, w których młode mamy, w związku z pełnieniem nieznanej im dotąd roli, doznają nie tylko rozczarowania, ale przede wszystkim głębokiego smutku. Wszystko to wpływa na wywołanie licznych trudności w procesie adaptacyjnym do pełnienia nowej roli. Narodziny dziecka to bowiem wydarzenie, które bezsprzecznie wiąże się z nadejściem trwałych zmian, które wpływają nie tylko na modyfikację naszego funkcjonowania społecznego oraz na sytuację materialną, ale także na zmianę naszej psychiki. W związku z tym, wiele kobiet zmaga się z problemem depresji poporodowej. Poniżej udzieliliśmy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące niniejszego zaburzenia.
Czym jest depresja poporodowa?
Z każdym rokiem wzrasta nasza świadomość na temat depresji poporodowej oraz jej znaczenia dla dalszego funkcjonowania zarówno matki, jak i dziecka. Mimo to, temat samopoczucia psychicznego młodej mamy nadal rzadko jest poruszany podczas wizyt kontrolnych w niektórych gabinetach ginekologicznych. Również położne, podczas przeprowadzania wizyt pilotażowych, najczęściej koncentrują się na stanie fizycznym matki oraz nowonarodzonego dziecka. Tymczasem, warto zwrócić uwagę na fakt, iż zjawisko depresji poporodowej obserwowane jest na całym świecie i z każdym rokiem zdaje się zbierać coraz większe żniwa.
Tak jak wspomnieliśmy wcześniej, depresja poporodowa związana jest nie tylko z przedłużającym się obniżeniem nastroju matki. Niniejsze zaburzenie może oddziaływać także na rozwój noworodka. To co odróżnia depresję poporodową od innych zaburzeń afektywnych, to fakt, iż dominują w niej myśli oraz emocje dotyczące bezpośrednio nowonarodzonego dziecka oraz macierzyństwa. W przebiegu zaburzenia kobieta może wykazywać brak chęci opieki nad własnym dzieckiem, przejawiać w stosunku do niego złość, a następnie związane z tym uporczywe poczucie winy, które jeszcze bardziej nasila obniżenie nastroju. Depresja poporodowa może przyjmować zróżnicowane oblicza. Niejednokrotnie zdarza się, iż pacjentki w jej przebiegu doświadczają silnego lęku przed pozostaniem z dzieckiem w domu sam na sam. Ponadto, może towarzyszyć im nieuzasadniony lęk o zdrowie malucha, który nie ulega zredukowaniu mimo zapewnień lekarzy.
Jakie są najczęstsze objawy depresji poporodowej?
Depresja poporodowa stanowi jedną z wyodrębnionych form zaburzeń nastroju. Przyglądając się niniejszemu zaburzeniu, na początku może zdawać nam się, że jej objawy niczym nie różnią się od tych, które mają miejsce w przebiegu dużej depresji. Niemniej jednak, w tym miejscu należy zwrócić szczególną uwagę na czas oraz okoliczności wystąpienia symptomów choroby. Depresja poporodowa zawsze ściśle związana jest z samą sytuacją porodu oraz okresem następującym po nim. I chociaż objawy zdają się mieć ten sam charakter, przyjmują one odrębną specyfikę. W przebiegu depresji poporodowej (typowa dla przebiegu depresji dużej) utrata zainteresowań będzie bezpośrednio związana z opieką nad dzieckiem oraz wypełnianiem roli rodzicielskiej. Warto również zwrócić uwagę na charakterystyczne poczucie winy, które w przebiegu depresji poporodowej będzie dotyczyło przede wszystkim funkcjonowania kobiety w roli matki.
Wśród najpowszechniejszych objawów depresji poporodowej możemy wyróżnić:
- utrzymujące się przez dłuższy czas wyraźne obniżenie nastroju, które nie jest bezpośrednio związane ze zmęczeniem fizycznym, charakterystycznym dla przebiegu połogu;
- przygnębienie, które możemy zaobserwować przez większość dnia;
- spadek odczuwania przyjemności z podejmowania większości (a nawet wszystkich) aktywności, a także wyraźny spadek zainteresowania (dotyczący zwłaszcza sfery rodzicielskiej);
- wyraźna zmiana apetytu – spadek lub jego znaczny wzrost;
- odczuwanie nadmiernej senności w ciągu dnia oraz/lub doświadczanie bezsenności;
- odczuwanie trudności w zasypianiu po nocnym karmieniu dziecka;
- nieuzasadnione zamartwianie się kwestią zdrowia noworodka, a także przesadne zamartwianie się opieką nad maluchem oraz przebiegiem karmienia;
- nieustępujące poczucie bezwartościowości. Ocenianie siebie, jako złej matki i towarzyszące temu poczucie winy. Kształtowanie nierealistycznych oczekiwań wobec siebie;
- przewlekłe uczucie zmęczenia oraz wyraźnego spadku energii;
- problemy z koncentracją oraz wyraźne problemy w podejmowaniu decyzji;
Ponadto, w skrajnych przypadkach kobiecie towarzyszyć mogą nawracające myśli o śmierci, a nawet plany samobójcze. Warto także wiedzieć, iż w przebiegu depresji poporodowej smutek i przygnębienie nasilają się zazwyczaj pod koniec dnia, podczas gdy w przebiegu depresji dużej ma to zazwyczaj miejsce o poranku.
