Twoje ciało w 29 tygodniu ciąży

Twój powiększający się brzuszek zaczyna przypominać piłkę. Czasem możesz zauważyć jak brzuch faluje. To ewidentny znak, że Twoja Kruszyna  jest coraz większa i silniejsza, wierci się i kręci w swoim tymczasowym domku, jakim jest dla niego macica.

Coraz większa macica, łożysko, no i oczywiście Maluszek zaczynają zajmować coraz więcej miejsca i mogą uciskać narządy Twojego układu pokarmowego. To sprawia, że jest tam po prostu mniej miejsca, przez co możesz odczuwać zmniejszony apetyt. Postaraj się jednak dostarczać odpowiednią ilość pożywienia.

29 tydzień ciąży to również czas, w którym Twoje Dziecko intensywnie rośnie i potrzebuje materiałów budulcowych, energetycznych i regulacyjnych, które znajdują się w pokarmie. Rozwiązaniem może być zwiększenie ilości posiłków przy zmniejszonej ich objętości, dzięki czemu żołądek oraz jelita nie będą tak obciążone. Takie postępowanie może również okazać się pomocne przy pojawiających się z tego samego powodu dolegliwościach ze strony układu pokarmowego jak zgaga, niestrawność i wzdęcia. Więcej sposobów na to jak poradzić sobie z takimi dolegliwościami znajdziesz w sekcji Zapytaj dietetyka w opisie 9 tygodnia ciąży (DZIEWIĄTY TYDZIEŃ CIĄŻY)   

29 tydzień ciąży – sposoby na problemy ze snem

Niektórym przyszłym mamom zaczynają doskwierać problemy ze snem. W pewnym stopniu przyczyniają się do tego hormony, ale również może to być wynikiem trudności w ułożeniu się do snu i znalezieniu komfortowej pozycji, czy też stresu. Jeśli doskwiera Ci bezsenność, warto zadbać o codzienną rutynę kładzenia się spać – staraj się chodzić spać o tej samej porze, przewietrz wcześniej pokój, możesz również zrezygnować z oglądania telewizji, korzystania z telefonu czy laptopa w ostatnich dwóch, a przynajmniej godzinę przed pójściem spać.

Znajdź swój sposób na relaks przed snem – dla jednych może to być dłuższa kąpiel, dla innych czytanie książki czy napicie się w spokoju lekkiej ziołowej czy owocowej herbaty. Jeżeli w ciągu dnia korzystasz z regenerujących drzemek, zrób to do godz. 18.00, gdyż drzemki w późniejszych godzinach nie pozwolą Ci dobrze spać w nocy. Spójrz również na to co jesz i pijesz wieczorem. Ogranicz produkty zawierające kofeinę (np. kawa czy mocna herbata), nie przejadaj się wieczorem i ostatni posiłek przed snem niech będzie lekkostrawny (np. sałatka warzywna z serem czy piersią kurczaka, zupa warzywna). Pomocny może wybór produktów, które są bogate w wapń i tryptofan, gdyż mają one naturalne działanie odprężające (zajrzyj do poniższej sekcji Zapytaj dietetyka).

O problemach ze snem w ciąży piszemy w artykule BEZSENNOŚĆ W CIĄŻY

Na tym etapie ciąży możesz również zauważyć zwiększoną ilość śluzu, białawych upławów z pochwy. Te objawy nie powinny budzić Twojego niepokoju, jest to naturalny sposób ochrony przed infekcjami. Gdyby do tych objawów dołączyły się inne – np. nieprzyjemny zapach, pieczenie, swędzenie czy zmiana koloru upławów, wtedy warto skonsultować to z lekarzem.

Skurcze łydek w III trymestrze ciąży

W trzecim trymestrze ciąży mogą również pojawić się skurcze łydek. Najczęściej nie jest to objaw bardzo niepokojący, w sensie np. ewentualnego wpływu na zdrowie Malucha, natomiast bywa bardzo uporczywy i nieprzyjemny.

