Co to jest marker nowotworowy TPA?

Marker nowotworowy TPA – tkankowy antygen polipeptydowy (ang. tissue polypeptide antigen) to krążący we krwi polipeptydowy kompleks fragmentów cytokeratyny 8, 18 i 19. Cytokeratyny te występują w komórkach nabłonkowych, gdzie wchodzą w skład szkieletu wewnętrznego komórki (cytoszkieletu). Cytokeratyny 8, 18 i 19 są obecne zarówno w zdrowych, jak i chorobowo zmienionych komórkach np. komórkach nowotworowych, w komórkach w których toczy się stan zapalny. W momencie rozpadu komórek, cytokeratyny ulegają proteolizie (rozpadają się) i ich fragmenty są uwalniane do krwi. Do rozpadu komórek może dojść w wyniku różnych procesów patogennych (np. transformacja nowotworowa czy też stan zapalny). Więcej informacji o innych cytokeratynach i ich roli w diagnostyce onkologicznej znajdziesz w artykule CYTOKERATYNY JAKO MARKERY NOWOTWOROWE.

Tkankowy antygen polipeptydowy (TPA) jest uważany za marker procesów obumierania i rozpadu komórkowego, niezależnie od ich przyczyny. Co oznacza, że jego poziom w surowicy krwi może być podwyższony nie tylko w wyniku toczących się procesów nowotworowych, ale również w przebiegu innych chorób. Według badań, w przypadku chorób nowotworowych stężenie TPA w surowicy krwi jest dodatnio skorelowane z intensywnością procesów proliferacji komórek (namnażania się komórek) – im szybciej namnażają się komórki nowotworowe, tym wyższe jest stężenie TPA we krwi. 

Marker nowotworowy TPA wykrywany jest w surowicy krwi osób chorych na nowotwory, w tym na:

• raka żołądka
• raka trzustki
• rak przewodów żółciowych
• raka jelita grubego i odbytnicy
• raka pęcherza moczowego,
• raka prostaty
• raka płuc
• raka piersi
• raka jajników 
• raka jąder

oraz u osób z cukrzycą, w ostrych i przewlekłych stanach zapalnych, a także u osób z niezłośliwymi zmianami w płucach, wątrobie i układzie moczowo-płciowym.

Prawidłowe stężenie TPA w surowicy krwi powinno mieścić się pomiędzy 85 a 120 U/l.

Kiedy bada się marker nowotworowy TPA?

Stężenie TPA we krwi może wzrastać przy zachorowaniu na nowotwory pochodzenia nabłonkowego, m.in. na raka jajnika, raka piersi, raka żołądka, raka przewodów żółciowych, raka jelita grubego, raka pęcherza moczowego, raka płuc.
TPA jest markerem o niskiej czułości i swoistości narządowej, dlatego też nie jest rutynowo wykorzystywany w diagnostyce onkologicznej. Badanie markera TPA może być wykonane jako badanie uzupełniające do badań innych markerów nowotworowych jak np. antygen karcynoembrionalny CEA czy też antygen nowotworowy CA 15-3.

Marker nowotworowy TPA- przydatność kliniczna

Tkankowy antygen polipeptydowy TPA należy do markerów, których potencjalne zastosowanie w diagnostyce i terapii nowotworów jest sugerowane, jednakże nie znajduje się w standardach postępowania onkologicznego. Jest to związane z jego niską specyficznością oraz brakiem wystarczająco silnych badań dotyczących jego wartości prognostycznej. Stężenie TPA we krwi jest dodatnio skorelowane z intensywnością procesów proliferacji (rozmnażania się) komórek, dlatego też może być stosowany jako badanie uzupełniające, łącznie z oznaczaniem innego bardziej specyficznego diagnostycznie markera dla danego nowotworu w monitorowaniu odpowiedzi chorego na leczenie systemowe.

Marker nowotworowy TPA – wyniki interpretacja

Ogólnie możemy stwierdzić, że poziom TPA w surowicy krwi wzrasta w przypadku namnażania się, obumierania i rozpadu komórek. Takie procesy są charakterystyczne m.in. dla chorób nowotworowych. Według danych literaturowych stężenie TPA we krwi wzrasta szczególnie w zaawansowanych stadiach choroby nowotworowej, a jego podwyższony poziom może być związany z rakami (carcinoma), czyli nowotworami komórek nabłonkowych o różnych lokalizacjach narządowych (np. w żołądku, przewodach żółciowych, jelicie grubym, piersi, płucach, pęcherzu moczowym itp.). 