Czy depresja poporodowa jest powszechnym zjawiskiem?
Choć wielu kobietom trudno jest się przyznać do odczuwania obniżonego nastroju w okresie poporodowym, warto wiedzieć, że zaburzenia nastroju w tym szczególnym czasie są powszechnym zjawiskiem wśród matek. Niniejsze zaburzenia mogą przyjmować różne oblicza. Od ich łagodnych postaci, które utrzymują się przez zaledwie kilka dni lub tygodni, poprzez depresję o umiarkowanych objawach, a na przypadkach głębokich epizodów depresyjnych (wymagających niejednokrotnie hospitalizacji) kończąc. Szacuje się, iż wspomniany wcześniej baby blues może dotyczyć od 50% do nawet 80% kobiet, którym przyszło mierzyć się z rolą matki. Natomiast, współczesne badania psychologiczne zwracają uwagę, iż z objawami depresji poporodowej może zmagać się od 13% do 20% kobiet.
Rozbieżność statystyczna wynika przede wszystkim z faktu, iż wiele młodych mam (zwłaszcza tych, które przez długi czas starały się o poczęcie dziecka) nie chce oraz/lub wstydzi się przyznać, że okres okołoporodowy stanowi dla nich ogromne wyzwanie psychiczne. W tym miejscu należy jednak zapamiętać, że im szybciej zgłosimy się o pomoc do specjalisty, tym szybciej i efektywniej uda nam się zwalczyć objawy choroby.
Kiedy się pojawia i jak długo trwa depresja poporodowa?
Czas wystąpienia oraz okres trwania objawów depresji poporodowej wzbudza wiele kontrowersji w środowisku psychiatrów i psychologów. Niemniej jednak, w tym miejscu warto zwrócić uwagę na kryteria diagnostyczne DSM-5 (Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego) oraz ICD-10 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych sporządzona przez Światową Organizację Zdrowia). Zgodnie z nimi, depresję poporodową możemy rozpoznać wtedy, gdy jej objawy pojawią się w ciągu 4 lub 6 tygodni po urodzeniu dziecka. Wielu psychologów zajmujących się niniejszym zagadnieniem twierdzi jednak, że symptomy niniejszego zaburzenia mogą pojawić się w ciągu 12 miesięcy od porodu.
Kolejną sporną kwestią jest czas utrzymywania się objawów. Zgodnie z najnowszymi ustaleniami, depresja poporodowa może trwać od 3 tygodni do nawet 1 roku.
Jakie są możliwe przyczyny depresji poporodowej?
Analizując informacje pochodzące ze współczesnej literatury naukowej, trudno jest wyodrębnić ujednolicone przyczyny depresji poporodowej. Dlatego też, przyjmuje się, iż niniejsze zaburzenie jest uwarunkowane wieloczynnikowo.
Wśród społecznych, biologicznych oraz psychologicznych czynników ryzyka rozwoju depresji poporodowej wyróżnia się:
- Niski status społeczno-ekonomiczny;
- Niedostateczne wsparcie społeczne;
- Niską jakość relacji z partnerem, brak wsparcia z jego strony;
- Samotne macierzyństwo, a także niechcianą ciążę;
- Stresujące wydarzenia życiowe, które miały miejsce w okresie okołoporodowym (np. śmierć bliskiej osoby);
- Cechy temperamentu dziecka (np. nadmierną płaczliwość);
- Odczuwanie silnego stresu związanego z opieką nad dzieckiem;
- Nieprawidłowy przebieg ciąży oraz/lub porodu;
- Zły stan zdrowia dziecka;
- Występowanie zaburzeń psychicznych w przeszłości;
- Odczuwanie wysokiego poziomu lęku w czasie ciąży;
- Niską samoocenę.