Jakie są najczęstsze przyczyny skurczów łydek?

• jednym z powodów może być zaburzenie równowagi elektrolitowej wynikające z niedoborów magnezu, potasu i wapnia oraz nadmiaru magnezu
• w zaawansowanej ciąży pogłębiają się krzywizny kręgosłupa, co z kolei może doprowadzić do większego obciążenia mięśni nóg oraz do ucisku mięśni na nerwy biegnące od miednicy wzdłuż kończyn
• rosnąca macica zaczyna uciskać naczynia krwionośne w obrębie miednicy, co powoduje gorsze ukrwienie mięśni nóg, dodatkowo w przypadku gdy zbyt długo utrzymujemy tą samą pozycję ciała np. siedzimy z nogą założoną na nogę, może dojść do zastoju w układzie żylnym
• do skurczów może również doprowadzić nieodpowiednie nawodnienie organizmu

Jak sobie radzić w sytuacji gdy łapią nas skurcze łydek oraz jak im zapobiegać?

Jeśli pojawi się skurcz łydki warto rozmasować bolesne miejsce. Masaż pobudzi krążenie krwi. W przypadku skurczów stopy lub dolnej części łydki można postawić stopę najlepiej na chłodnej podłodze, rozciągnąć ją podciągając palce do góry i jednocześnie naciskając dłonią na kolano. Każdy rodzaj aktywności fizycznej będzie poprawiał krążenie krwi minimalizując ryzyko skurczów. Warto dbać o prawidłową postawę ciała oraz unikać zbyt długiego przebywania w jednej pozycji i zakładania nogi na nogę podczas siedzenia. Bardzo ważne jest prawidłowe nawodnienie organizmu – pilnuj, abyś spożywała odpowiednią ilość płynów w ciągu dnia (średnie dzienne zapotrzebowanie na płyny w ciąży to ok. 2-2,5 litra). Pomocne może być także moczenie nóg w roztworze wody z solą. A ponieważ częstą przyczyną skurczów łydek jest zaburzona gospodarka elektrolitowa, niezmiernie ważna jest odpowiednia dieta, która będzie dostarczała niezbędnych minerałów. Zajrzyj do sekcji Zapytaj dietetyka, aby przeczytać na co szczególnie zwrócić uwagę w diecie w kontekście skurczów łydek.

Początek trzeciego trymestru ciąży to dobry moment, aby przygotować wyprawkę dla Twojej Kruszyny. W tym czasie często coraz bardziej uwidacznia się tzw. syndrom wicia gniazda. Warto przemyśleć jakie dobra są potrzebne, aby zapewnić Dziecku komfort i zaopatrzyć w nie dom. Jeśli to Twoja pierwsza ciąża, możesz porozmawiać z innymi mamami i zapytać o ich doświadczenia, jakie rzeczy się sprawdzają i są rzeczywiście pomocne, a co w gruncie rzeczy, pomimo, że zostało zakupione, to okazało się być niepotrzebne. Możesz skorzystać również z naszych propozycji zebranych w artykule WYPRAWKA DLA NOWORODKA.

Torba do szpitala – wyprawka dla mamy i dziecka

Równocześnie możesz przygotować torbę do szpitala z rzeczami dla siebie i Maleństwa. Teraz masz więcej siły, aby o tym pomyśleć. No i nie będziesz się stresowała tym, kiedy zacznie się akcja porodowa.

Jakie niezbędne rzeczy potrzebuje przyszła mama?

