Co to jest marker nowotworowy TPS?

Marker nowotworowy TPS – tkankowy swoisty antygen polipeptydowy (ang. tissue polypeptide specific antigen) jest to rozpuszczalny w wodzie fragment cytokeratyny 18 obecny w surowicy krwi. Białko cytokeratyna 18 buduje filamenty pośrednie cytoszkielety komórek nabłonkowych, występuje w nich w parze, tzw. dimerze z cytokeratyną 8. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o cytokeratynach – co to za białka, jakie są inne cytokeratyny i jakie mają znaczenie w nowotworach – przeczytaj artykuł CYTOKREATYNY JAKO MARKERY NOWOTWOROWE.

W krwi osób zdrowych wykrywane są niewielkie stężenia TPS (tkankowego swoistego antygenu polipeptydowego), ponieważ cytokeratyny to białka znajdujące się wewnątrz komórki. A więc w prawidłowych warunkach nie są one uwalniane do krwi. Natomiast w stanach chorobowych np. w przypadku rozwoju nowotworu może mieć miejsce intensywne namnażanie się i rozpad komórek, przez co tkankowy swoisty antygen polipeptydowy TPS zostaje uwolniony do krwi.

Wzrost poziomu TPS w surowicy krwi obserwowany jest u chorych na nowotwory pochodzenia nabłonkowego o różnej lokalizacji narządowej m.in. w:

• raku płuc
• raku szyjki macicy
• raku piersi 
• raku jajnika
• raku pęcherza moczowego
• raku prostaty 
• rakach żołądkowo-jelitowych

Ponadto podwyższone stężenia TPS w surowicy krwi mogą występować również w sytuacjach, które nie są związane z chorobą nowotworową, np.:

• w łagodnych chorobach wątroby 
• w niewydolności nerek
• w uogólnionych zakażeniach, w stanach zapalnych 
• w cukrzycy

oraz w stanach fizjologicznych, naturalnych, np.:

• w trakcie ciąży
• w okresie okołoowulacyjnym oraz okołoporodowym

Prawidłowe stężenie TPS w surowicy krwi osób zdrowych nie powinno przekraczać 100 U/l.

Kiedy bada się marker nowotworowy TPS?

Stężenie markera TPS we krwi ulega podwyższeniu u osób chorujących na nowotwory pochodzenia nabłonkowego, jak np. na raka jajnika, raka piersi, raka jelita grubego, raka szyjki macicy, raka płuc.
TPS jest uważane za marker proliferacji, który wraz z innymi markerami nowotworowymi może być wykorzystywany głównie do monitorowania odpowiedzi na leczenie osób chorych na wymienione wyżej nowotwory i/lub do wczesnego wykrywania wznowy miejscowej lub odległej.  

Marker nowotworowy TPS – przydatność kliniczna

TPS, czyli tkankowy swoisty antygen polipeptydowy uważany jest za marker proliferacji komórkowej. Wzrost jego stężenia można zaobserwować w nowotworach nabłonkowych o różnej lokalizacji, a tempo wzrostu jest skorelowane z zaawansowaniem oraz szybkością  progresji procesu nowotworowego. Co ważne, wyższe stężenie TPS  w surowicy krwi osób chorych na nowotwory pochodzenia nabłonkowego wiążę się z większą aktywnością proliferacyjną komórek, a nie z większą masą nowotworu. Oznacza to, że mały nowotwór o dużej dynamice (szybko dzielące się komórki) będzie powodował większy wzrost TPS we krwi niż nowotwór o dużej masie, lecz słabej proliferacji (wolno dzielące się komórki nowotworowe). 

Czułość diagnostyczną oznaczeń stężenia TPS obniża to, że jego podwyższone stężenia mogą występować nie tylko w przypadku nowotworów,  ale także w różnych stanach zapalnych i chorobach o etiologii nienowotworowej. Dlatego też badania poziomu markera TPS są badaniami dodatkowymi, uzupełniającymi, które mogą być stosowane w celu monitorowania skuteczności terapii oraz do wykrycia wznowy we wczesnym stadium, najczęściej wespół z innymi markerami nowotworowymi. Dotyczy to np. wykorzystania badań poziomu TPS i CA 125 (antygen nowotworowy 125) w raku jajnika, oznaczeń TPS i CEA (antygen rakowo-płodowy) w raku jelita grubego, TPS i NSE (enolaza swoista dla neuronów) w drobnokomórkowym raku płuc, TPS i SCCA (antygen raka płaskonabłonkowego, SCC-Ag) w płaskonabłonkowym raku płuc, oznaczeń TPS, TPA i CEA w raku piersi. Niektóre badania wskazują, że jednoczesne oznaczenie TPS i SCCA (antygen raka płaskonabłonkowego, SCC-Ag) pozwala na lepszą ocenę biologicznej agresywności nowotworu i stopnia zaawansowania raka szyjki macicy. 

