Insulinopodobny czynnik wzrostu jest peptydem o budowie bardzo zbliżonej do insuliny. Został opisany w 1978 roku.

Wyróżniamy dwie postacie tego czynnika:

• IGF-1, który jest zasadniczym czynnikiem wzrostowym oraz,
• IGF-2, który działa znacznie słabiej.

Synteza IGF-1 odbywa się w wątrobie, jest stymulowana przez hormon wzrostu i zależy od stanu odżywienia. Istotną jego cechą jest stałe stężenie we krwi, nie ulegające dobowym wahaniom.

Stężenie IGF-1 zależy od wieku:

• poziom śladowy obserwujemy po urodzeniu,
• maksimum osiąga w trakcie dojrzewania i przyspieszenia wzrostu, utrzymuje się na wysokim poziomie ok. 40. roku,
• po 40 roku życia powoli opada.

Wzrost stężenia obserwowany jest również w ciąży.

Fizjologicznie IGF-1 wykazuje aktywność podobną do hormonu wzrostu, ponieważ pobudza wzrost tkanki chrzęstnej, wzmaga syntezę kolagenu i proteoglikanów oraz utrzymuje homeostazę wapnia, magnezu i potasu. Pomiar IGF-1 jest precyzyjnym wskaźnikiem wydzielania hormonu wzrostu, gdyż jego stężenie odzwierciedla średnią dobową produkcję GH, która odbywa się pulsacyjnie i zależy od szeregu uwarunkowań innych, niż rytm dobowy. Prawidłowy poziom IGF-1 w osoczu lub w surowicy świadczy o prawidłowym wydzielaniu hormonu wzrostu. Obniżony poziom IGF-1 sugeruje niedobór GH i jest przesłanką do wdrożenia specjalistycznej diagnostyki wydzielania GH.

Na stężenie IGF-1 ma również wpływ ilość i jakość pożywienia. Wzrasta ono pod wpływem diety wysokobiałkowej i wysokotłuszczowej, a spada po zastosowaniu diety bogatej w węglowodany. W przypadku niedożywienia obserwuje się obniżenie poziomu IGF-1 nieodpowiadające na stymulację GH i wynikające ze zmniejszonej produkcji wątrobowej. Istnieją badania wskazujące na odwrotnie proporcjonalną korelacją pomiędzy stężenie IGF-1 a wskaźnikiem masy ciała (BMI). Zaobserwowano, że u osób otyłych stężenie całkowitego IGF-1 we krwi jest zmniejszone, ale poziom jego wolnej frakcji, niezwiązanej z białkami, jest podwyższony, co może wynikać z hiperinsulinemii. Pojawiają się doniesienia w prasie naukowej o badaniach stężenia IGF-1 i IGFBP-3 u chorych na cukrzycę. Wydzielanie IGF-1 jest bardziej stabilne niż GH. Należy pamiętać, że parametr ten charakteryzuje się dużą zmiennością międzyosobniczą, uwarunkowaną wieloma czynnikami. Dlatego badając jego stężenie wynik interpretuje się w oparciu o normy, różne w poszczególnych przedziałach wiekowych i zależnie od płci osób badanych.

IGF-1 występuje w formie związanej z jednym z 6 wiążących białek nośnikowych, z tego 80% stanowi białko wiążące 3 (IGFBP3). Rola białek nośnikowych polega na przedłużaniu czasu połowicznego trwania czynników wzrostowych we krwi np.: kompleks IGFBP3 posiada okres półtrwania 12-15 godzin, podczas gdy wolne IGF-1 jest obecne we krwi jedynie około 10 minut. Kompleksy takie wywierają również wpływ na kinetykę wiązania IGF-1 z jego receptorem na komórkach docelowych. Badanie stężenie IGF-1 wykonuje się wraz z pomiarem IGFBP-3.

Cel badania

• Zaburzenia wzrostu u dzieci (gigantyzm, karłowatość) i dorosłych (akromegalia) – wysokie stężenie IGF-1 stwierdza się w przypadku akromegalii. Korelują one z zaawansowaniem choroby i służą do monitorowania efektów jej leczenia.
• Obecność nowotworu przysadki
• Zaburzenia masy mięśniowej i zmiana gęstości mineralnej kości
• Zaburzenia metaboliczne
• Monitorowanie chorych poddanych długotrwałej chemioterapii (dzieci), radioterapii nowotworów głowy, oraz osób po zabiegach chirurgicznych. Pozwala na wykrywanie jatrogennych skutków chemioterapii i radioterapii nowotworów głowy.

Obecnie na rynku farmaceutycznym mamy gotowe preparaty regulujące zaburzenia wydzielania czynnika wzrostu jak i insulinopodobnego czynnika wzrostu, w tym m.in. długodziałające pochodne somatostatyny jak oktreotyd i lanreotyd, które służą nierzadko jako wstępne leczenie przed planowanym zabiegiem resekcyjnym gruczolaka przysadki.

Wartości prawidłowe

*Oznaczamy metodą EASIA wg firmy DIAsource ImmunoAssays S.A. Belgia. Oznaczanie tego czynnika wykonywane jest tylko w specjalistycznych laboratoriach referencyjnych. Zawsze należy kierować się zakresem norm podanym przez te placówki.