Krew spełnia wiele czynności istotnych dla życia i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zawiera w swoim składzie elementy komórkowe jakimi są krwinki, czerwone, krwinki białe oraz płytki. Krew stanowi ok 8% masy naszego ciała, czyli na jeden kilogram wagi przypada jej ok. 80 ml. Dorosły człowiek o wadze 70 kg. posiada 5,6 litra krwi. Głównym miejscem wytwarzania elementów komórkowych krwi jest szpik, którego organizm dorosłego człowieka posiada ok 2000-3000 ml.

Poszczególne składniki krwi mają swoiste i bardzo wyspecjalizowane czynności. Krwinki czerwone ( erytrocyty) dzięki zawartej w nich hemoglobinie przenoszą tlen z płuc do tkanek, a dwutlenek węgla z tkanek do płuc. Krwinki białe ( leukocyty) spełniają rolę obronną, rozpoznają i niszą obce nam antygeny. Płytki krwi razem z osoczowymi czynnikami krzepnięcia zapewniają prawidłową hemostazę. Większość komórek krwi, która jest obecna na obwodzie nie ma zdolności do rozmnażania się, są one końcowymi stadiami rozwojowymi różnych linii komórkowych układu krwiotwórczego.

Historia badania – morfologia

Czasem warto zadać sobie pytanie, od kiedy i jakimi metodami wykonywano morfologię krwi. Otóż czerwone krwinki zostały opisane w 1642 roku przez holenderskiego przedsiębiorcę i przyrodnika Antoniego van Leeuwenhoek, który zajmował się szlifowaniem szkieł i kupiectwem oraz konstrukcją pierwszych mikroskopów. Później zajął się produkcją mikroskopów ze szkieł powiększających. Pierwszy opis białych krwinek został wykonany 1773 roku. W latach 1934 – 1952 wykorzystywano proste metody manualne do wykonywania morfologii. Krwinki i płytki krwi były liczone w specjalnych komorach – pod mikroskopem, hematokryt oznaczano metodą wirówkową, poziom hemoglobiny był badany metodami optycznymi. W 1957 roku wprowadzono pierwsze automatyczne liczniki krwinek. Metody manualne są nadal uznawane za referencyjne, czyli są metodami o najwyższej czułości, swoistości i precyzji, wymagają jednak dużego nakładu czasu i pracy. Diagnosta może wykonać dziennie bardzo ograniczoną liczbę badań. Dlatego też standardowo morfologia wykonywana jest w oparciu o analizatory hematologiczne, a manualnie wykonujemy tylko badanie rozmazu krwi metodą Schillinga i weryfikujemy płytki krwi u pacjentów z zaburzeniami ich liczby. Czasem w Cenniku Laboratoryjnym widzimy rozróżnienie na morfologię 3 diff i 5 diff, przy czym ta ostatnia jest zwykle droższa. Różnica polega na możliwości analizowania wszystkich rodzajów krwinek białych.

Jak liczone są czerwone i białe krwinki?
Metoda liczenia została wprowadzona w 1956 r przez Coutera, polega na zjawisku wzrostu prądu przepływającego przez komorę z elektrodami, gdy w cieczy wypełniającej komorę znajdują się komórki. Przewodnictwo cieczy zmienia się proporcjonalnie do ilości komórek oraz ich objętości.

Jak mierzona jest hemoglobina?
Pomiar odbywa się metodą spektrofotometryczną, erytrocyty ulegają lizie ( rozpadowi) uwalniając czerwony barwnik ( metoda z odczynnikiem Drabkina)

Jak oznaczony jest hematokryt?
Hematokryt jest obliczany ze wzoru [MCV i RBC są wartościami mierzonymi] Hematokryt można również wykonać wirując krew w kapilarach, po zwirowaniu słupek czerwonych krwinek jest odczytywany na specjalnej skali. Zwykle różni się od wyliczonego ok 3%. Od wprowadzenia liczników hematologicznych Hematokryt jest wartością wyliczaną.

