Twoje ciało w 27 tygodniu ciąży

27 tydzień ciąży rozpoczyna siódmy miesiąc ciąży i umownie jest również początkiem III, a więc ostatniego trymestru. Twoja Kruszyna rośnie, a wraz z nią powiększa się Twoja macica. Na tym etapie ciąży może mieć ona wielkość dorodnej dyni. Systematycznie od wczesnych tygodni ciąży rośnie również ilość płynu owodniowego. Wyobraź sobie, że pod koniec trzeciego miesiąca ciąży było go ok. 100 ml, a w ósmym miesiącu (ok. 34 tygodnia ciąży), kiedy to objętość płynu owodniowego osiąga poziom maksymalny, może go być średnio 800-1000 ml. Rosnący Maluch i coraz większa macica mogą powodować niekomfortowy ucisk na Twój pęcherz moczowy, co sprawi, że będziesz miała potrzebę częstszego oddawania moczu. Z powodu ucisku na pęcherz moczowy, może także pojawić się dolegliwość jaką jest nietrzymanie moczu.

Mięśnie dna miednicy a ciąża

W tym miejscu warto wspomnieć o dbaniu o stan mięśni dna miednicy, czyli tzw. mięśni Kegla, do czego zachęcaliśmy Cię już wcześniej. Mięśnie dna miednicy są położone pomiędzy spojeniem łonowym, wierzchołkiem kości ogonowej oraz guzami kulszowymi. Tworzą pewnego rodzaju hamak, podporę podtrzymującą narządy znajdujące się w miednicy (pęcherz moczowy, macica, odbytnica). Ich prawidłowe funkcjonowanie jest bardzo ważne w codziennym życiu zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn, gdyż m.in. biorą one udział w stabilizacji naszego tułowia, mają wpływ na naszą sprawność seksualną, pozwalają na trzymanie moczu i kału.

U kobiet pełnią również ważną funkcję w okresie ciąży, porodu i połogu. Na prawidłowe funkcjonowanie mięśni dna macicy mają wpływ nasze codzienne nawyki związane m.in. z tym jaką mamy postawę ciała, w jaki sposób wstajemy rano z łóżka, jak siadamy czy też w jaki sposób podnosimy dziecko na ręce. I od tego należałoby zacząć – sprawdź czy podczas wykonywania codziennych czynności wspierasz czy osłabiasz swoje mięśnie Kegla. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule CODZIENNE NAWYKI A MIĘŚNIE DNA MIEDNICY.

W następnej kolejności warto skorzystać z porady fizjoterapeuty specjalizującego się w problemach uroginekologicznych, który oceni jak pracują Twoje mięśnie dna macicy i jakie ćwiczenia będą dla Ciebie odpowiednie. To ważne, gdyż często trening mięśni dna miednicy kojarzy nam się przede wszystkim z ich wzmacnianiem poprzez zaciskanie mięśni. Nie zawsze jest to odpowiednie postępowanie. Wszystko zależy w jakim stanie aktualnie są nasze mięśnie. Dlatego też najbardziej optymalnym rozwiązaniem jest skorzystanie z porady specjalisty. O profilaktyce dysfunkcji MDM przeczytasz więcej w tekście PROFILAKTYKA DYSFUNKCJI MIĘŚNI DNA MIEDNICY. 

Wraz z początkiem trzeciego trymestru możesz również zacząć odczuwać zmęczenie. Wynika ono m.in. z tego, że macica ze względu na swój powiększający się rozmiar potrzebuje coraz więcej tlenu. Ponadto rosnący ciążowy brzuszek może utrudniać Ci przybranie wygodnej pozycji w trakcie snu, co przeszkadza odpoczynkowi i nocnej regeneracji. Część kobiet w ciąży może uskarżać się  na problemy z oddychaniem lub duszności, co najczęściej jest spowodowane tym, że macica znajduje się już na tyle wysoko, że zaczyna uciskać przeponę.