Do najważniejszych rzeczy należą:

• koszule nocne (min. 2 – jedna do porodu, taka którą możesz przeznaczyć na straty, ważne, aby była przewiewna i komfortowa dla Ciebie i druga lub dwie na później, takie które są przeznaczone do karmienia)
• ręcznik kąpielowy i drugi mniejszy
• staniki miękkie, bez fiszbinów lub z funkcją karmienia
• szlafrok, skarpetki
• klapki
• kosmetyczka z niezbędnymi rzeczami (pasta do zębów, szczoteczka, mydło, szampon, szczotka/grzebień do włosów, krem do twarzy, krem z lanoliny na sutki) – dobrze sprawdzają się miniatury kosmetyków, takie jak do podróży
• podkłady poporodowe
• majtki siatkowe poporodowe i podpaski poporodowe
• wkładki laktacyjne
• podkłady jednorazowe (kilka sztuk)
• chusteczki higieniczne
• ubranie na wyjście ze szpitala
• woda mineralna, biszkopty, sucharki
• możesz również zabrać ze sobą sztućce i kubek do picia

Z kolei dla Twojego Maluszka potrzebne będą:

• ubranka (body, pajacyk, czapeczka, skarpetki – 3 zestawy)
• ciepły kocyk
• rożek noworodkowy
• pieluszki tetrowe (kilka sztuk)
• pieluszki jednorazowe rozmiar 1 (kilkanaście sztuk)
• nawilżane chusteczki dla niemowląt
• krem do codziennej pielęgnacji pupy Malucha
• butelka z anatomicznym smoczkiem (awaryjnie, w razie problemów z laktacją)

Pamiętaj, że w większości przypadków pobyt w szpitalu jest krótki i trwa kilka dni, więc nie ma sensu zabierać dużo rzeczy, więc lepiej jest spakować się z takim zamysłem. Każda nadprogramowo zabrana rzecz po powrocie do domu powinna być wyprana, wydezynfekowana, więc nie ma co brać na zapas. Gdyby zdarzyło się, że musicie zostać w szpitalu dłużej, zawsze bliscy mogą Ci donieść to, co potrzebne.

29 tydzień ciąży, który to miesiąc?

Dwudziesty dziewiąty tydzień ciąży to siódmy miesiąca życia płodowego Twojego dziecka. Jesteś w III trymestrze ciąży.

Twoje dziecko w 29 tygodniu ciąży

To już 29 tydzień ciąży, Twój Maluch rośnie, ma średnio 38,6 cm długości i waży średnio 1380g. Jego rozmiary możemy porównać do rozmiarów większego brokuła. U niektórych Maluszków zaczyna zanikać lanugo, czyli meszek płodowy pokrywający skórę Dziecka. Zdarza się również, że lanugo pozostaje na skórze aż do porodu.

Intensywnie rozwijają się płuca, w 29 tygodniu ciąży kończy się tzw. faza kanalikowa rozwoju płuc, a rozpoczyna się faza tworzenia przewodów pęcherzykowych i pęcherzyków. Produkowana jest coraz większa ilość surfaktantu, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania płuc, bowiem zapobiega zapadaniu się i sklejaniu pęcherzyków płucnych. Surfaktantu jest jeszcze ciągle za mało, aby Dziecko mogło żyć samodzielnie, natomiast z każdym tygodniem płuca Maleństwa stają się coraz dojrzalsze.

Mózg stopniowo nabiera charakterystycznego dla niego wyglądu, ma coraz bardziej pofałdowaną powierzchnię, wytwarzają się bruzdy i zakręty mózgowe, a kora mózgowa ma już 6 warstw. Proces mielinizacji, który trwa już od 11 tygodni, jest na bardzo zaawansowanym etapie. Dzięki temu układ nerwowy naszego Maleństwa działa coraz sprawniej. Na przykład, na tym etapie ciąży ośrodkowy układ nerwowy jest na tyle rozwinięty, że potrafi już kontrolować akcję oddechową oraz regulować ciepłotę ciała.

