Twoje ciało w 21 tygodniu ciąży

W 21 tygodniu ciąży Twoja macica, która stale się powiększa, jest już mniej więcej na wysokości tuż pod pępkiem. Jednocześnie Twój brzdąc stale rośnie i jest bardzo aktywny, więc często możesz go wyczuć pod ręką, gdy delikatnie będziesz głaskać i „badać” okolice swojego ciążowego brzuszka w okolicach i pod pępkiem.

Na tym etapie większość kobiet czuje już dość wyraźnie ruchy swojego Dziecka. Zdarza się, że ruchy te są wyczuwalne kilka tygodni później. Zależy to m.in. od tego czy jest to pierwsza, czy kolejna ciąża, od umiejscowienia łożyska czy też od grubości powłok skórnych.

Jeśli w 21 tygodniu ciąży nadal dokuczają Ci obrzęki – pamiętaj o tym, aby spożywać odpowiednią ilość płynów. Picie minimum 2-2,5 litra dziennie zazwyczaj pomaga, bądź zapobiega tego typu problemom. Pomocny będzie również odpoczynek z uniesionymi nogami, np. na poduszce.

W ciąży powiększająca się macica zaczyna uciskać duże naczynia krwionośne w jamie brzusznej, przez co krew krąży wolniej. Taka sytuacja sprzyja obrzękom, więc jeśli nie czujesz poprawy, obrzęk się powiększa, a nogi bolą Cię coraz bardziej – skontaktuj się z lekarzem. Zajrzyj również poniżej – do sekcji zapytaj dietetyka, gdzie dowiesz się jakie składniki diety mogą być pomocne w redukcji obrzęków.

Opieka położnej środowiskowej podstawowej opieki zdrowotnej (POZ)

21 tydzień ciąży to czas, od kiedy przysługuje Ci bezpłatna (w ramach NFZ) opieka położnej środowiskowej podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Więc jeśli jeszcze nie wybrałaś swojej położnej środowiskowej, teraz jest dobry moment, aby to zrobić.

Pamiętaj, że wybór położnej środowiskowej jest dowolny i nie obowiązuje rejonizacja.

Możesz wybrać swoją położną środowiskową w przychodni, do której należysz (czyli tam gdzie pracuje Twój lekarz rodzinny bądź pediatra), bądź też z innej przychodni; czy też położną, która prowadzi własną działalność gospodarczą i ma podpisany kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ).

Wyboru położnej dokonuje się w taki sam sposób jak wyboru lekarza i pielęgniarki POZ, czyli poprzez wypełnienie formularza wyboru położnej środowiskowej. Jeżeli np. zmieniłaś swoje miejsce zamieszkania, czy też poradnię, możesz również dokonać zmiany wyboru położnej środowiskowej. Takiej zmiany można dokonać bezpłatnie do 2 razy w roku kalendarzowym. Procedura jest prosta – wypełniasz wtedy nowy druk wyboru, w nowym miejscu udzielania świadczeń.

Począwszy od 21 tygodnia ciąży aż do rozwiązania położna środowiskowa sprawuje opiekę w formie wizyt odbywających się w poradni lub w domu (tylko w uzasadnionych przypadkach zdrowotnych).

Celem takich spotkań z położną jest przygotowanie Cię do:

• porodu,
• połogu,
• karmienia piersią,
• opieki nad Twoim Maleństwem.

Jednym z elementów edukacji przedporodowej może być również stworzenie z pomocą położnej planu porodu, który będzie uwzględniał potrzeby i oczekiwania ciężarnej co do sposobów łagodzenia bólu, pozycji podczas porodu, ochrony krocza czy obecności osoby towarzyszącej. W okresie od 21 do 31 tygodnia ciąży możesz skorzystać z takich porad położnej 1 raz w tygodniu (do 10 wizyt maksymalnie), a od 32 tygodnia ciąży do porodu – 2 razy w tygodniu (do 16 wizyt maksymalnie). Oczywiście to z ilu wizyt Ci przysługujących skorzystasz, zależy od Ciebie.

Opieka położnej obejmuje również okres po porodzie.

W ramach tzw. wizyt patronażowych położna POZ opiekuje się noworodkiem do ukończenia 2 miesiąca życia oraz kobietą w okresie połogu – do 42 dnia po porodzie. W ramach NFZ przysługuje Ci do 6 wizyt patronażowych, a pierwsza wizyta patronażowa powinna odbyć się nie później niż 48 godzin po opuszczeniu szpitala przez matkę i dziecko. Pamiętaj również, że wizyty patronażowe są przywilejem, a nie obowiązkiem i to Ty decydujesz czy i ile razy chcesz z nich skorzystać.