• Działanie analizatorów 3-Diff opiera się na metodzie pomiaru, w której zliczanie i rozdział krwinek białych zależny jest od ich wielkości. Za pomocą odczynników chemicznych krwinki czerwone ulegają lizie, natomiast krwinki białe pozostają nienaruszone. W tej technologii strumień zawiesiny komórek przechodzi przez mały otwór, w którym przepływa prąd elektryczny. Każda przepływająca komórka zmienia opór elektryczny, proporcjonalnie do swojej objętości i w ten sposób jest zliczana. Dodatkowo, metoda ogniskowania hydrodynamicznego zwiększa dokładność, zapewniając przechodzenie tylko jednej komórki w danym momencie i eliminuje nieprawidłowe oszacowanie rozmiaru (np. jednoczesne przejście dwóch komórek przez układ pomiarowy daje jeden silny impuls zamiast dwóch pojedynczych). W zależności od rozmiaru komórki, identyfikowane są: Duże komórki lub granulocyty; Małe komórki lub limfocyty; Średnie komórki lub monocyty lub komórki „pośrednie”.
• Działanie analizatorów 5-Diff daje o wiele więcej informacji niż 3-Diff w określeniu rodzajów krwinek białych i ewentualnej przyczyny choroby. Zautomatyzowane analizatory 5-Diff w różnicowaniu WBC wykorzystują różne kombinacje technik: impedancji objętościowej, energii elektromagnetycznej wysokiej częstotliwości, technik optycznych i barwień cytochemicznych. Zasadnicza różnica w odniesieniu do aparatów 3-diff polega na tym, że komórki są identyfikowane w oparciu o analizę dwuwymiarową, a nie tylko o wielkość komórek. Obecnie najnowocześniejsze analizatory hematologiczne do wykonania analizy 5-Diff wykorzystują fluorescencyjną cytometrię przepływową. WBC rozdzielane są na poszczególne grupy na podstawie złożoności komórek (światła rozproszonego bocznie i sygnału fluorescencyjnego). Próbka poddana jest działaniu barwnika fluorescencyjnego, który wiąże się do wewnątrzkomórkowego DNA i RNA. Siła sygnału fluorescencji jest proporcjonalna do zawartości RNA/DNA w poszczególnych komórkach.

Wiodącymi w Polsce analizatorami hematologicznymi są aparaty takich firm jak: Sysmex, Simens, Horiba, Abott.

Morfologia – przebieg badania

Morfologię wykonujemy w pełnej krwi, która jest pobierana do probówki zawierającej substancję zapobiegającą krzepnięciu ( antykoagulant). Dzięki temu możemy oglądać i liczyć krwinki białe, czerwone i płytki. Zwykle jest to probówka z fioletowym korkiem, na której ściankach jest rozpylony wersenian. Po pobraniu krwi należy natychmiast wymieszać krew z antykoagulantem, zapobiega to tworzeniu się mikrozakrzepów.

Kiedy wykonać badanie

W Centrum Medycznym Meavita krew na badania pobieramy cały dzień, ważne jest aby pacjent przed jej oddaniem nie jadł i nie pił słodkich napojów minimum 2 godziny. Analizy wykonujemy na bieżąco w laboratorium

Uważa się, że krew na badania można oddawać tylko rano, gdy jesteśmy na czczo – czyli od ostatniego posiłku upłynęło nie mniej niż osiem godzin. Faktycznie spożyty pokarm ma wpływ na niektóre parametry takie jak: poziom glukozy, cholesterolu, trójglicerydów czy leukocytów, których liczba rośnie po spożytym posiłku.

Dlatego też, aby uzyskać wiarygodny wynik najlepiej morfologię wykonywać rano. Jednak przypadku gdy złego samopoczucia, urazu, ostrej infekcji, czy też na zlecenie lekarza możemy pobrać krew i wykonać badanie w dowolnej porze dnia. Profilaktycznie badanie należy wykonywać raz do roku, warto też pamiętać że z wykonaniem morfologii nie należy czekać.