Badania kontrolne po 27 tygodniu ciąży

Czas biegnie szybko i nadchodzi termin Twojej kolejnej wizyty kontrolnej u ginekologa. Badania diagnostyczne, które powinnaś wykonać wg wytycznych Ministerstwa Zdrowia do wizyty pomiędzy 27 a 32 tygodniem ciąży to:

1. Morfologia krwi.
2. Badanie ogólne moczu.
3. Przeciwciała anty-D u kobiet Rh (–).

USG prenatalne III trymestr ciąży

W okresie 28 – 32 tydzień ciąży zgodne z Rozporządzeniem Ministerstwa Zdrowia (2018) oraz rekomendacjami Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (2020) rekomendowane jest wykonanie kolejnego badanie USG.

Celem badania USG na tym etapie ciąży jest przede wszystkim ocena anatomii płodu, jego wielkości oraz wydolności łożyska. W trakcie badania zostanie oceniona budowa anatomiczna płodu, analizie poddane zostaną przepływy w naczyniach znajdujących się w obrębie pępowiny, jak również przepływy w tętnicy środkowej mózgu. Zostaną wykonane pomiary biometryczne Dziecka, a na ich podstawie zostanie określona przybliżona masa ciała Maleństwa.

Podczas USG określana jest też ilość płynu owodniowego oraz położenie łożyska i jego lokalizacja względem ujścia szyjki macicy. O tym napiszemy w opisie kolejnego tygodnia ciąży. W tym miejscu chcielibyśmy przybliżyć Ci informacje związane z metodami oceny wzrastania płodu, zwłaszcza, że jest to bardzo istotny element USG III trymestru ciąży.

Początek trzeciego trymestru to czas, kiedy brzuszek ciążowy jest już widoczny u znakomitej większości kobiet, chociaż ciągle nie u wszystkich. Wiele zależy chociażby od tego od tego ile ważyłaś przed ciążą, ile masz wzrostu, jaką miałaś sylwetkę, rozmiar ciała, jakie jest Twoje napięcie mięśniowe, jaki był przed i jest w trakcie ciąży Twój styl życia (czyli np. jak się odżywiasz, czy byłaś, jesteś aktywna fizycznie), czy to jest Twoja pierwsza czy kolejna ciąża. Stąd wynikają różnice w wielkości i tempie uwypuklania się ciążowego brzuszka.

W internecie możecie znaleźć informacje w stylu – Twój brzuch zwiększy się z obwodu ok. 70 cm do nawet 100-105 cm pod koniec dziewiątego miesiąca ciąży. Część z przyszłych Mam mierzy swój obwód brzucha porównując się z koleżankami i zastanawiając czy aby ich Potomek rośnie w odpowiednim tempie.

Niejednokrotnie możecie również usłyszeć komentarze w rodzinie, wśród znajomych – o Twój brzuch jest za mały pewnie Dziecko wolno rośnie czy też o Twój brzuch jest duży, czyli Maluch świetnie się rozwija. Pamiętajcie, że wielkość brzucha zależy od wielu czynników, o części z nich pisaliśmy powyżej. Ponadto na jego rozmiary składają się m.in. wielkość macicy, ilość płynu owodniowego oraz masa ciała i pozycja płodu, które nie są przecież identyczne u każdej kobiety.

Prawdopodobnie większość z nas zna przykłady z życia kobiet, które urodziły zdrowe dzieci o podobnej masie ciała (np. 3100 g), a w ciąży wyglądały zupełnie inaczej i miały nieporównywalne rozmiary brzucha. Dlatego też wnioskowanie o tym czy ciąża rozwija się prawidłowo, czy Dziecko jest małe czy duże na podstawie wielkości czy też obwodu brzucha nie jest dobrym pomysłem.

To ocenić może tylko lekarz, właśnie na podstawie pomiarów wykonanych podczas badania USG. Pisaliśmy już o tym w opisie 20 tygodnia ciąży, jakie są główne pomiary biometryczne oraz jak interpretować ich wynik na podstawie siatek centylowych (DWUDZIESTY TYDZIEŃ CIĄŻY).

Jednym z określanych pomiarów jest szacunkowa masa ciała płodu (EFW, ang. estimated fetal weight), która w przypadku gdy zawiera się pomiędzy 10 a 90 centylem jest przez specjalistów uważana za prawidłową masę ciała. W zależności od tego jakim oprogramowaniem do opisu badania USG dysponuje lekarz, możliwe są 2 sytuacje: albo od razu oprogramowanie automatycznie zestawia wykonany pomiar biometryczny z siatkami centylowymi i otrzymujemy od razu wynik w centylach, albo oprogramowanie podaje wynik w tygodniach i dniach ciąży (np. 29 tygodni 2 dni) i wynik ten można przeliczyć przy użyciu specjalnych kalkulatorów.