Rozwój czaszki

Ponieważ mózg Dziecka stale się rozwija i potrzebuje więcej miejsca, dlatego też powiększa się czaszka Malca, powoli nabierając znanego nam kształtu. Tkanka nerwowa budująca mózg będzie jeszcze dojrzewała i rosła dynamicznie przez kolejne 2 lata po narodzinach. W tym czasie powiększy swoją objętość ok. 2,5-3 razy. Dlatego też czaszka płodu, noworodka, niemowlęcia i małego dziecka ma specyficzną budowę.

Poszczególne kości czaszki są połączone szwami czaszkowymi, które u dorosłego człowieka są nieruchome. Natomiast u Maluchów szwy czaszkowe są włóknistymi przestrzeniami pomiędzy kośćmi w czaszce. Ich obecność umożliwia wzrost czaszki wraz z wzrostem mózgu. A więc wzrost czaszki dziecka ma miejsce nie tylko w czasie jego życia płodowego.

Czaszka będzie rosła jeszcze przez 6-8 lat po urodzeniu. W pierwszym roku życia objętość czaszki zwiększa się prawie o 100%, a w drugim roku o ok. 60%. W kolejnych latach ten wzrost nie jest już tak dynamiczny, gdyż poszczególne szwy czaszkowe zaczynają zarastać, czyli następuje ich kostnienie. Kolejność zarastania szwów jest ściśle określona i współgra z kolejnymi etapami wzrostu mózgu.

Zbyt wczesne zarastanie szwów czaszkowych grozi zatrzymaniem rozwoju czaszki, może prowadzić do jej deformacji oraz utrudnić rozwój Dziecka. W takich sytuacjach często dochodzi do zespołu ostrego nadciśnienia śródczaszkowego, co jest związane z brakiem możliwości powiększania objętości mózgu. Dlatego tak ważna jest ocena kształtu i wielkości czaszki po urodzeniu oraz podczas kolejnych wizyt kontrolnych u pediatry. Na szczęście kraniostenozy (kraniosynostozy), czyli wady wrodzone polegające na przedwczesnym zarośnięciu jednego lub wielu szwów czaszkowych i co za tym idzie, nieprawidłowej budowie całej głowy dziecka należą do wad rzadkich i zdarzają się 1:2000 żywo urodzonych dzieci.

Warto również pamiętać, że w okresie poporodowym wiele Dzieci ma nieprawidłowy kształt głowy, co może być efektem samego porodu i przeciskania główki przez kanał rodny bądź być wynikiem specyficznego, powodującego ucisk czaszki ułożenia Malucha w trakcie ciąży. Z reguły w ciągu 2-3 tygodni po porodzie główka przyjmuje prawidłowy kształt, najpóźniej taka poporodowa deformacja powinna ustąpić w ciągu 2 miesięcy od narodzin.

Ciemiączko

Drugim elementem, który charakteryzuje czaszkę płodu, noworodka i niemowlaka są ciemiączka, czyli przestrzenie znajdujące się między kośćmi czaszki i wypełnione tkanką łączną.

Ile ciemiączek ma Maluch?

W okresie życia płodowego są to:

• ciemiączko (ciemię) przednie – jest położone jest w linii środkowej czaszki pomiędzy kośćmi czołowymi a kośćmi ciemieniowymi; to ciemiączko jest największe, ma kształt romba, może mieć od ok. 2×2 cm do 3×5 cm i jest dobrze widoczne po porodzie
• ciemiączko (ciemię) tylne – znajduje się w linii prostej od ciemienia przedniego, za czubkiem głowy, pomiędzy kością potyliczną a kośćmi ciemieniowym, ma kształt trójkątny i ok. 1 cm szerokości
• ciemiączka boczne (klinowe i sutkowe) –  położone są na bokach czaszki, ciemiączko klinowe, jest położne w przednio-bocznej części między kością klinową, ciemieniową, skroniową i czołową, a ciemiączko sutkowe leży w tylno-bocznej części czaszki, pomiędzy kością skroniową, ciemieniową i potyliczną.