Marker nowotworowy TPS – wyniki interpretacja

Białko TPS jest markerem proliferacji komórkowej, a więc jego stężenie w surowicy krwi może wzrastać wraz z nasileniem się podziałów komórkowych i apoptozy (śmierci komórki), co ma miejsce m.in. w przypadku rozwoju nowotworów. Poziom TPS we krwi może się zwiększać wraz z rozwojem, a więc wraz z zaawansowaniem nowotworu i jest charakterystyczny dla nowotworów słabo zróżnicowanych i szybko dzielących się. Co ważne, prawidłowe stężenie TPS we krwi nie wyklucza możliwości obecności nowotworu. Należy również pamiętać o tym, że podwyższone stężenie swoistego tkankowego antygenu polipeptydowego TPS może występować również w chorobach nienowotworowych oraz u zdrowych kobiet w okresie okołoowulacyjnym i przedporodowym, kilka dni po porodzie i w III trymestrze ciąży. Dlatego też interpretacji wyniku badania TPS nie należy dokonywać w oderwaniu od innych badań diagnostycznych. Badanie markera TPS ma znaczenie pomocnicze, uzupełniające, a całość wyników powinien zinterpretować lekarz.

Marker nowotworowy TPS – materiał do badania i przygotowanie do badania

Do badania stężenia TPS, czyli swoistego tkankowego antygenu polipeptydowego pobierana jest krew żylna. 

Tak jak przy większości badań, również w przypadku badania TPS zalecane jest, aby: 

• badanie nie było wykonywane w sytuacji gdy mamy infekcję, jesteśmy przeziębieni, mamy katar, gorączkę itp.  
• pamiętać o tym, że w dniu poprzedzającym badanie zaleca się prowadzić higieniczny tryb życia, unikać obfitych i tłustych posiłków oraz spożywania alkoholu i innych używek, zminimalizować stres, nie należy wykonywać nadmiernego wysiłku fizycznego, a na badanie najlepiej jest należy udać się po przespanej nocy
• wg niektórych rekomendacji, w przypadku badań immunochemicznych ze względu na potencjalnie możliwy wpływ biotyny na wynik badania, zaleca się, aby na min. 48 godz. przed badaniem odstawić preparaty zawierające biotynę (witaminę H)

Bibliografia

1. Kucera R, Topolcan O, Fiala O, Kinkorova J, Treska V, Zedníková I, Slouka D, Simanek V, Safanda M, Babuska V. The Role of TPS and TPA in the Diagnostics of Distant Metastases. Anticancer Res. 2016 Feb;36(2):773-7. PMID: 26851038.
2. Nicolini A, Ferrari P, Rossi G. Mucins and Cytokeratins as Serum Tumor Markers in Breast Cancer. Adv Exp Med Biol. 2015;867:197-225. doi: 10.1007/978-94-017-7215-0_13. PMID: 26530368.
3. Qi W, Li X, Kang J. Advances in the study of serum tumor markers of lung cancer. J Cancer Res Ther. 2014 Nov;10 Suppl:C95-C101. doi: 10.4103/0973-1482.145801. PMID: 25450292.
4. Kozakiewicz B, Stefaniak M, Dmoch-Gajzlerska E. Role of classic tumor markers in genital malignancies in the females. Curr. Gynecol. Oncol. 2012, 10 (3), p. 226-235.
5. Diagnostyka laboratoryjna dla studentów medycyny. Skrypt dla studentów III roku kierunku lekarskiego Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, pod redakcją Z. Ostrowska i B. Mazur. Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2011, wydanie I. 
6. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Podręcznik dla studentów medycyny, pod redakcją Dembińska-Kieć A. i Naskalski J.W., Elsevier Urban & Partner Wydawnictwo Wrocław 2009, wydanie 3. 
7. Będkowska G, Ławicki S, Szmitkowski M. Tumor markers useful in the diagnostics and monitoring of endometrial and cervical cancer. Postepy Hig Med Dosw 2007; 61.
8. Sliwowska I, Kopczyński Z, Grodecka-Gazdecka S. Diagnostic value of measuring serum CA 15-3, TPA, and TPS in women with breast cancer. Postepy Hig Med Dosw (Online). 2006;60:295-9. PMID: 16767053.
9. Zakrzewska I. Wartość oznaczania antygenów TPS, SCC i CEA w diagnostyce, ocenie typu histologicznego i stopnia zaawansowania procesu klinicznego u chorych na raka szyjki macicy. Pol Merkur Lek 2001; 10: 21-23