W tym miejscu warto także przyjrzeć się teoriom psychodynamicznym oraz psychoanalitycznym, zgodnie z którymi wpływ na powstawanie depresji poporodowej wywierają także wewnętrzne przeżycia kobiety, a przede wszystkim przejawiane przez nią dominujące mechanizmy obronne, sposób radzenie sobie z lękiem oraz jej relacje z najbliższymi osobami. Współczesne badania psychologiczne zwracają uwagę na fakt, iż wiele kobiet doświadczających objawów depresji poporodowej, postrzegało swoje relacje z matkami jako nisko satysfakcjonujące.
Ponadto, kobiety chorujące na depresję poporodową często stawiają wobec siebie nierealne oczekiwania, które stanowią niejednokrotnie wyraz prezentowanych w mediach wzorów macierzyństwa i kobiecości. Taka rozbieżność między stawianiem sobie zbyt wysokich oczekiwań, a niemożnością ich realizacji często wywołuje w kobiecie poczucie bezradności oraz przygnębienia. Dla wielu kobiet rozpoczęcie okresu macierzyństwa jest równoznaczne z utratą niezależności oraz autonomii. Związane jest to między innymi z faktem, iż młodym matkom brakuje wiary we własne możliwości oraz zdolności zaadaptowania się do nowej sytuacji. W związku z tym, zaczynają one odczuwać objawy depresji poporodowej, która może nieść ze sobą wiele konsekwencji, związanych nie tylko z funkcjonowaniem młodej mamy, ale także jej dziecka oraz całej rodziny.
Jak depresja poporodowa może wpływać na kształtowanie się relacji z dzieckiem?
Kształtowanie się relacji między matką a dzieckiem ma miejsce jeszcze w okresie ciąży, za pośrednictwem wyobrażeń na temat malucha, jak również akceptacji wizji siebie w roli matki. Więź nawiązana w okresie prenatalnym może mieć wpływ na podejmowane przez matkę zachowania już po narodzinach dziecka.
W świetle badań psychologicznych, matki zmagające się z objawami depresji poporodowej są apatyczne, rozdrażnione i odznaczają się ograniczoną emocjonalnością w stosunku do własnego dziecka. Trudno przychodzi im nawiązywanie kontaktu z dzieckiem, a także realizowanie jego potrzeb. Warto bowiem wiedzieć, że sytuacja depresji w znacznym stopniu może zniekształcać percepcję sytuacji, a przede wszystkim sprzyjać negatywnej ocenie zachowań malucha. W obserwacji psychologów, kobiety doświadczające depresji poporodowej są mniej wrażliwe, a także mniej dostrojone względem własnego dziecka. Dlatego też, są mniej zdolne do wspierania jego rozwoju. Depresja poporodowa bez wątpienia wpływa nie tylko na umysł, ale także ciało kobiety, ograniczając jej siły fizyczne i sprawiając, że opieka nad dzieckiem staje się mechaniczna. W przebiegu niniejszego zaburzenia, kobiety często czują się przytłoczone nowymi obowiązkami, co sprawia, iż nie są w stanie poradzić sobie z nową sytuacją.
W wyniku choroby, kobiety niejednokrotnie tracą zdolność do rozpoznawania i właściwego reagowania na przejawiane przez dziecko zachowania (np. płacz). Ponadto, prezentują one nadwrażliwość na bodźce, takie jak krzyk, który zdaje się im być głośniejszy niż jest w rzeczywistości. Pojawiające się w wyniku depresji poporodowej trudności związane z opieką nad dzieckiem, doprowadzają u kobiety do wyrzutów sumienia. Konsekwencje niniejszego zaburzenia dotykają nie tylko noworodka, ale także innych członków rodziny. Zdarza się bowiem, iż matki zmagające się z objawami depresji wycofują się także z opieki nad starszymi dziećmi.
Analizy badań psychologicznych nie pozostawiają wątpliwości, problem depresji poporodowej nie dotyczy tylko kobiety, ale także jej nowonarodzonego dziecka. Choroba ta wpływa bowiem negatywnie na tworzenie się więzi między matką a noworodkiem. Psychologowie zwracają uwagę, iż dzieci matek doświadczających depresji poporodowej prezentują mniej bezpieczny styl przywiązania, wykazują deficyty emocjonalne oraz poznawcze.
Gdzie szukać pomocy?
Depresja poporodowa wymaga leczenia. Niniejszy fakt nie podlega żadnym wątpliwościom. Dlatego też, tak ważne jest monitorowanie swojego samopoczucia psychicznego w okresie okołoporodowym. Leczenie depresji poporodowej powinno zostać wdrożone możliwie jak najszybciej. Wśród technik terapeutycznych odznaczających się najwyższą skutecznością wyróżnia się zarówno terapię indywidualną, jak i grupową.