Ciemiączka, podobnie jak szwy czaszkowe pozwalają czaszce rosnąć wraz z centralnym układem nerwowym, czyli mózgiem. Kolejną ich ważną funkcją jest ułatwienie porodu. Obwód główki płodu jest dość duży w porównaniu z szerokością kanału rodnego. Dzięki temu, że kości czaszki nie są sztywno połączone i przesuwają się względem siebie, Dziecku jest łatwiej przyjść na świat. Ciemiączka zarastają, podobnie jak szwy czaszkowe. Ciemiączka boczne zarastają najwcześniej, bo już w okresie życia płodowego. Czasem zdarza się, że występują niezarośnięte u wcześniaków.

Większość Dzieci rodzi się z dwoma ciemiączkami:

• przednim
• tylnym.

Wcześniej zarasta ciemiączko tylne – pomiędzy 6. a 16. tygodniem życia, natomiast ciemiączko przednie pomiędzy 10. a 18. miesiącem życia.

To co ważne – trzeba mieć na uwadze fakt, że podane terminy zarastania ciemiączek nie są sztywnymi normami i nie są takim „czarno-białym” wyznacznikiem tego czy Dziecko rozwija się prawidłowo czy też nie. Zdarza się, że ciemiączka zaczynają zarastać wcześniej lub pozostają niezarośnięte dłużej, ale sam ten fakt jeszcze nic nie oznacza. Taka sytuacja może występować u dzieci zdrowych, ale może też być oznaką choroby.

Żeby ocenić stan Dziecka i określić czy mamy do czynienia np. z przedwczesnym zarastaniem ciemienia trzeba wykonać szereg badań i odpowiedzieć na kilka ważnych pytań. Ważne są przede wszystkim takie kwestie jak obwód głowy Malucha i jego tempo przyrostu, jak wyglądają szwy czaszkowe, jak i kiedy zarastało ciemię u najbliższych członków rodziny (np. rodzice, rodzeństwo), jakie są wyniki badań laboratoryjnych oraz badań obrazowych mózgowia. Podobnie postępujemy w sytuacji, gdy u Dziecka po 18. miesiącu życia nadal jest obecne ciemiączko. Najpierw badania i ocena rozwoju, a dopiero diagnoza.

Dlatego to co najważniejsze, to pamięć o tym, że oczywiście różne normy, w tym czas zarastania ciemiączek są dla nas wskazówką i pewnym standardem, punktem odniesienia, natomiast Dzieci nie zawsze się w te standardy wpisują i niekoniecznie jest to coś złego. Najważniejsza jest obserwacja i badania przeprowadzone przez lekarza. 

Tygodnik ciąży – to już 29 tydzień ciąży

• Dbaj o codzienną suplementację niezbędną dla rozwoju i zdrowia Twojego Dziecka. Do zalecanych, obowiązkowych w okresie ciąży witamin i minerałów należą: kwas foliowy, kwasy omega 3, jod i witamina D3.
• Czas na Twoją kolejną wizytę kontrolną u lekarza. Powinna się ona odbyć w okresie pomiędzy 27. a 32. tygodniem. Zabierz ze sobą na wizytę wyniki  Twoich badań laboratoryjnych (lista niezbędnych badań podstawowych znajduje się w opisie 27. Tygodnia ciąży). (DWUDZIESTY SIÓDMY TYDZIEŃ CIĄŻY) W trakcie USG prenatalnego III trymestru będziesz również miała okazję podziwiać swojego na monitorze aparatu USG. Trzymamy kciuki, aby, Twój Potomek dal sobie zrobić piękne zdjęcie do rodzinnego albumu.
• Pamiętaj o regularnym liczeniu ruchów dziecka. W ubiegłym tygodniu opisaliśmy Ci jak to robić prawidłowo. (DWUDZIESTY ÓSMY TYDZIEŃ CIĄŻY)
• Jeśli masz cukrzycę ciążową, pamiętaj o stałym monitorowaniu poziomu glukozy we krwi zgodnie z zaleceniami diabetologa. Skorzystaj z informacji dotyczących zasad żywienia w cukrzycy ciążowej  (CUKRZYCA CIĄŻOWA). Jeśli nie do końca potrafisz sama wprowadzić zmiany w żywieniu wpływające korzystnie na glikemię, możesz skorzystać z porady dietetyka, który pomoże Ci zmodyfikować Twój dotychczasowy styl żywienia.
• W sytuacji gdy masz grupę krwi Rh D (-) i w Twojej krwi nie ma przeciwciał anty-Rh D to pomiędzy 28. a 30. tygodniem ciąży zostanie Ci podana immunoglobulina anty-D.
• Początek trzeciego trymestru ciąży do dobry czas, aby przygotować się na powitanie Maleństwa w domu. Możesz pomyśleć o wyprawce dla niego, przygotować pokój i zakupić niezbędne rzeczy. Warto również przygotować sobie torbę do szpitala. Dzięki temu, nie będziesz musiała już o tym myśleć i niepotrzebnie się stresować.