Czas oczekiwania na wynik

Krew pobrana w kierunku wykonania morfologii nadaje się do badania przez 24 godziny. Po upływie doby materiał ulega zmianom i uzyskane wyniki są niewiarygodne.

Układ czerwonokrwinkowy czyli tzw. czerwony obraz

W skład układu czerwonokrwinkowego wchodzą:

Hemoglobina- HGB g/dl (mmol/l) – jest to całkowite stężenie wszystkich form hemoglobiny we krwi pełnej. Wiąże tlen i dwutlenek węgla pośrednicząc w wymianie gazowej.

W naszym organizmie spotykamy również inne postacie hemoglobiny:

Karboksyhemoglobinę czyli Hb związaną z tlenkiem węgla ( częściej występuje u palaczy), może być też efektem zatrucia tlenkiem węgla, oraz Methemoglobinę – związek w którym żelazo występuje na +3 stopniu utlenienia, może być wynikiem wrodzonego defektu budowy cząsteczki, przyjmowania leków lub zatrucia np., azotanami.. Związki te nie uczestniczą w normalnej wymianie gazowej.

Hematokryt Ht lub Hct – wyrażany jest w procentach – pokazuje procent objętości erytrocytów w pełnej krwi.

Erytrocyty- RBC(czerwone krwinki) – ich ilość wyrażamy w milionach/μL są podstawowym składnikiem morfotycznym krwi. Transportują poprzez zawartą w nich hemoglobinę, tlen z płuc do tkanek, oraz dwutlenek węgla z tkanek do płuc. Prawidłowy erytrocyt jest okrągłą dwuwklęsłą w środku komórką o średnicy 6-9 μm. Krwinki większe od prawidłowych to makrocyty, natomiast mniejsze to mikrocyty. Nie posiadają jądra, w związku z tym nie mogą ulegać podziałowi. Czas życia wynosi od 80 do 120 dni. Krwinki czerwone powstają w procesie zwanym erytropoezą, który zachodzi w szpiku kostnym. Erytrocyty jako dojrzałe krwinki czerwone znajdują się we krwi obwodowej. Specyficzny kształt erytrocytu zapewnia nadmiar powierzchni do objętości, co sprzyja wymianie gazowej i odkształcaniu krwinki.

Wskaźniki czerwonokrwinkowe:

MCV – średnia objętość krwinki, stosowane jednostki to fl.( 10-15 L) Parametr ten umożliwia rozpoznanie niedokrwistości i jej różnicowanie.

Rodzaje niedokrwistości:

• Niedokrwistość mikrocytarną – jest to rodzaj niedokrwistości, w której czerwone krwinki są bardzo małe, a przez to nie są zdolne do przenoszenia odpowiednio dużej ilości natlenowanej hemoglobiny. – zwykle występuje przy niedoborze żelaza.
• Niedokrwistość makrocytową – jest to rodzaj niedokrwistości, w której czerwone krwinki są zbyt duże, powstają w wyniku niewłaściwej syntezy DNA prowadzącej do rozregulowania procesu tworzenia i dojrzewania komórek krwi – zwykle występuje przy niedoborze witaminy B12 i chorobie alkoholowej.
• MCH – średnia masa hemoglobiny w krwince, stosowane jednostki to pg/ fmol. Parametr ten umożliwia różnicowanie erytrocytów na niedobarwliwe, normobarwliwe. Obniżone wartości występują w anemii z niedoboru żelaza i chorobach nowotworowych. Podwyższone wartości występują w marskości wątroby.
• MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w krwince, stosowane jednostki to g/dl / mmol/L. Obniżone wartości są w niedokrwistości mikrocytarnej spowodowanej brakiem Fe.
• RDW – jest wyrażany w procentach. Jest to stopień anizocytozy, czyli wskaźnik zmienności objętości krwinek czerwonych, jest matematyczną miarą rozkładu objętości erytrocytów. Trzeba sobie uświadomić że nie wszystkie nasze erytrocyty są jednakowe, zawsze posiadamy pewną ilość większych i mniejszych komórek.