Dlaczego to jest takie istotne?

Jeżeli szacunkowa masa ciała płodu jest poniżej 10 centyla według siatek centylowych dla odpowiedniego wieku ciążowego, czyli Maluch jest mniejszy niż oczekiwany na danym etapie ciąży, w takiej sytuacji wg obowiązującej definicji mówimy o hipotrofii płodu. Pamiętaj, że mniejsza masa ciała może, ale nie musi oznaczać kłopotów zdrowotnych (np. niewydolności łożyska czy choroby dziecka). Każdy przypadek jest inny, niemniej jednak za każdym razem taki Maluch jest pod szczególną opieką ginekologiczną, wykonywane są dodatkowe badania oraz jest częściej obserwowany w monitorze USG. Postępowanie każdorazowo zależy od tego jak rozwija się sytuacja.

Jeżeli szacunkowa masa ciała płodu jest powyżej 90 centyla dla danego wieku ciążowego, mówimy wtedy o tzw. makrosomii płodu. Makrosomia może być np. wynikiem cukrzycy – zarówno  ciążowej, jak i przedciążowej, ale mogą na jej powstanie mieć również wpływ czynniki genetyczne (np. rodziny o wysokim wzroście). Rozpoznanie makrosomii jest ważne z punktu widzenia planowania porodu, gdyż duża masa ciała dziecka, szeroki obwód jego barków mogą utrudniać i wydłużać poród naturalny, być przyczyną urazów okołoporodowych i zagrożenia stanu zdrowia mamy i dziecka. W zależności od sytuacji rozważa się różne rozwiązania: np. cięcie cesarskie zamiast porodu naturalnego.    

USG w 28 – 32 tygodniu ciąży oprócz swojej najważniejszej roli, jaką jest ocena rozwoju ciąży i dobrostanu Dziecka, jest też badaniem, które może sprawić bardzo dużo przyjemności rodzicom. Wizualizacja Płodu podczas badania USG III trymestru często jest utrudniona, a więc nieczęsto udaje się wykonać idealne zdjęcia USG 3D. Ale za to pocieszający pozostaje fakt, że w przypadku dobrego ustawienia to właśnie podczas tego USG wykonywane są najładniejsze pamiątkowe zdjęcia Maluszków do rodzinnego archiwum.  

Szczepienia ochronne w ciąży – krztusiec

Pomiędzy 27 a 36 tygodniem ciąży będziesz mogła przyjąć szczepienie ochronne przeciwko krztuścowi. To szczepienie jest zalecane dla kobiet w ciąży zarówno przez polskich (PTGiP, Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników, Program Szczepień Ochronnych), jak i międzynarodowych specjalistów – m.in. amerykańskie Kolegium Ginekologów i Położników (ACOG, ang. American College of Obstetrics and Gynecology), Amerykański Komitet Doradczy ds. Szczepień (ACIP, ang. Advisory Committee on Immunization Practices) przy Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorób (CDC, ang. Centers for Disease Control and Prevention).  Więcej informacji o tym szczepieniu znajdziesz w opisie 30 tygodnia ciąży – TRZYDZIESTY TYDZIEŃ CIĄŻY

Twoje dziecko w 27 tygodniu ciąży

Na początku trzeciego trymestru, w 27 tygodniu ciąży Twoja Kruszyna waży średnio ok. 1055 g, jego ciało ma ok. 36,6 cm długości. Twoje Dziecko rośnie, w ostatnim okresie, tydzień po tygodniu przybywa mu kolejny centymetr wzrostu! Jego rozmiary możemy przyrównać do wielkości dużej kolby kukurydzy.

W ciągu kolejnych 8-10 tygodni Twój Potomek potroi swoją masę ciała, a jego długość wzrośnie o ok. 40-50%. Dwudziesty siódmy tydzień ciąży jest szczególny, bowiem zamknięte do tej pory oczy Twojego Malucha zaczynają się otwierać i zaczyna on reagować na silny strumień światła, który przenika przez rozciągnięte powłoki brzuszne Mamy. Czasem w trakcie badania USG udaje się zaobserwować jak Dziecko odwraca się w stronę światła.

