Białko 3 – IGFBP-3 (ang. insulin-like growth factor-binding protein 3) powstaje w wątrobie pod wpływem hormonu wzrostu i wiąże IGF-1 w krążeniu, przedłużając jego okres półtrwania do 12-15 godzin, podczas gdy niezwiązany insulinopodobny czynnik wzrostu pozostaje we krwi ok 10 minut. Białko IGFBP-3 pełni funkcję magazynu dla IGF-1, ogranicza również jego dostęp do receptorów i określonych tkanek. Wiązanie białka z IGF-1 wynosi w stosunku molowym 1:1, przy czym w tej formie czynnik wzrostu jest nieaktywny biologicznie.

Oznaczenie stężenia IGFBP-3 wykonywane jest łącznie z pomiarem IGF-1. Parametr ten jest oznaczany w diagnostyce chorób związanych z zaburzeniami wydzielania hormonu wzrostu (GH), w monitorowaniu ich leczenia oraz w wykrywaniu jatrogennych skutków chemioterapii i radioterapii nowotworów głowy. Badanie jest wykonywane jako dopełnienie testu IGF-1. Badanie osi endokrynnej GH/IGF-1/IGFBP-3 wykonuje się w przypadkach chorób związanych z zaburzeniami wzrostu jak i innymi chorobami rozwoju fizycznego u dzieci np.: młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów.

Ilość wolnego IGF-1 nie przekracza 5%. Zidentyfikowano 6 białek wiążących (od IGFBP-1 do IGFBP-6). Stężenie każdego z nich jest różne w zależności od płynu biologicznego, w którym występują. IGFBP-1 jest głównym białkiem wiążącym IGF w płynie owodniowym człowieka, IGFBP-2 w płynie mózgowo-rdzeniowym i nasieniu, a IGFBP-3 w surowicy krwi. IGFBP-3 stanowi najważniejsze białko odpowiadające za zdolność wiązania IGF-1. Jest ono silnie zależne od hormonu wzrostu. Białka wiążące, poza przechowywaniem czynników wzrostowych w osoczu i przedłużaniem okresu ich półtrwania w krążeniu, spełniają jeszcze inne istotne funkcje. Zapobiegają hipoglikemii indukowanej przez IGF-1. Uczestniczą w transporcie tych peptydów do komórek docelowych oraz zapewniają łączenie się z powierzchniowymi receptorami błonowymi, tym samym modulują wpływ IGF-1. Białka IGFBP-3 i IGFBP-5 krążą we krwi zdrowych osób w trójskładnikowym kompleksie złożonym z wymienionych białek, peptydu IGF oraz glikoproteiny (tzw. kwasolabilnej podjednostki ALS), której zadaniem jest stabilizacja całego kompleksu. Wszystkie składniki wytwarzane są w wątrobie, a ich syntezę stymuluje hormon wzrostu. Dlatego pomiar stężenia tych białek w surowicy krwi posiada dużą wartość kliniczną w diagnostyce niedoboru tego hormonu. W tkankach dominuje kompleks niezawierający białka ALS.

W przewlekłych chorobach wątroby produkcja IGF-1 jest obniżona. Przewlekła niewydolność nerek prowadzi zaś do zmniejszenia biodostępności IGF-1, mimo prawidłowego lub nawet w wielu przypadkach podwyższonego stężenia tego peptydu we krwi. U chorych ze źle kontrolowaną cukrzycą typu 1 oraz z cukrzycą typu 2 leczonych insuliną stwierdza się obniżone stężenie IGF-1 we krwi, spowodowane zmniejszoną produkcją wątrobową. Jego niski poziom jest wówczas niezależny od wartości GH. Niedobór insuliny powoduje obniżenie stężenia IGF-1 we krwi.

Wartości prawidłowe

•  IGFBP-3: 4,15 ± 0,86 (mg/ml)*

*metoda immunoradiometryczną IRMA (DSL, Stany Zjednoczone)