Norma dla anizocytozy wynosi 11,5–14,5%.

Wyróżnia się następujące typy wielkości krwinek czerwonych:

• normocyt – 7,7–8,0 µm,
• mikrocyt – <6,0 µm,
• makrocyt – >9,0 µm,
• megalocyt – >12,0 µm.

Opisując wygląd czerwonych krwinek oceniamy:

• wielkość – opisaną powyżej;
• stopień wybarwienia – Polichromatofilia ( krwinki nadbarwliwe, krwinki niedobarwliwe, krwinki normobarwliwe)
• kształt – Polikilocytoza ( wyróżniamy sferocyty,  eliptocyty, stomatocyty, krwinki tarczowate, krwinki sierpowate, schistocyty, akantocyty, lakrymocyty, echinocyty)

Retykulocyty

Są to niedojrzałe krwinki czerwone. Przebywają w krwioobiegu 1 – 2 dni, po czym przekształcają się w erytrocyty. Odzwierciedlają pracę szpiku kostnego. Prawidłowo stanowią od 0,5-1,5% liczby dojrzałych erytrocytów. Ich liczba rośnie w przypadkach ostrego niedotlenienia ( pobyt na znacznych wysokościach np. Himalaje), w pierwszych dniach po utracie krwi, od 5-do 9 dnia po rozpoczęciu leczenia niedokrwistości niedoborowych żelaza i /lub witaminy B12. Liczba retykulocytów spada w przypadkach niedokrwistości aplastycznych i hipoplastycznych( rozrost nowotworowy szpiku)

Układ białokrwinkowy – układ odpornościowy

Organizm wszystkich istot żywych, w tym człowieka, w każdej chwili narażony jest na kontakt z groźnymi patogenami wywołującymi choroby. W celu ochrony przed nimi istnieje układ odpornościowy. Posiada on zdolność odróżniania struktur własnych organizmu od obcych, dba o nienaruszalność ustroju i sprawuje pieczę nad jego integralnością.

Działanie układu immunologicznego można opisać w skrócie, jako kilka etapów: lokalizacja czynnika obcego, rozpoznanie jako obcego, neutralizacja i ostatecznie eliminacja z ustroju. Oprócz powyższego układ immunologiczny pełni nieodzowną rolę w zwalczaniu ognisk nowotworowych oraz w apoptozie, czyli programowanej śmierci własnej komórki.

Na system immunologiczny składają się upostaciowane komórki odpornościowe (przede wszystkim leukocyty – białe krwinki krwi) oraz narządy, w których powstają lub znajdują się te komórki tj. grasica, szpik kostny, śledziona, węzły chłonne, migdałki, kępki Peyera i wyrostek robaczkowy w przewodzie pokarmowym oraz związki nieupostaciowane – białka i enzymy (np. białka układu dopełniacza).

LEUKOCYTY WBC ( białe ciałka krwi) ich ilość wyrażamy w tys./μL- spełniają funkcje obronne w organizmie. Rozpoznają i niszczą bakterie, pasożyty i wirusy. Ich liczba i funkcja ulega zmianom w przypadku niedoborów odporności, stanów zapalnych, infekcji, chorób rozrostowych szpiku i układu limfatycznego (białaczki szpikowe i limfatyczne), oraz zaburzeń pracy szpiku.

Liczba leukocytów rośnie w przypadku: stanów zapalnych, utraty krwi, w zatruciach, po wysiłku fizycznym, w stresie, w białaczkach.