Tworzenie się siatkówki oka w 27 tygodniu ciąży

Rozpoczyna tworzyć się siatkówka oka. Siatkówka to cienka, wewnętrzna błona oka (200-300 µm grubości), która składa się z 10 warstw. Zbudowana jest z komórek nabłonka, komórek glejowych, komórek nerwowych, które połączone są z mózgiem poprzez nerw wzrokowy oraz z 2 rodzajów fotoreceptorów (czopki i pręciki), które odbierają bodźce świetlne. Czopki odpowiadają za widzenie dzienne oraz widzenie barw, natomiast pręciki za widzenie czarno-białe i widzenie zmierzchowe.

Rozwijają się również naczynia krwionośne zaopatrujące siatkówkę oka w tlen i składniki odżywcze. Fizjologicznie unaczynienie siatkówki rozpoczyna się od tarczy nerwu wzrokowego, czyli miejsca, w którym z siatkówki wychodzi nerw wzrokowy. Stąd postępuje dalszy rozwój naczyń krwionośnych ku jej obwodowi.

Około 38 tygodnia ciąży kończy się unaczynianie siatkówki w tzw. kwadrantach nosowych (dolna część siatkówki), a do 40 tygodnia ciąży trwa unaczynianie siatkówki w tzw. kwadrantach skroniowych (część boczna i górna). Jak widać rozwój siatkówki oraz jej sieci naczyń krwionośnych trwa do samego końca ciąży.

U dzieci urodzonych przedwcześnie mogą więc występować dość duże obszary siatkówki, która jest słabo bądź jeszcze nie jest unaczyniona, co może być przyczyną retinopatii wcześniaków, która w skrajnych przypadkach może prowadzić do rozwarstwienia siatkówki. Stopień zaawansowania retinopatii może być różny, za najistotniejsze czynniki ryzyka uważane są wiek ciąży i masa urodzeniowa dziecka. Dlatego też, u dzieci urodzonych przedwcześnie wykonuje się badania przesiewowe w kierunku retinopatii. Im wcześniej zostanie rozpoznana wdroży się leczenie, tym lepsze efekty można uzyskać.

27 tydzień ciąży, który to miesiąc?

Dwudziesty siódmy tydzień ciąży to pierwszy tydzień siódmego miesiąca życia płodowego Twojego dziecka. Rozpoczęłaś III trymestrze ciąży.

Tygodnik ciąży – to już 27 tydzień ciąży

• Pamiętaj, że zgodnie z zaleceniami, każda kobieta w ciąży powinna suplementować: kwas foliowy, kwasy omega 3, jod i witamina D3. Są one niezbędne, aby Twój Maluch rozwijał się prawidłowo.
• Pomiędzy 27 a 32 tygodniem ciąży powinnaś zaplanować wizytę kontrolną u swojego lekarza. Ważne, abyś wcześniej wykonała zlecone badania laboratoryjne.
• Powinnaś być już po wykonaniu testu OGTT (badanie przesiewowe w kierunku cukrzycy ciążowej). Jeżeli Twoje wyniki wskazują na cukrzycę ciążową, umów się jak najprędzej na wizytę u diabetologa. Czekając na nią, nie zwlekaj z działaniem. Pamiętaj, że podstawowym elementem terapii jest odpowiednia dieta. Jeżeli nie wiesz na czym się opiera, koniecznie zapoznaj się z materiałami znajdującymi się w opisie 25. i 26. tygodnia ciąży oraz ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi zasad żywienia w cukrzycy ciążowej (CUKRZYCA CIĄŻOWA) i zacznij je wdrażać nawet jeżeli jeszcze nie byłaś u diabetologa.
• Warto również pomyśleć o edukacji przedporodowej jaką jest szkoła rodzenia. Jeżeli nie myślałaś o tym wcześniej, teraz jest dobry moment, zwłaszcza jeżeli jest to Twoja pierwsza ciąża. Szkoła rodzenia pomoże Tobie i Twojemu Partnerowi przygotować się do porodu, opieki nad noworodkiem oraz dostarczy Wam wielu informacji rozwiewając Wasze ewentualne lęki niepokoje. W większości szkół rodzenia zajęcia trwają 4-6 tygodni, dlatego jest to dobry moment, aby teraz rozpocząć zajęcia i mieć wolne ostatnie kilka tygodni przed porodem.
• Od samego początku zachęcamy Cię do aktywności fizycznej  w ciąży, jeżeli tylko nie masz do niej przeciwwskazań zdrowotnych. Zaletą ruchu jest również jego korzystny wpływ na normalizację glikemii u kobiet z cukrzycą ciążową. Szczególnie zalecana jest aktywność o lekkiej i umiarkowanej intensywności oraz taka, która angażuje duże grupy mięśniowe np. spacer/marsz, nordic walking, pływanie, aqua-aerobik, ćwiczenia aerobowe, pilates, joga. Należy pamiętać, aby każda sesja ćwiczeń rozpoczynała się kilkuminutową rozgrzewką i kończyła krótkim rozciąganiem. Zalecany czas aktywności zależy oczywiście od tego czy kobieta ciężarna uprawia ją regularnie, czy dopiero zaczyna. W tym drugim przypadku warto rozpoczynać powoli, od 10-minutowych sesji, a następnie stopniowo ją wydłużać. Minimalny zalecany czas aktywności fizycznej to 150 minut tygodniowo (czyli np. 3 razy po 30 minut).

