FSH
Spis treści
FSH to hormon peptydowy wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej, występuje zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Jego sekrecja jest kontrolowana przez podwzgórze.
FSH działa w pierwszej fazie cyklu, pobudzając wzrost i dojrzewanie pęcherzyków Graffa zawierających komórki jajowe oraz produkcję estrogenów przez warstwę komórek ziarnistych. Zwiększa również aktywność aromatazy (enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie androstendionu i testosteronu do estrogenów). Zwiększona produkcja estradiolu stymulowana jest przez rozwój komórek ziarnistych, w efekcie czego dochodzi do spadku produkcji FSH, co zapobiega rozwojowi dodatkowych pęcherzyków i ryzyku ciąży mnogiej. Z pęcherzyka Graffa powstaje ciałko żółte, które produkuje estradiol i progesteron, oddziałują one na podwzgórze, wzmacniając efekt hamowania produkcji FSH na drodze sprzężenia zwrotnego ujemnego.
Znaczenie FSH w organizmie człowieka
Kobieta
Cykl miesiączkowy u kobiety podzielony jest na dwie fazy:
- folikularną
- lutealną,
które są przedzielone szczytem wydzielania FSH i LH.
Owulacja następuje krótko po szczycie wydzielania tych hormonów, około połowy cyklu. W wyniku leczenia niepłodności i podawania kobiecie leków zawierających hormony, może wystąpić zjawisko równoczesnego dojrzewania wielu pęcherzyków i uwolnienia paru komórek jajowych. Efektem tego jest ciąża wielopłodowa (trojacza, pięcioracza).
U kobiet po menopauzie, spadek poziomu estradiolu związany jest z upośledzeniem pracy jajników, powoduje to wzrost poziomu FSH.
Mężczyzna
U mężczyzn FSH pobudza produkcję i dojrzewanie nasienia w jądrach oraz produkcję białek wiążących hormony płciowe. Poziom FSH u mężczyzn po okresie pokwitania jest stały, może ulegać niewielkim wahaniom.
Przygotowanie do badania FSH
Aby oznaczyć jego stężenie pacjentka/pacjent nie muszą być na czczo, pobranie krwi może odbywać się w godzinach popołudniowych.
Badanie FSH często wykonuje się razem z innymi badaniami laboratoryjnymi (LH, testosteron, estradiol i progesteron) w diagnostyce niepłodności męskiej i kobiecej. U mężczyzn jest ono pomocne w ustaleniu przyczyny niskiej liczby plemników w nasieniu. Oznaczenia FSH wykorzystuje się także w celu wyjaśnienia przyczyn nieregularnych cykli miesiączkowych oraz w rozpoznawaniu chorób przysadki, jajników i jąder.
U dzieci oznaczenia FSH i LH wykorzystuje się w diagnozowaniu opóźnionego lub przedwczesnego dojrzewania płciowego.
Zaburzenie poziomu hormonów może występować na różnych piętrach układu pobudzania i hamowania syntezy.
- Obniżony poziom FSH – występuje zwykle w wyniku zaburzeń funkcji podwzgórza lub przysadki,
- Podwyższony poziom FSH- występuje przy pierwotnej lub wtórnej niewydolności jajników. Fizjologicznie w menopauzie. U mężczyzn może wskazywać na pierwotną niewydolność jąder, spowodowaną różnymi chorobami lub wadami rozwojowymi.
Leczenie
Hormon FSH podawany jest do pobudzenia jajeczkowania i leczenia niepłodności.
Istotny jest stosunek obu gonadotropin względem siebie:
- Prawidłowo LH:FSH powinien wynosić ok. 1
- Przy niewydolności przysadki ok. 0,6
- W zespole policystycznych jajników ok. 1,5
Wartości prawidłowe
Mężczyzna
- 1,5 – 12,4 mIU/mL*
Kobieta
- Faza pęcherzykowa: 3,5 – 12,5 mIU/mL*
- Faza owulacji: 4,7 – 21,5 mIU/mL*
- Faza lutealna: 1,7- 7,7 mIU/mL*
- Po menopauzie: 25,8 – 134,8 mIU/mL*
*wg. Cobas firmy Roche