Liczba leukocytów obniża się w trakcie chemioterapii, po naświetlaniach ( radioterapia), niektórych antybiotykach, w przypadku sepsy, chorobach wirusowych ( HIV, WZW B, Odra, Ospa wietrzna), chorobach z autoagresji, niedokrwistości aplastycznej.

Podział leukocytów – limfocyty

U dorosłego człowieka limfocyty powstają w szpiku kostnym, który odgrywa centralną rolę w układzie immunologicznym. Część limfocytów dojrzewa w szpiku kostnym – są to limfocyty B. Druga grupa limfocytów, gdy są jeszcze niedojrzałe opuszcza szpik i wędruje do Grasicy (drugiego centralnego narządu limfatycznego). Tutaj przechodzą kolejny etap różnicowania do limfocytów T.

Limfocyty B i T rozróżniamy poprzez badanie specyficznych dla danego rodzaju receptorów i antygenów w błonie komórkowej.

Limfocyty- LYMPH– ich liczba wzrasta przy zakażeniach wirusowych. Ogólna liczba limfocytów w organizmie człowieka wynosi 1 × 1012, z czego 50% znajduje się w narządach limfoidalnych. Pozostałe limfocyty to limfocyty krążące, które występują we krwi, nabłonkach i tkance łącznej narządów w pobliżu miejsc występowania antygenów (np. w okolicy światła jelita).
Limfocyty dzielą się na dwie główne grypy Limfocyty T i Limfocyty B.

Limfocyty T są odpowiedzialne za odpowiedź komórkową i dzielą się ze względu na swoje funkcje na:

• Limfocyty Tc ( CD8) – są odpowiedzialne za zabijanie komórek docelowych ( niszczą komórki zakażone przez drobnoustroje oraz komórki nowotworowe.
• Limfocyty Th (CD4) – wspomagają odpowiedź humoralną ( przeciwciała) i komórkową wydzielają cytokiny, wyróżniamy kilka rodzajów tych limfocytów: Th0, Th1. Th2. Th9. Th17, Th22.
• Limfocyty Treg – ( regulatorowe) hamują nadmierną reakcję przeciwzapalną i reakcję nadwrażliwości, zabezpieczają organizm przed autoagresją, zwiększają tolerancję na zewnętrzne antygeny, chronią płód przed odrzuceniem przez układ odpornościowy matki, wydzielają cytokiny
• Limfocyty Tdelta – uczestniczą w odpowiedzi przeciwzakaźnej i przeciwnowotworowej, min. rozpoznają białka szoku cieplnego
• Limfocyty NKT – rozpoznają swoiście obcy antygen i go niszczą
• Komórki NK ( natural killer) posiadają morfologię i sposób uśmiercania komórek podobny do limfocytów T, nie potrafią swoiście rozpoznawać antygenów.

Limfocyty B – są odpowiedzialne za rozpoznanie antygenu i wytwarzanie przeciwciał. Dzielimy je na:

• Limfocyty B1 – 20% limfocytów B we krwi obwodowej, dominują w okresie płodowym, wytwarzają autoprzeciwciała oraz mają czynny udział w usuwaniu pozostałości po apoptozie
• Limfocyty B2 – zasadnicza, dominująca subpopulacja

Przeciwciała

Przeciwciała lub inaczej immunoglobuliny to białka wydzielane przez Limfocyty B ( limfocyt B przekształca się w komórkę plazmatyczną i to ona produkuje przeciwciała). Mają one zdolność swoistego rozpoznawania antygenu i łączenia się z nim. Przeciwciała wiążą się z antygenem umożliwiając jego zniszczenie.

Istnieją różne immunoglobuliny. W zależności od budowy należą do odmiennych klas. Najwięcej przeciwciał należy do klasy gamma – są to immunoglobuliny gamma (IgG). Poza nimi wyróżnia się również immunoglobuliny alfa (IgA), immunoglobuliny mi (IgM), immunoglobuliny delta (IgD) oraz immunoglobuliny epsilon (IgE).