Wybrane biometryczne wymiary płodu w 27 tygodniu ciąży

*3% **97%

Aby określić wartości referencyjne dla poszczególnych wymiarów płodu, przy określaniu prawidłowości rozwoju, podaje się zazwyczaj tzw. średnią (mediana) – w powyższej tabeli jest to  kolumna środkowa (nazwana średnia, inaczej 50%). Warto pamiętać, że nie należy każdego z podanych wymiarów traktować oddzielnie i jako pojedynczy wyznacznik zdrowia dziecka.

Są to wartości referencyjne, podane jako średnie statystyczne, a przecież każde dziecko rozwija się we własnym tempie i nie jest średnią statystyczną. Dlatego też wartości referencyjne uwzględniają różnorodność i różne tempo rozwoju podając oprócz wartości średnich tzw. wartości skrajne. Są one wskazane w dwóch kolumnach – 5 i 95%, inaczej 5 i 95 centyli. Piąty centyl pokazuje nam taką wartość, poniżej której znajduje się tylko 5% dzieci – czyli np. obwód główki poniżej 24,80 cm dotyczy jedynie 5% płodów w 27. tygodniu ciąży. Z kolei dziewięćdziesiąty piąty centyl to wartość, powyżej której znajduje się również 5% największych dzieci – czyli np. obwód główki powyżej 27,80 cm dotyczy 5% płodów w 27. tygodniu ciąży. Są to tzw. siatki centylowe, które odwzorowują rozkład danej cechy (w tym przypadku poszczególnych pomiarów biometrycznych płodu) w populacji. Ponieważ dzieci rosną, to trudno byłoby zastosować u nich sztywne normy, tak jak w przypadku dorosłych. Dlatego też do oceny rozwoju dziecka – zarówno w życiu pre-, jaki postnatalnym stosujemy siatki centylowe. Tutaj wartości graniczne, czyli tzw. normy wyznaczają centyle. Najczęściej jako wartości graniczne uznaje się centyle 3-97, 5-95 lub 10-90, co oznacza, że pomiary mieszczące się w podanych kanałach centylowych uznawane są za prawidłowe. Jeżeli określone wymiary zbliżone są do wartości granicznych, to taka sytuacja wymaga ostrożnej oceny i bacznej obserwacji, co zapewne uczyni lekarz  prowadzący.

Źródła

1. Merz E., Wellek S.“Normal Fetal Development Profiles A Model to obtain Standard Development Graphs for the Head and Abdominal Parameters and the Long Limb Bones” Ultraschall in der Medizin 17 (1996) 153-162 (AC)
2. Hadlock F.P., Harrist R.B., Martinez-Poyer J. „In Utero Analysis of Fetal Growth: A Sonographic Weight Standard“ Radiology.1991, 181: 129-133

Zapytaj dietetyka

Samokontrola cukrzycy ciążowej – pomiar poziomu glukozy we krwi – co warto wiedzieć?

Jesteś już zapewne po doustnym teście obciążenia glukozą. Jednym z elementów samokontroli cukrzycy ciążowej są pomiary poziomu glukozy we krwi wykonywane samodzielnie w domu glukometrem.

