Prolaktyna

Prolaktyna (PRL) jest hormonem białkowym wytwarzanym w komórkach laktotropowych gruczołowej części przysadki. Produkcja i wydzielanie hormonu podlega cyklowi dobowemu. Maksymalne stężenie występuje w nocy i nad ranem. Przez pozostałą część doby pozostaje na względnie stałym poziomie zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn.

W warunkach fizjologicznych u kobiet stężenie prolaktyny wzrasta w drugim okresie cyklu miesięcznego, w ciąży i w okresie laktacji, a u obu płci w wyniku wysiłku fizycznego, silnego stresu oraz hipoglikemii. Wydzielanie PRL podlega regulacji opartej na ujemnym sprzężeniu zwrotnym.

Podstawową rolą prolaktyny w organizmie jest działanie mammotropowe (czyli zwiększanie masy gruczołu sutkowego) i laktogenne (stymulacja wydzielanie mleka w okresie poporodowym). PRL kontroluje czynność gonad (jajniki i jądra), wpływa także na układ immunologiczny. U mężczyzn moduluje syntezę testosteronu. Niedobór PRL nie ma większego znaczenia klinicznego, ale stanowi dodatkową informację w przypadku osób z rozpoznaną chorobą przysadki.

Wskazania do wykonania oznaczenie prolaktyny

Kobieta

brak miesiączki,
cykle bezowulacyjne,
powiększenie piersi.

Mężczyzna

ginekomastia,
niepłodność związana z oligospermią (mała liczba plemników).

Obie płci

mlekotok,
utrata libido,
podejrzenie gruczolaka przysadki,
podejrzenie niedoczynności przysadki lub podwzgórza.

Zaburzenia wydzielania prolaktyny

Nadmiar, czyli hiperprolaktynemia jest określana jako przekroczenie górnej granicy zakresu dla ludzi zdrowych w co najmniej dwóch kolejnych oznaczeniach, lub w jednym przy pięciokrotnym przekroczeniu zakresu.

Wyróżnić można, najogólniej następujące postacie nieprawidłowego wydzielania hiperprolaktynemii:

Hiperprolaktynemia organiczna – są to m.in. gruczolaki przysadki wywodzące się z komórek prolaktynowych (prolaktynoma), somatotropowych oraz kortykotropowych, urazy przysadki, choroby i urazy w obrębie czaszki;
Hiperprolaktynemia w przebiegu innych schorzeń układu endokrynologicznego – podwyższone wartości stężenia prolaktyny obserwuje się m.in. w niedoczynności tarczycy. Związane jest to z faktem, że tyreoliberyna (TRH) wydzielana przez podwzgórze stymuluje uwalnianie z przysadki nie tylko hormonu tyreotropowego (TSH), ale również prolaktyny
Hiperprolaktynemia czynnościowa – do wzrostu poziomu prolaktyny dochodzić może w sytuacjach stresowych, np. w okresie okołooperacyjnym
Hiperprolaktynemia w chorobach ogólnoustrojowych – w przypadku niewydolność wątroby w przebiegu np. marskości wątroby lub niewydolności nerek dochodzi do spowolnienie metabolizmu i wydalania prolaktyny z organizmu
Hiperprolaktynemia polekowa – znaczna część leków przeciwpsychotycznych stosowanych powszechnie w psychiatrii blokuje ośrodkowe receptory dopaminergiczne. Sytuacja taka doprowadza do zahamowania supresyjnego oddziaływania dopaminy na syntezę prolaktyny, co prowadzi do wzrostu jej stężenia we krwi