Jak wygląda taka wizyta patronażowa położnej?

Opieka położnej obejmuje zarówno Ciebie, jak i Twoje Dziecko. Pierwszym etapem wizyty jest najczęściej rozmowa. Położna zapyta m.in. o Twoje samopoczucie psychiczne i fizyczne.

Podczas wizyty położna zbada noworodka i sprawdzi, czy rozwija się on prawidłowo. Prawdopodobnie poprosi Cię o rozebranie Dziecka, przebranie pieluszki i wykonanie podstawowych czynności pielęgnacyjnych. W razie jakichkolwiek problemów, pokaże Ci jak właściwie kąpać czy przebierać Maluszka. Podczas badania położna oceni stan kikuta pępowinowego, sprawdzi, czy prawidłowo się zasusza i czy nie rozwija się w nim proces zapalny.

Obejrzy również Twoją ranę po nacięciu krocza lub po cięciu cesarskim, opowie Ci jak ją pielęgnować i sprawdzi, czy nie rozwija się w ranach stan zapalny. Położne, które posiadają tytuł magistra, lub ukończyły kurs leczenia ran mogą również usuwać szwy po nacięciu krocza lub cięciu cesarskim. Co prawda nici zakładane po nacięciu krocza są rozpuszczalne, ale jeżeli etap gojenia wydłuża się, a rana jest silnie zasuszona i powoduje duży dyskomfort, położna może naciąć np. co drugi szew. Jeżeli chodzi o szew po cięciu cesarskim, może on zostać usunięty przez położną, najczęściej w 7 – 10 dobie po porodzie. Wszystko jest uzależnione od stanu rany. Położna sprawdzi również, czy macica obkurcza się prawidłowo, może zapytać Cię o ilość i kolor odchodów połogowych.

Ważnym elementem wizyty patronażowej są również porady związane z karmieniem Malucha. Jeżeli karmienie piersią przysparza Ci problemów, położna pomoże Ci właściwie przystawić dziecko do piersi, a także pokaże ci wygodne pozycje do karmienia piersią. Wyjaśni również niejasności związane chociażby z tym jak często i długo karmić, jakie robić przerwy między karmieniami czy chociażby jak karmić w nocy. Oceni również stan Twoich piersi i w razie problemów poradzi Ci jak sobie radzić np. z nawałem mlecznym, piekącymi brodawkami czy obrzękiem.

Pamiętaj, że bardzo duża rola położnej środowiskowej polega na pomocy w kontekście wyjaśniania Twoich wątpliwości i udzielaniu odpowiedzi na nurtujące Cię pytania. Dlatego warto, abyś przed wizytą spisała sobie wszystkie ważne dla Ciebie pytania. Podczas samej wizyty będzie się dużo działo i możesz o nich zapomnieć. Nie wstydź się pytać, wizyta położnej środowiskowej  ma Ci pomóc odnaleźć się w nowej sytuacji i wytłumaczyć pojawiające się niejasności czy wątpliwości.

Rozwój Twojego dziecka w 21 tygodniu ciąży

W 21 tygodniu ciąży Twoje Dziecko waży ok. 400 g.  Jego ciało ma średnią długość ok. 26,7 cm i możemy przyrównać je do rozmiarów dużej marchewki. Wiedz, że na tym etapie ciąży dzieci zaczynają coraz bardziej różnić się swoimi wymiarami, bo przecież nie jest tak, że w chwili porodu wszystkie noworodki ważą i mierzą dokładnie tyle samo. Wartości, które podajemy są wartościami uśrednionymi, a zatem pewne odchylenia od tych wartości nie powinny budzić Twojego niepokoju.

Układ nerwowy Malucha ciągle się doskonali. W jego mózgu stale wytwarzają się nowe połączenia między komórkami nerwowymi odpowiedzialnym za funkcjonowanie narządów zmysłów, czyli smaku, węchu, słuchu, wzroku i dotyku, dzięki czemu Twoje Dziecko coraz bardziej reaguje na otaczający go świat.

Na tym etapie ciąży ma już najczęściej ustalony swój własny rytm dnia, pojawiają się stałe pory kiedy śpi i kiedy jest aktywny. W 21 tygodniu ciąży słyszy Twój głos, zaczyna reagować na muzykę i nie przepada za hałasami i pomimo, że jego oczy są jeszcze zamknięte, zaczyna powolutku, stopniowo reagować na jasność i ciemność. Rozwijają się również połączenia nerwowe przekazujące sygnały związane z dotykiem, odczuwaniem temperatury, ciśnienia.