Prawdopodobnie nie miałaś jeszcze wizyty u diabetologa. Warto przed wizytą zapoznać się z informacjami dotyczącymi monitorowania glikemii i wykonywania pomiarów. Będzie Ci łatwiej rozmawiać z lekarzem, będziesz również mogła dopytać o to, co jest dla Ciebie niezrozumiałe. Dokładny opis techniki wykonywania pomiaru znajdziesz artykule MONITOROWANIE GLIKEMII.

To co czasem budzi wątpliwości i warto o to dopytać i upewnić się podczas wizyty u diabetologa to:

• Ile razy masz wykonywać pomiary poziomu glukozy we krwi? – wg zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD 2021) oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP 2017) pomiary należy wykonywać rano na czczo oraz 1 godzinę po rozpoczęciu każdego z 3 głównych posiłków. W niektórych sytuacjach lekarz może zalecić dodatkowy pomiar po 2 godzinach od rozpoczęcia posiłku. Może również poprosić Cię o monitorowanie glikemii również po przekąskach, czyli tak naprawdę po każdym posiłku. W niektórych sytuacjach (np. przy wysokim poziomie glukozy na czczo) zdarza się też, że istnieje potrzeba sprawdzenia poziomu glukozy we krwi w nocy (między 2.00, a 4.00).
• Pomiar wykonywany rano na czczo – dopytaj lekarza czy jest potrzeba wykonywania go zawsze o tej samej, stałej porze (np. zdarza się, że w weekendy wstajemy później niż w tygodniu)?

Jeśli już masz glukometr i wykonujesz pomiary poziomu glukozy we krwi, powinnaś również wiedzieć jak prawidłowo interpretować te wyniki. Zgodnie z Standardami PTD (2021) i PTGiP (2017) u kobiety z cukrzycą ciążową za prawidłowe uznaje się poniższe wartości glikemii:

• na czczo i przed posiłkami: 70-90 mg/dl
• w 1 h po rozpoczęciu posiłku: < 140 mg/dl
• w 2 h po rozpoczęciu posiłku: < 120 mg/dl
• między 2.00 a 4.00 w nocy: 70-90 mg/dl

Wierzymy, że zapoznałaś się już z artykułem, w którym dzielimy się z Tobą informacjami dotyczącymi monitorowania glikemii oraz techniczną stroną wykonywania pomiarów (link masz powyżej). Jako podsumowanie – zwróć uwagę na to jakie są najczęstsze błędy, które mają wpływ na wyniki pomiaru glukometrem poziomu glukozy we krwi, a co za tym idzie utrudniają, a czasem wręcz uniemożliwiają właściwą interpretację odczytów i postępowanie żywieniowe.

Do najczęściej popełnianych błędów, które zaburzają odczyty poziomu glukozy we krwi należą:

• nie umycie rąk przed wykonaniem pomiaru
• dezynfekowanie rąk zamiast umycie ich mydłem pod bieżącą ciepłą wodą
• używanie kilkukrotnie tego samego lancetu
• nieprzestrzeganie czasu wykonywania pomiarów (jeżeli pomiar wykonamy raz po 1 godzinie od spożycia posiłku, a raz po 1,5 godziny to pomiary te są nieporównywalne, a dodatkowo pomiar po 1,5 godziny jest trudny do zinterpretowania gdyż nie ma dla niego określonych, zwalidowanych norm)
• spożywanie dodatkowych przekąsek (czasem jest to tzw. kilka gryzów) lub płynów, napojów zawierających cukier jakiś czas po zakończeniu posiłku, a przed wykonaniem pomiaru

To ciekawe

Czym jest retinopatia wcześniaków?

Retinopatia wcześniaków (ang. retinopathy of prematurity – ROP) jest chorobą, u której podłoża leżą procesy patofizjologiczne zachodzące w niedojrzałej siatkówce  oka, co może prowadzić do zaburzeń widzenia o różnym stopniu nasilenia, a nawet do utraty wzroku. Rozwija się ona u dzieci, które zostały przedwcześnie urodzone oraz/lub u dzieci z hipotrofią (wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu płodu).