Wybrane biometryczne wymiary płodu w 29 tygodniu ciąży

*3% **97%

Aby określić wartości referencyjne dla poszczególnych wymiarów płodu, przy określaniu prawidłowości rozwoju, podaje się zazwyczaj tzw. średnią (mediana) – w powyższej tabeli jest to  kolumna środkowa (nazwana średnia, inaczej 50%). Warto pamiętać, że nie należy każdego z podanych wymiarów traktować oddzielnie i jako pojedynczy wyznacznik zdrowia dziecka. Są to wartości referencyjne, podane jako średnie statystyczne, a przecież każde dziecko rozwija się we własnym tempie i nie jest średnią statystyczną.

Dlatego też wartości referencyjne uwzględniają różnorodność i różne tempo rozwoju podając oprócz wartości średnich tzw. wartości skrajne. Są one wskazane w dwóch kolumnach – 5 i 95%, inaczej 5 i 95 centyli. Piąty centyl pokazuje nam taką wartość, poniżej której znajduje się tylko 5% dzieci – czyli np. obwód główki poniżej 26,80 cm dotyczy jedynie 5% płodów w 29. tygodniu ciąży. Z kolei dziewięćdziesiąty piąty centyl to wartość, powyżej której znajduje się również 5% największych dzieci – czyli np. obwód główki powyżej 29,90 cm dotyczy 5% płodów w 29. tygodniu ciąży. Są to tzw. siatki centylowe, które odwzorowują rozkład danej cechy (w tym przypadku poszczególnych pomiarów biometrycznych płodu) w populacji. Ponieważ dzieci rosną, to trudno byłoby zastosować u nich sztywne normy, tak jak w przypadku dorosłych. Dlatego też do oceny rozwoju dziecka – zarówno w życiu pre-, jaki postnatalnym stosujemy siatki centylowe. Tutaj wartości graniczne, czyli tzw. normy wyznaczają centyle. Najczęściej jako wartości graniczne uznaje się centyle 3-97, 5-95 lub 10-90, co oznacza, że pomiary mieszczące się w podanych kanałach centylowych uznawane są za prawidłowe. Jeżeli określone wymiary zbliżone są do wartości granicznych, to taka sytuacja wymaga ostrożnej oceny i bacznej obserwacji, co zapewne uczyni lekarz  prowadzący.

Źródła

1. Merz E., Wellek S.“Normal Fetal Development Profiles A Model to obtain Standard Development Graphs for the Head and Abdominal Parameters and the Long Limb Bones” Ultraschall in der Medizin 17 (1996) 153-162 (AC)
2. Hadlock F.P., Harrist R.B., Martinez-Poyer J. „In Utero Analysis of Fetal Growth: A Sonographic Weight Standard“ Radiology.1991, 181: 129-133

Zapytaj dietetyka

Dietetyczne sposoby na skurcze łydek w ciąży

Skurcze łydek są często sygnałem świadczącym o niedoborze różnych składników mineralnych w organizmie. Warto więc wzbogacić naszą dietę o produkty bogate w magnez, potas i wapń.