Ucho wewnętrzne osiągnęło już rozmiary ucha wewnętrznego dorosłego człowieka, ale jego struktury, które wraz z uchem zewnętrznym i środkowym tworzą narząd słuchu nie są jeszcze w pełni rozwinięte. Ślimak wraz włoskowatymi komórkami słuchowymi (inaczej rzęsate bądź urzęsione komórki zmysłowe) osiągnie swoją dojrzałość ok. 25 tygodnia ciąży. A znajdujący się w uchu wewnętrznym błędnik będący narządem równowagi będzie się doskonalił aż do 32 tygodnia ciąży.

Mniej więcej w 21 tygodniu ciąży szpik kostny Maluszka jest już na tyle dojrzały, że może zacząć produkować komórki krwi. Do tej pory za wytwarzanie krwinek były odpowiedzialne wątroba i śledziona. Ich rolę przejmuje właśnie szpik, który funkcję narządu krwiotwórczego będzie pełnił do końca życia. Rozpoczyna się również wielotorowy rozwój układu odpornościowego, który będzie trwał jeszcze kilkanaście lat po urodzeniu. Dziecko pierwsze przeciwciała otrzymuje od mamy (przenikanie z krwi mamy przez łożysko do krwi płodu).  Teraz rusza również produkcja białych krwinek, które są odpowiedzialne m.in. za zwalczanie patogenów i mikroorganizmów chorobotwórczych.

Narządy płciowe dziecka są już wykształcone. Jeśli nosisz pod sercem Córkę, to ma ona już ukształtowane wargi sromowe, macicę, a w jajnikach są już komórki jajowe! Jeśli rozwija się w Tobie Mały Mężczyzna, to w tym tygodniu rozpoczyna się u niego proces zstępowania jąder z jamy brzusznej do worka mosznowego. Oczywiście sama spermatogeneza (produkcja plemników), która zachodzi w jądrach rozpocznie się u Chłopca dopiero w wieku 12-13 lat i będzie trwała nieprzerwanie do końca życia.

21 tydzień ciąży, który to miesiąc?

Dwudziesty pierwszy tydzień ciąży, to piąty miesiąca życia płodowego Twojego maluszka. To również II trymestr ciąży.

Tygodnik ciąży – to już 21 tydzień ciąży

• Wierzymy, że na tym etapie ciąży pamiętasz doskonale o codziennej suplementacji kwasu foliowego, kwasów omega 3, jodu i witaminy D3.
• Czy jesteś już po USG połówkowym? Być może posiadasz również wspaniałe zdjęcie Swojego Malucha wykonane podczas USG 3D?
• Zbliża się Twoja kolejna wizyta kontrolna (pomiędzy 21. a 26. tygodniem ciąży). Pamiętaj, aby wykonać zlecone przez lekarza badania diagnostyczne. Jakie – pisaliśmy o tym w ubiegłym tygodniu. (DWUDZIESTY TYDZIEŃ CIĄŻY) 
• Utrzymuj swoją codzienną rutynę związaną z aktywnością fizyczną. Dzięki temu będziesz czuła się pełna energii i chęci do działania.
• Pomiędzy 21 a 26 tygodniem możesz, a właściwie powinnaś wybrać położną środowiskową, która pomoże Ci przygotować się do porodu oraz będzie odpowiedzialna za opiekę położniczą nad Tobą i Dzieckiem w okresie połogu.
• Warto pomyśleć o edukacji przedporodowej. Szczególnie, jeśli to Twoja pierwsza ciążą, możesz zapisać się do szkoły rodzenia. Podczas zajęć w takiej szkole poruszanych będzie wiele pomocnych zagadnień związanych z przygotowaniem do porodu, samym porodem, okresem połogu, karmieniem i pielęgnacją noworodka, jak np. jak odróżnić skurcze przepowiadające od porodowych, kiedy jechać do szpitala, na czym polegają i jak prawidłowo wykonywać ćwiczenia oddechowe, które pomogą m.in. w łagodzeniu bólu w trakcie porodu,  czym są pozycje wertykalne i jakie mają zalety, jak dbać o siebie w połogu, jak zachowuje się noworodek po porodzie i w pierwszych dobach życia oraz wiele innych.

Wybrane biometryczne wymiary płodu w 21 tygodniu ciąży

*3% **97%

Aby określić wartości referencyjne dla poszczególnych wymiarów płodu, przy określaniu prawidłowości rozwoju, podaje się zazwyczaj tzw. średnią (mediana) – w powyższej tabeli jest to  kolumna środkowa (nazwana średnia, inaczej 50%). Warto pamiętać, że nie należy każdego z podanych wymiarów traktować oddzielnie i jako pojedynczy wyznacznik zdrowia dziecka. Są to wartości referencyjne, podane jako średnie statystyczne, a przecież każde dziecko rozwija się we własnym tempie i nie jest średnią statystyczną. Dlatego też wartości referencyjne uwzględniają różnorodność i różne tempo rozwoju podając oprócz wartości średnich tzw. wartości skrajne.