Istotnym zagrożeniem rozwoju retinopatii jest urodzenie dziecka wcześniej niż w 32 tygodniu ciąży lub urodzenie dziecka z masą urodzeniową mniejszą niż 1500 g. U takich dzieci występują obszary nieunaczynionej siatkówki, a ich wielkość, a zarazem stopień zaawansowania retinopatii (stadium choroby) jest bezpośrednio związany z wiekiem ciążowym (im wcześniej się dziecko urodzi czy też im jest mniejsze tym wyższe ryzyko niedojrzałości struktur unaczyniających siatkówkę). Co ważne, na tym etapie życia dziecka retinopatia może zostać stwierdzona wyłącznie na podstawie specjalistycznego badania okulistycznego.

Dlatego tak ważne są badania przesiewowe w kierunku retinopatii, które wykonuje się u dzieci przedwcześnie urodzonych. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1413) obowiązkowo i z refundacją przeprowadza się takie badania u dzieci:

• urodzonych przed 32. tygodniem ciąży
• z urodzeniową masą ciała poniżej 1500 g
• urodzonych przed 36. tygodniem ciąży, z wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrastania, leczonych z zastosowaniem intensywnej tlenoterapii i fototerapii

Konsensus opracowany przez polskich lekarzy neonatologów i Sekcję Okulistyki Dziecięcej Polskiego Towarzystwa Okulistycznego rozszerza grupę wcześniaków, która powinna zostać objęta tymi badaniami do wcześniaków urodzonych ≤ 33 tygodniu ciąży z urodzeniową masą ciała ≤ 1800 g oraz wcześniaków urodzonych po 33 tygodniu ciąży z urodzeniową masą ciała > 1800g z niewydolnością naczyniowo-oddechową, niskim przyrostem masy ciała i innymi patologiami wcześniactwa, które lekarz neonatolog kwalifikuje do badania ze względu na stan ogólny i wysokie ryzyko retinopatii wcześniaków.

Zgodnie z zaleceniami Amerykańskiej Akademii Pediatrii (AAP, ang. American Academy of Pediatrics) termin pierwszego przesiewowego badania okulistycznego w kierunku retinopatii wcześniaków zależy od dojrzałości (wieku) noworodka. Wynika to z tego, że rozwój tych najbardziej zaawansowanych zmian jest ściśle związany z wiekiem płodowym, a nie z metryką dziecka czyli wiekiem kalendarzowym po urodzeniu. Inaczej mówiąc – im młodsze jest dziecko w chwili porodu, tym później mogą rozwinąć się ciężkie stadia retinopatii.

Termin pierwszego badania okulistycznego w kierunku retinopatii wg zaleceń AAP w zależności od wieku noworodka:

* Powinno się rozważyć wcześniejsze badanie przesiewowe niemowląt urodzonych przed 25. tygodniem ciąży. Umożliwia ono wcześniejszą identyfikację i leczenie agresywnej tylnej postaci retinopatii (APROP), na wystąpienie której dzieci te są bardziej narażone.
**Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych.

Terminy kolejnych badań kontrolnych oraz jeśli jest potrzeba – formę leczenia, ustala lekarz okulista biorąc pod uwagę wyniki tego pierwszego badania przesiewowego.

To co jest również bardzo istotne, to fakt, że dzieci urodzone przedwcześnie, nawet nie chorujące na retinopatię są bardziej narażone na wystąpienie problemów ze wzrokiem niż dzieci urodzone w terminie planowanego porodu. Dlatego tak ważne jest, aby w okresie pierwszych 6-7 lat żyć dziecka pamiętać o długoterminowej obserwacji i regularnej kontroli okulistycznej w kontekście kontroli rozwoju widzenia. O każdym kolejnym terminie badania decyduje lekarz, w zależności od stanu narządu wzroku w każdym kolejnym badaniu.   

Opracowano na podstawie:

1. Gotz-Więckowska A., Bakunowicz-Łazarczyk A., Hautz W., Filipek EV., Niwald AM. Uaktualnione wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego dotyczące postępowania w retinopatii wcześniaków. KLINIKA OCZNA 2020, 122, 1: 14-16. doi.org/10.5114/ko.2020.94207.
2. Fierson WM; American Academy of Pediatrics Section on Ophthalmology; American Academy of Ophthalmology; American Association for Pediatric Ophthalmology and Strabismus; American Association of Certified Orthoptists. Screening examination of premature infants for retinopathy of prematurity. Pediatrics 2018; 142: e20183061.