• Do produktów bogatych w magnez należą m.in.: orzechy, gorzka czekolada, otręby i zarodki pszenne, nasiona słonecznika, banany, kasza gryczana, awokado, szpinak, warzywa strączkowe, wody mineralne średnio- i wysokozmineralizowane pod względem ilości magnezu (ok 100-200 mg magnezu w jednym litrze).
• Bogatym źródłem potasu są: ziemniaki, pomidory, suszone morele, banany, awokado, warzywa strączkowe (zwłaszcza soczewica, groch, fasola i soja), komosa ryżowa, kasza gryczana, otręby pszenne, migdały, nasiona słonecznika, zielone warzywa (np. brokuł, fenkuł, brukselka, kalarepa, jarmuż, szpinak), mięso.
• Do bogatych źródeł wapnia należą: mleko, fermentowane napoje mleczne (jogurt, kefir, maślanka), sery, tofu, rośliny strączkowe, migdały, rodzynki, figi, orzechy laskowe, migdały, warzywa zielone, napoje roślinne fortyfikowane wapniem, sezam, płatki owsiane, otręby pszenne, wody mineralne średnio- i wysokozmineralizowane pod względem ilości wapnia (ok 200-500 mg wapnia w jednym litrze).

Sposób na dobry sen – przykłady produktów/posiłków bogatych w wapń i tryptofan na wieczorny posiłek:

• Koktajl mleczno-bananowy z łyżeczką miodu i melisą
• Szklanka ciepłego kakao
• Twarożek/skyr z sezamem i bananem
• Twarożek/naturalny serek homogenizowany z bazylią, plastrem ogórka i melona
• Twarożek/naturalny serek homogenizowany z otrębami, wiśniami i migdałami
• Kanapka z pieczywa razowego z indykiem i warzywami
• Kanapka z serem mozzarella, pomidorem i pestkami dyni
• Kanapka z jajkiem, ogórkiem i sałatą

To ciekawe

Ciśnienie krwi w ciąży

W czasie ciąży pod wpływem podwyższonego stężenia hormonów (progesteron, estrogeny) objętość krwi u kobiety ciężarnej zwiększa się zazwyczaj od 30 do 50%. Zależy to m.in. od budowy ciała, liczby przebytych ciąż i porodów, a także od tego czy ciąża jest jedno- czy wielopłodowa. W związku z tym częstość pracy serca, a więc i tętno wzrasta średnio o 10-15 uderzeń na minutę. Tej dodatkowej ilość krwi potrzebują głównie macica i łożysko, a pozostałą część wykorzystują piersi, nerki, skóra, dziąsła i inne organy.

Fizjologicznie (naturalnie) ciśnienie krwi na przestrzeni pierwszego i drugiego trymestru ciąży obniża się, a następnie stopniowo rośnie w trzecim trymestrze. Obniżanie się ciśnienia w pierwszych dwóch trymestrach  powoduje, że krew łatwiej przepływa przez łożysko, dzięki czemu jest ono lepiej ukrwione. Jest to bardzo ważne, bo przecież to łożysko jest narządem, dzięki któremu płód odżywia się i oddycha. 

Pod wpływem estrogenów i progesteronu zwiększa się ukrwienie nie tylko narządów miednicy małej, ale też i innych części Twojego ciała. Takim narządem jest na przykład nos – stąd uczucie zatkania nosa, a i nie rzadko krwawienie z nosa. Częste wietrzenie pokoju, werandowanie, spacer na świeżym powietrzu powinny pomóc Ci z tą dolegliwością.