Oznaczenie stężenia żelaza

Oznaczanie stężenia żelaza w surowicy/osoczu jest tradycyjnym badaniem “pierwszego rzutu”, w ocenie gospodarki żelazem. Nie jest to jednak badanie pozbawione wad. Stężenie żelaza jest zmienne.

Zależy od wieku i płci, ma liczne wahania w ciągu doby (większe wartości w godzinach porannych), jest osobniczo zmienne, może też ulegać przejściowemu zwiększeniu po spożyciu łatwo przyswajalnego żelaza (pokarm, suplementacja). Zmniejszenie stężenia żelaza występuje w stanach jego ustrojowego niedoboru oraz w niedoborze funkcjonalnym spowodowanym blokadą jego uwalniania z makrofagów i udostępniania dla procesu erytropoezy, oraz w niedokrwistościach chorób przewlekłych (np. przewlekłe zakażenia i zapalenia, nowotwory). Prawidłowy poziom żelaza w surowicy krwi nie jest jednoznaczny z posiadaniem wystarczających jego zapasów w organizmie. Nasze „magazyny” mogą być w 50% puste, a mimo to poziom pierwiastka oznaczany w laboratorium będzie w normie. 

Niedobór żelaza

Osobom zdrowym, które właściwie się odżywiają, raczej nie grozi niedobór żelaza. Najczęstszą przyczyną deficytu jest utrata pierwiastka na skutek obfitych krwawień. Najwięcej żelaza ucieka z organizmu wraz z krwią menstruacyjną. Dlatego na jego brak najczęściej narażone są kobiety, które mają długie i bardzo obfite miesiączki lub nieprawidłowe krwawienia po menopauzie, oraz osoby cierpiące na krwotoki z przewodu pokarmowego (np. z powodu nadużywania niektórych leków przeciwbólowych, wrzodów, hemoroidów, nowotworów). Rzadziej przyczyną niedoboru są krwawienia z innych narządów, utrata krwi po urazach i zabiegach operacyjnych lub na skutek zaburzenia krzepnięcia. Żelaza może zabraknąć osobom z zaburzeniami wchłaniania, cierpiącym na przewlekłe biegunki, po operacjach żołądka. I wszystkim tym, którzy nie dbają o to, co jedzą, stosują drastyczne diety odchudzające, wegetarianom, osobom uprawiającym wytrzymałościowe dyscypliny sportu.

Nadmiar żelaza

Nadmiar żelaza występuje w hemochromatozie i jest objawia się odkładaniem złogów żelaza w wątrobie, trzustce i innych narządach. Przedawkowanie żelaza powoduje wzrost ryzyka zachorowania na choroby serca oraz choroby nowotworowe w szczególności raka odbytnicy. 

Wartości prawidłowe

• 5,83 – 34,5 µmol/l  ( 31,2 – 188,2 µg/dl)*

*wg. Aparatu Cobas  firmy Roche

Żelazo w ciąży

Zapotrzebowanie na żelazo u ciężarnych jest większe niż u kobiet niebędących w ciąży (mimo zaprzestania miesiączkowania). Jest to związane ze zwiększoną  produkcją czerwonych krwinek u matki, oraz transportem żelaza do płodu i  łożyska.

Brak dostatecznej rezerwy żelaza zgromadzonej przed ciążą przy braku suplementacji tego mikroelementu prowadzi do rozwoju niedokrwistości z niedoboru żelaza. Niedokrwistość ta (najczęstsza postać u kobiet w ciąży) związana jest z niekorzystnymi zdarzeniami, takimi jak poród przedwczesny i mała masa urodzeniowa noworodka. Biorąc pod uwagę zwiększone zapotrzebowanie na żelazo w okresie ciąży , oraz częste występowanie niedokrwistości z niedoboru żelaza Towarzystwa Naukowe i organizacje zdrowotne (w tym WHO) zalecają rutynowe podawanie preparatów żelaza  u wszystkich kobiet w ciąży, również u tych, u których nie stwierdza się niedoboru tego mikroelementu.