Z drugiej strony – prawidłowy poziom TPA we krwi nie daje nam pewności, że nie mamy choroby nowotworowej. 

Warto również pamiętać, że stężenie tkankowego antygenu polipeptydowego TPA może rosnąć również u zdrowych kobiet w okresie owulacji, przed porodem lub kilka dni po porodzie oraz w stanach zapalnych i innych chorobach bez zmian złośliwych np. w marskości wątroby.

Dlatego też wyniki badania TPA należy traktować jako badanie uzupełniające, które powinien interpretować lekarz w połączeniu z badaniem klinicznym i wynikami innych badań diagnostycznych.

Marker nowotworowy TPA – materiał do badania i przygotowanie do badania

Badanie poziomu TPA, czyli tkankowego antygenu polipeptydowego wykonywane jest z krwi żylnej pobranej ze zgięcia łokciowego. 

Tak jak przy większości badań, w przypadku badania TPA również zalecane jest, aby: 

• nie wykonywać tego badania w sytuacji gdy mamy infekcję, jesteśmy przeziębieni, mamy katar, gorączkę itp.  
• w dniu poprzedzającym badanie zaleca się prowadzić higieniczny tryb życia, unikać obfitych i tłustych posiłków oraz spożywania alkoholu i innych używek, zminimalizować stres, nie wykonywać nadmiernego wysiłku fizycznego, a na badanie należy udać się po przespanej nocy
• ponadto ze względu na potencjalnie możliwy wpływ biotyny na wynik badań przeprowadzanych metodami immunochemicznymi, wg niektórych rekomendacji na min. 48 godz. przed badaniem należy odstawić preparaty zawierające biotynę (witaminę H)

Bibliografia

1. Kucera R, Topolcan O, Fiala O, Kinkorova J, Treska V, Zedníková I, Slouka D, Simanek V, Safanda M, Babuska V. The Role of TPS and TPA in the Diagnostics of Distant Metastases. Anticancer Res. 2016 Feb;36(2):773-7. PMID: 26851038.
2. Nicolini A, Ferrari P, Rossi G. Mucins and Cytokeratins as Serum Tumor Markers in Breast Cancer. Adv Exp Med Biol. 2015;867:197-225. doi: 10.1007/978-94-017-7215-0_13. PMID: 26530368.
3. Diagnostyka laboratoryjna dla studentów medycyny. Skrypt dla studentów III roku kierunku lekarskiego Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, pod redakcją Z. Ostrowska i B. Mazur. Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2011, wydanie I. 
4. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Podręcznik dla studentów medycyny, pod redakcją Dembińska-Kieć A. i Naskalski J.W., Elsevier Urban & Partner Wydawnictwo Wrocław 2009, wydanie 3. 
5. Będkowska G, Ławicki S, Szmitkowski M. Tumor markers useful in the diagnostics and monitoring of endometrial and cervical cancer. Postepy Hig Med Dosw 2007; 61.
6. Nicolini A, Tartarelli G, Carpi A, Metelli MR, Ferrari P, Anselmi L, Conte M, Berti P, Miccoli P. Intensive post-operative follow-up of breast cancer patients with tumour markers: CEA, TPA or CA15.3 vs MCA and MCA-CA15.3 vs CEA-TPA-CA15.3 panel in the early detection of distant metastases. BMC Cancer. 2006 Nov 20;6:269. doi: 10.1186/1471-2407-6-269. PMID: 17116247; PMCID: PMC1684262.
7. Sliwowska I, Kopczyński Z, Grodecka-Gazdecka S. Diagnostic value of measuring serum CA 15-3, TPA, and TPS in women with breast cancer. Postepy Hig Med Dosw (Online). 2006;60:295-9. PMID: 16767053.
8. Ecke TH, Lenk SV, Schlechte HH, Loening SA. Tissue polypeptide antigen (TPA) in comparison with mutations of tumour suppressor gene P53 (TP53) in patients with bladder cancer. Anticancer Res. 2003 Mar-Apr;23(2A):957-62. PMID: 12820330.
9. Mross KB, Wolfrum DI, Rauschecker H. Determination of tissue polypeptide antigen (TPA) levels in different cancer types and controls. Oncology. 1985;42(5):288-95. doi: 10.1159/000226048. PMID: 4034144.