Oprócz „pozytywnego” działania przeciwciał, czyli opłaszczania „obcych” antygenów, zdarza się, że skierowane są one przeciwko własnym białkom powierzchniowym, co powoduje powstawanie zespołów i chorób autoimmunologicznych np. choroby Gravesa-Basedova, celiakii. Sztucznie wytwarzane przeciwciała (immunoglobuliny) są wykorzystywane w terapiach np. surowica podawana przeciwko tężcowi, wściekliźnie, jadowi żmiji. Przeciwciała wykorzystywane są również w nowoczesnym leczeniu nowotworów – np. Herceptyna ( rak piersi)

Podział leukocytów

Monocyty

Monocyty -MONO– Monocyty są największe wśród białych krwinek. Produkowane są w szpiku kostnym. Po wydostaniu się ze szpiku, przebywają 2-3 dni we krwi. Mają zdolność wydostawania się poza światło naczyń dzięki ruchowi pełzakowatemu ( diapedeza) i chemotaksji, trafiając do miejsc zapalnych. Dojrzałe monocyty przekształcają się w makrofagi. . Są komórkami żernymi. Odpowiadają za usuwanie z ustroju starych, zdegenerowanych komórek, zdenaturowanych białek i kompleksów antygen-przeciwciało. Oczyszczają krew ze skrawków obumarłych tkanek oraz bakterii. Produkują interferon hamujący namnażanie się wirusów w organizmie, leukotrieny i interleukiny. Żyją około cztery dni.
Monocyty pozostają w ścisłym związku z limfocytami i odgrywają ważną rolę w zachowaniu odporności. Liczba monocytów znacznie wzrasta przy mononukleozie -jest to charakterystyczne w tej chorobie. Obserwujemy również wzrost w przypadku zapalenia jelit, chorób układowych tkanki łącznej, Reumatoidalnym Zapaleniu Stawów ( RZS) Sarkoidozie, przewlekłej białaczce mielomonocytowej.

Granulocyty

Granulocyty – to rodzaj leukocytów, które w cytoplazmie zawierają liczne ziarnistości oraz posiadają podzielone na segmenty jądra komórkowe – ich liczba wzrasta przy zakażeniach bakteryjnych i pasożytniczych.

Granulocyty dzielą się na:

• Eozynofile (kwasochłonne) – Podstawową funkcją tych krwinek jest niszczenie obcych białek, np. białek alergennych. Ich liczba wzrasta w przypadku alergii i w chorobach pasożytniczych, oraz w ziarnicy złośliwej, mastocytozie, ostrej białaczce limfoblastycznej, chłoniakach T-komórkowych.
• Bazofile (zasadochłonne) – ich cytoplazma jest wypełniona dużymi okrągłymi i zasadochłonnymi ziarenkami, barwiącymi się na ciemnofioletowo. Bazofile magazynują histaminę, którą wydzielają, kiedy zostaną pobudzone do reakcji (np. przy reakcji alergicznej). Liczba bazofili wzrasta w przypadku ostrej białaczki bazofilowej, przewlekłej białaczki szpikowej, przewlekłej białaczki mielomonocytowej, czerwienicy prawdziwej.
• Neutrofile o jądrze pałeczkowatym (Pałki)- młode postacie neutrofili
• Neutrofile (obojętnochłonne) – ich liczba wzrasta przy zakażeniach bakteryjnych, reumatoidalnym zapaleniu stawów, przyjmowaniu glikokortykosteroidów, nadczynności nadnerczy, zaawansowanej niewydolności wątroby, mocznicy, stan po utracie dużej ilości krwi, w ostrej i przewlekłej białaczce szpikowej.