Pomocy w niniejszym problemie powinnyśmy szukać:
- W Poradniach Zdrowia Psychicznego;
- W Ośrodkach Interwencji Kryzysowej;
- W gabinecie doświadczonego psychologa oraz/lub psychoterapeuty;
- W gabinecie ginekologa oraz/lub położnej, którzy dzięki swojej wiedzy oraz doświadczeniu będą w stanie wskazać nam rzetelnego specjalistę.
Zapytaj dietetyka – czterdziesty tydzień ciąży
Odpowiednie żywienie może bardzo wesprzeć Twoją regenerację po porodzie. Dodatkowo jest bardzo ważne z punktu widzenia laktacji. Wokół tematu – co jeść gdy karmisz piersią przez lata narosło wiele mitów, nieprawdziwych informacji, które nie znajdują swojego potwierdzenia w nauce. O tym ile i co jeść w tym okresie możesz sprawdzić w artykule PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE W OKRESIE KARMIENIA PIERSIĄ.
To ciekawe – laktacja i karmienie piersią
Laktacja – ważne informacje
Czasem kobiety będąc jeszcze w szpitalu po porodzie martwią się, że mają za mało mleka, aby nakarmić swoje Dziecko. Tymczasem tak nie jest, natomiast warto wiedzieć, że laktacja przebiega etapami
Mleka zaczyna się tworzyć już w okresie ciąży, czyli przed porodem. Jest to tzw. mleko przedporodowe. Opisywaliśmy Ci ten proces w 23. tygodniu ciąży (DWUDZIESTY TRZECI TYDZIEŃ CIĄŻY). Jest go niewiele, bo na tym etapie jeszcze przecież nie jest Ci potrzebne. W pierwszych dobach po porodzie nadal tego mleka jest objętościowo mało. Ten pierwszy pokarm, jaki uzyskuje z Twoich piersi Dziecko to gęsty, żółtawy płyn, czyli tzw. siara (colostrum), która jest produkowana przez 4-6 pierwszych dni po porodzie. Żołądek noworodka jest malutki, więc nie potrzebuje on dużych objętości. Poza tym układ pokarmowy Maluszka nie działa jeszcze na 100%, ma stosunkowo słabe możliwości trawienne i wydalnicze. Potrzebuje czasu, aby w pełni funkcjonować.
Po porodzie Maluch na jedną porcję przyjmuje ok. 2-10 ml pokarmu, czyli ok. 1-2 małe łyżeczki. W ciągu doby zjada 50-100 ml siary. I chociaż siary jest objętościowo niewiele, jest to niezwykle cenny pokarm, który zawiera dużo matczynych immunoglobulin (przeciwciał) i leukocytów, które chronią Dziecko przed drobnoustrojami. Siara zawiera również czynniki wzrostu, czyli takie białka, których rolą jest stymulacja dojrzewania komórek nabłonka przewodu pokarmowego. Poza tym ma oczywiście dużo białka, składników mineralnych, witamin A, E i karotenu i enzymów. Jest więc bardzo odżywczym i lekkostrawnym pokarmem. Także nie martw się, że Twoje Dziecko się nie najada. Co więcej, karmienie noworodka siarą wspiera wzrost prawidłowej flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym oraz sprzyja szybszemu wydaleniu smółki.
Zwykle od 30 – 40 godziny po porodzie, czyli od końca 2., a czasem 3. lub 4. doby po porodzie, kiedy to zmniejsza się stężenie estrogenów i progesteronu, dzięki wysokiemu stężeniu prolaktyny pęcherzyki mleczne zaczynają produkować ok. 10-krotnie większe ilości mleka w porównaniu do tych zaraz po porodzie. Twoje mleko powoli zaczyna zmieniać swój skład. Jest to taka faza przejściowa od siary do mleka dojrzałego, która ma miejsce pomiędzy 7. a 14. dobą po porodzie. Maluch pije wtedy tzw. mleko przejściowe, które ma białawe zabarwienie, a jego skład w ciągu tych dni się zmienia. Stopniowo obniża się poziom przeciwciał i białka oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, a wzrasta poziom laktozy, tłuszczów i witamin rozpuszczalnych w wodzie. Rośnie również jego wartość kaloryczna. Od drugiego tygodnia po porodzie mamy już mleko dojrzałe, które jest bardziej wodniste, klarowne i ma niebieskawe zabarwienie. Zwiększa się jego objętość, między innymi dlatego, że ma więcej wody. Poza tym zwiększa się zawartość laktozy i tłuszczów, a zmniejsza stężenie białka. Kaloryczność mleka dojrzałego to 75 kcal na 100 ml, a siary 48-64 kcal na 100 ml. A do stabilizacji laktacji dochodzi najczęściej w ciągu pierwszych 2-4 tygodni po porodzie.