Są one wskazane w dwóch kolumnach – 5 i 95%, inaczej 5 i 95 centyli. Piąty centyl pokazuje nam taką wartość, poniżej której znajduje się tylko 5% dzieci – czyli np. obwód główki poniżej 18,00 cm dotyczy jedynie 5% płodów w 21. tygodniu ciąży. Z kolei dziewięćdziesiąty piąty centyl to wartość, powyżej której znajduje się również 5% największych dzieci – czyli np. obwód główki powyżej 20,70 cm dotyczy 5% płodów w 21. tygodniu ciąży. Są to tzw. siatki centylowe, które odwzorowują rozkład danej cechy (w tym przypadku poszczególnych pomiarów biometrycznych płodu) w populacji.

Ponieważ dzieci rosną, to trudno byłoby zastosować u nich sztywne normy, tak jak w przypadku dorosłych. Dlatego też do oceny rozwoju dziecka – zarówno w życiu pre-, jaki postnatalnym stosujemy siatki centylowe. Tutaj wartości graniczne, czyli tzw. normy wyznaczają centyle. Najczęściej jako wartości graniczne uznaje się centyle 3-97, 5-95 lub 10-90, co oznacza, że pomiary mieszczące się w podanych kanałach centylowych uznawane są za prawidłowe. Jeżeli określone wymiary zbliżone są do wartości granicznych, to taka sytuacja wymaga ostrożnej oceny i bacznej obserwacji, co zapewne uczyni lekarz  prowadzący.

Źródła

1. Merz E., Wellek S.“Normal Fetal Development Profiles A Model to obtain Standard Development Graphs for the Head and Abdominal Parameters and the Long Limb Bones” Ultraschall in der Medizin 17 (1996) 153-162 (AC)
2. Hadlock F.P., Harrist R.B., Martinez-Poyer J. „In Utero Analysis of Fetal Growth: A Sonographic Weight Standard“ Radiology.1991, 181: 129-133

Zapytaj dietetyka

21 tydzień ciąży – jak sobie radzić z obrzękami?

Jeśli w trakcie ciąży dokuczają Ci obrzęki, masz opuchnięte stopy, nadgarstki czy też nogi pamiętaj, że podstawą w ich zapobieganiu czy też niwelowaniu jest prawidłowe nawodnienie organizmu. Pisaliśmy o tym wyżej jak ważne jest spożycie min.2-2,5 l płynów, głównie w postaci wody, ale też dodatkowo np. herbat ziołowych i owocowych czy też niewielkich ilości naturalnych soków owocowych i warzywnych.

Jakie inne składniki pożywienia mogą być pomocne?

• Produkty bogate w potas jak np. pomidory, ziemniaki, marchew, seler, banany, owoce cytrusowe, rośliny strączkowe, orzechy, pestki słonecznika, awokado.
• Produkty zawierające rutynę (kasza gryczana, jabłka, wiśnie, brokuły, szparagi, cebula, winogrona, śliwki, brzoskwinie, morele, jagody papryka, pomidory, marchew, cytrusy aronia, bez, dziurawiec, mięta) i krzem (pełnoziarniste produkty zbożowe, kasze gruboziarniste, fasolka szparagowa, skórka owoców i warzyw, kminek i herbata ze skrzypu).
• Produkty bogate w białko – chude mięso (np. drób, ryby, królik, cielęcina, polędwica wołowa), nabiał (np. twarogi, jogurty, maślanka, kefir, jaja), rośliny strączkowe.
• Z kolei nadmierna ilość soli oraz gotowe przyprawy zawierające ją w swoim składzie (np. sos sojowy, Vegeta, Maggi, kostki rosołowe), produkty i dania typu fast food, słodycze, napoje słodzone, napoje zawierające kofeinę, ostre przyprawy mogą przyczyniać się do powstawania obrzęków.

To ciekawe

• Wyobraź sobie, że dzieci z ciąży mnogiej na tym etapie ciąży mają już świadomość istnienia rodzeństwa. Zdjęcia USG pokazały wielokrotnie jak maluchy dotykają się, łapią, a nieraz nawet kopią.
• W jednym z badań, w którym proszono kobiety będące w ciąży, aby odgadły płeć swojego dziecka jeszcze przed USG połówkowym, aż 71% kobiet wskazało płeć prawidłowo. Czyżby instynkt macierzyński?