Płytki krwi

Płytki krwi – PLT ich ilość wyrażamy w tys/μL, Są wytwarzane w szpiku, z megakariocytów. Zabezpieczają uszkodzone naczynie krwionośne przez nadmierną utratą krwi. Rozpoczynają proces krzepnięcia krwi. Gdy doznamy urazu, gromadzą się w miejscu uszkodzenia naczynia, tworząc czop. Wkrótce także inny składnik krwi – rozpuszczony w osoczu fibrynogen – przekształca się w nierozpuszczalną fibrynę. Jej włókienka tworzą na ranie rodzaj siateczki, na której zatrzymują się erytrocyty. Tak powstaje skrzep, który po zagojeniu się rany odpada. Trombocyty żyją tylko kilka dni, a następnie zostają rozkładane w śledzionie.

Zaburzenia płytkowe:

Zaburzenia związane z ilością płytek we krwi to:

• trombocytopenia (małopłytkowość) – obniżona poniżej normy liczba płytek krwi
• trombocytoza lub trombocytemia – zwiększona powyżej normy liczba płytek krwi
• trombastenia lub trombopatia – upośledzenie funkcji płytek.

Trombocyty powyżej normy: trombocytoza

Trombocyty powyżej normy mogą pojawić się z powodów fizjologicznych np. po nadmiernym wysiłku czy po ciąży i porodzie, ale mogą tez zwiastować poważne choroby. Wartości podwyższone występują w nowotworach szpiku kostnego, rozległych infekcjach, po usunięciu śledziony i w nadpłytkowości samoistnej (to łagodny nowotwór o długotrwałym przebiegu). Zbyt duża liczba płytek może prowadzić do zakrzepów naczyniowych np. po krwotokach, udarach i operacjach chirurgicznych, dlatego aby uniknąć takich powikłań obecnie zalecane jest podawanie leków przeciwzakrzepowych jak np. heparyna drobnocząsteczkowa.

Trombocyty poniżej normy: trombocytopenia

Zmniejszona liczba płytek może być spowodowana ich upośledzonym wytwarzaniem w szpiku (z powodu przerzutów raka do szpiku lub ostrych białaczek). Może być również skutkiem radio- i chemioterapii, wystąpić w przebiegu chorób zakaźnych (odra, dur, mononukleoza), w chorobach śledziony, a także na skutek niedoborów witaminy B12 i kwasu foliowego. Trombocytopenia może być również skutkiem działania niektórych leków przeciwbólowych i antybiotyków, chorób autoimmunizacyjnych lub też w wyniku niszczenia trombocytów przez toksyny bakteryjne. Zbyt mała liczba płytek prowadzi do krwawień.

Małopłytkowość rzekoma

Należy w tym miejscu nadmienić o istnieniu małopłytkowości rzekomej zwanej także pseudotrombocytopenią EDTA-zależną.

Standardową substancją która zapobiega krzepnięciu krwi w próbówce jest wersenian sodu ( EDTA). Rozpylany jest on na ściankach probówek w procesie produkcyjnym. U części populacji we krwi obecne są przeciwciała przeciwpłytkowe o charakterze zimnych aglutynin tzn. reagujące tylko w temperaturze niższej niż 37 stopni C. Czynnikiem uaktywniającym je, jest EDTA. Zjawisko to występuje u około 0,2–2% populacji, zarówno u osób zdrowych jak i u pacjentów z rozpoznaniem różnych stanów chorobowych. Przyczyna powstawania ww. przeciwciał jest nieznana.

Pobrana krew stoi w probówce w temperaturze pokojowej, obniżona temperatura i EDTA uaktywnia przeciwciała, płytki łączą się ze sobą i przeciwciałami- tworząc agregaty. Obecnie liczenie komórek wykonywane jest przez aparat, wiec analizator liczy taki agregat jako jedną dużą płytkę. Otrzymujemy wynik z fałszywie zmniejszoną liczbą płytek. I tak zamiast faktycznej prawidłowej liczby wynoszącej np. 230 tys. otrzymujemy wielkość 70 tys. Taki wynik jest zwykle zaskoczeniem dla pacjenta i lekarza. Często bywa źródłem dużego stresu. Jeżeli pozostałe parametry morfologii są prawidłowe, u badanego nie występują żadne objawy wydłużonego czasu krwawienia a na wyniku pojawił się wysoki wskaźnik dużych płytek – to może to sugerować małopłytkowość rzekomą. Jeżeli otrzymamy taki wynik, to badanie płytek zawsze należy powtórzyć, koniecznie poinformować o problemie personel laboratorium. Pacjentom u których zachodzi zjawisko pseudotrombocytopenii EDTA-zależnej należy pobierać krew na inny antykoagulant ( cytrynian sodu, lub polokainę) i liczyć płytki metodą manualną.