Podstawowe składniki mleka dojrzałego:
- białko: jego całkowita zawartość w mleku kobiecym wynosi od 0,89 do 1,4 g/100 ml
- białka mleka to nie tylko białka budulcowe, ale także immunoglobuliny, składowe dopełniacza, laktoferyna, alfa-1-antytrypsyna, alfa-laktoalbumina, hormony, enzymy, czynniki wzrostu oraz inne białka, które są czynnikami bioaktywnymi i pełnią różne bardzo ważne funkcje np. związane z działaniem przeciwdrobnoustrojowym, immunomodulującym oraz przeciwzapalnym, wzmacnianiem układu trawiennego i układu immunologicznego dziecka, regulacją przemian biochemicznych, dojrzewaniem gruczołów endokrynnych itd.
- węglowodany – głównym węglowodanem mleka ludzkiego jest laktoza, jej całkowita zawartość wynosi około 7,0 g/100 ml; laktoza to dwucukier złożony z glukozy i galaktozy – glukoza wykorzystywana jest w procesach energetycznych, a galaktoza w procesach mielinizacyjnych. Poza tym laktoza jest ważna dla wchłaniania wapnia, magnezu i żelaza, a także sprzyja rozwojowi korzystnej flory bakteryjnej.
- tłuszcze – głównie są to glicerydy, cholesterol i fosfolipidy, które pełnią funkcje energetyczne i budulcowe, są bardzo ważne w rozwoju i mielinizacji centralnego układu nerwowego
- witaminy i składniki mineralne niezbędne do prawidłowego rozwoju Dziecka
Proces laktacji jest regulowany na trzech poziomach:
- hormonalnym – prawidłowa gospodarka hormonalna wpływa na proces wytwarzania mleka przez cały czas trwania laktacji; w okresie ciąży pod wpływem progesteronu łożyskowego następuje rozwój pęcherzyków mlecznych, a estrogeny wpływają z kolei na rozwój sieci przewodów mlecznych; komórki sekrecyjne, które produkują mleko osiągają swoją dojrzałość dzięki prolaktynie, która również odpowiada za wytwarzanie mleka po porodzie
- neurohormonalnym – jest związany z odruchami: prolaktynowym (ssanie pobudza zakończenia nerwów czuciowych znajdujących się w brodawce, co powoduje uwalnianie prolaktyny, która pobudza komórki sekrecyjne wyścielające pęcherzyki mleczne do produkcji mleka) i oksytocynowym (ssanie jest bodźcem, który wyzwala wydzielanie oksytocyny której rolą jest pobudzenie skurczu komórek oplatających pęcherzyki i przewody mleczne, co powoduje wypływ mleka)
- autokrynnym – proces produkcji mleka jest regulowany w zależności od stopnia opróżnienia lub przepełnienia pęcherzyków mlecznych, innymi słowy to Dziecko reguluje ilość produkowanego – taka równowaga pomiędzy produkcją pokarmu i potrzebami karmionego „na żądanie” Malucha pojawia się najpóźniej do 6. tygodnia po porodzie; czyli skuteczne ssanie Dziecka jest najsilniejszym bodźcem regulującym czynność gruczołów piersiowych (zapewnia odruch prolaktynowy i oksytocynowy oraz powoduje opróżnianie gruczołu piersiowego, co stymuluje produkcję i wydzielanie mleka)
Fazy karmienia
- w kilka pierwszych minut ssania (początkowa faza karmienia) Twoje mleko jest bardziej wodniste i zawiera mniej tłuszczu (ok. 2%) – jest to tzw. mleko I fazy
- w kolejnych minutach karmienia w mleku zwiększa się stężenie tłuszczu (5-6%) – jest to tzw. mleko II fazy
- biorąc pod uwagę to, że skład mleka zmienia się w miarę upływu czasu podczas jednego karmienia, to w sytuacji bardzo krótkiego okresu ssania możemy mówić o pojeniu; taki rodzaj karmienia często zdarza się gdy są upały i Maluch potrzebuje więcej płynów; dłuższe karmienie sprawia, że Dziecko uzyskuje bardziej kaloryczny, odżywczy i sycący pokarm
O tym jak zacząć karmić piersią przeczytasz w artykule KARMIENIE PIERSIĄ – JAK ZACZĄĆ.