Wskaźniki płytkowe

• MPV – średnia objętość płytki krwi,
• PDW – wskaźnik zmienności objętości płytek krwi analogiczny dla RDW charakteryzującego krwinki czerwone,
• PCT  – tzw. hematokryt płytkowy,
• P-LCR wskaźnik tzw. dużych płytek (objętość >12 fL).

Normy w morfologii

Zakres norm w morfologii zmienia się z wiekiem, jest też różny dla kobiet i mężczyzn.

Na rynku mamy wiele laboratoriów i analizatorów hematologicznych, każdy z nich posiada nieco odrębne normy. Podane poniżej normy mogą nieco różnić się od norm jakie znajdują się na otrzymanym przez państwa wyniku badania.

Poniżej normy morfologii wg. Aparatu ADVIA firmy Simens:

Rozmaz krwi

Różnica między rozmazem ręcznym a automatycznym

MATERIAŁ: kropla krwi rozprowadzona cienką warstwą na szkiełku, wysuszona i wybarwiona barwnikami (barwienia Wrighta lub Maya-Grünwalda–Giemsy).

Rozmaz krwi to badanie laboratoryjne, które polega na ocenie krwinek czerwonych, białych i płytek, z określeniem składu procentowego krwinek białych (wzoru Schillinga).

Duże i nowoczesne analizatory hematologiczne standardowo wykonują podział leukocytów w każdej próbce krwi. W przypadku gdy wszystkie parametry badania są w normie, zwykle nie ma potrzeby wykonywania rozmazu manualnego.

Jeżeli jednak na wyniku mamy nieprawidłowości w ilościach komórek, zmiany jakościowe sygnalizowane przez analizator (fragmentacja erytrocytów, atypowe limfocyty, NRBC, blasty, 2 populacje krwinek czerwonych, agregacja krwinek płytkowych), lub stan zdrowia pacjenta budzi zastrzeżenia lekarza – to rozmaz ręczny należy wykonać.

Wynik ręcznego rozmazu, wydany przez wykwalifikowanego diagnostę jest bardziej wiarygodny niż wynik z analizatora.

Badający pod mikroskopem widzi cały obraz krwi, liczbę, kształt i wysycenie hemoglobiną erytrocytów, płytki, oraz wszystkie rodzaje leukocytów. Weryfikuje wynik otrzymany z analizatora. Jako ludzie jesteśmy osobniczo zmienni i nasze komórki mogą odbiegać od norm komórek wprowadzonych do pamięci analizatorów hematologicznych. Przebieg wielu chorób, metody leczenia zmieniają wygląd krwinek, do tego stopnia że wyniki otrzymane z aparatu nie są w pełni wiarygodne. Prawidłowo wykonany i oglądnięty przez wykwalifikowany personel rozmaz ręczny jest najbardziej czułą i dokładną metoda oceny rozmazu krwi.

OGRANICZENIA: podstawowym ograniczeniem jest czas trwania badania. Badanie trwa dość długo (ok. 30 min). Ludzkie oko szybko się męczy, więc w ciągu jednego dnia diagnosta nie oglądnie zbyt wielu preparatów. Dlatego rozmaz manualny służy głownie weryfikacji rozmazu automatycznego, jest też rezerwowany dla pacjentów ze schorzeniami hematologicznymi.