Co to jest marker nowotworowy CA 15-3?

Marker nowotworowy Ca 15-3 (antygen nowotworowy CA 15-3) jest glikoproteiną należącą do rodziny białek nazywanych mucynami, która jest produkowana przez komórki gruczołowe i znajduje się w wydzielanych przez nie produktach (np. w mleku). CA 15-3 jest wytwarzany zarówno przez komórki prawidłowe, jak i nowotworowe. Nowotworowe komórki gruczołowe piersi wykazują nadekspresję białka CA 15-3 (zwiększona produkcja), dlatego też jest on uważany za marker nowotworowy dla raka piersi. Jego stężenie we krwi rośnie wraz z zaawansowaniem choroby. Antygen nowotworowy CA 15-3 nie jest wystarczająco czuły, aby mógł być wykorzystywany w badaniach skriningowych raka piersi, ale jest markerem pomocniczym w monitorowaniu choroby i wykrywania wznowy (wznowa miejscowa i/lub odległe przerzuty). Podwyższone wartości CA-15-3 stwierdzono w 95% przypadków przerzutów raka piersi do jajnika. 

Stężenie markera nowotworowego CA 15-3 w surowicy krwi osób zdrowych najczęściej mieści się w wartości granicznej do 33 U/ml. 

Pomimo, że podwyższone wartości antygenu CA 15-3 rozpatrujemy jako element pomocniczy  diagnostyki i monitorowania raka piersi, to w organizmie zachodzi wiele procesów, które również mogą powodowac wzrost wartości Ca15-3. Przykładem moze być prawidłowo przebiegajaca ciąża, a zwłaszcza jej III trymestr. Ponadto poziom CA 15-3 może wzrastać w chorobach nienowotworowych jak np. marskość i zapalenie wątroby, niezłośliwe zmianyi w piersiach i w jajnikach,niewydolność nerek. 

Inne nowotwory złośliwe, w których również mogą być obserwowane podwyższone poziomy CA 15-3 to: rak jajnika, oskrzeli, trzustki, wątroby i żołądka, rak szyjki macicy, rak endometrium (rak trzonu macicy) i niedrobnokomórkowy rak płuc.

Kiedy bada się marker nowotworowy CA 15-3?

Kiedy wykonuje się badanie antygenu nowotworowego CA 15-3:

• badanie CA 15-3 może być wykonane w przypadku podejrzenia raka piersi jako badanie dodatkowe, pomocnicze
• u osób ze zdiagnozowanym rakiem piersi – wykonywane przed rozpoczęciem leczenia, w trakcie leczenia systemowego oraz po zakończeniu leczenia monitorowania leczenia oraz wczesnego wykrycia nawrotu choroby

Ca 15-3- przydatność kliniczna

Marker nowotworowy CA 15-3  jest markerem pomocniczym wykorzystywanym w monitorowaniu przebiegu leczenia raka piersi i ewentualnych postępów choroby po zakończeniu leczenia. Poziom CA 15-3 u chorych z rakiem piersi teoretycznie wzrasta wraz z zaawansowaniem choroby. U osób z rakiem piersi w I lub II stadium zaawansowania podwyższony poziom CA 15-3 stwierdza się jedynie u ok. 20% chorych. U chorych z operacyjnym rakiem piersi czułość badania CA 15-3 wynosi jedynie 18%, przy swoistości 95%. Czułość jest zależna od masy nowotworu (stadium I: 4–16%, stadium II: 13–54%, stadium III: 65%, stadium IV: 54– 91%). Dlatego też marker ten nie nadaje się do diagnostyki, wczesnego wykrywania raka piersi.

Wzrost poziomu antygenu nowotworowego CA 15-3 towarzyszy wznowom w przypadku remisji raka  piersi w II i III stadium. Ponadto, gwałtowny wzrost stężenia CA 15-3 stwierdza się u ok. 70% chorych, u których wystąpiły odległe przerzuty (np. do kości, wątroby, jajnika). Z tych powodów marker CA 15-3 jest użyteczny w procesie monitorowania przebiegu raka piersi. Korzystne wyniki daje połączenie oznaczeń CA 15-3 i CEA, gdyż może ono zwiększyć czułość badania mającego na celu wczesne wykrywanie nawrotów choroby oraz przerzutów do innych narządów.

Ca 15-3 wyniki interpretacja

Niski poziom CA 15-3 oznaczony w trakcie diagnostyki w przypadku podejrzenia raka piersi nie świadczy o braku choroby nowotworowej. Marker CA 15-3 nie nadaje się do ustalenia pierwotnego rozpoznania, jest natomiast pomocny w kontroli wyników leczenia i rozpoznawania wznowy raka piersi. 

Poziom markera nowotworowego CA 15-3 teoretycznie wzrasta wraz z rozwojem nowotworu. Dlatego ogólnie możemy stwierdzić, że im wyższy jest poziom CA 15-3, tym bardziej prawdopodobne jest zaawansowanie choroby.  

Obniżenie poziomu CA 15-3 w porównaniu do poziomu wyjściowego (przed leczeniem) może świadczyć o pozytywnej reakcji na wprowadzone leczenie onkologiczne. Z kolei utrzymujące się na takim samym poziomie lub  wzrastające stężenia CA 15-3 mogą wskazywać na nieskuteczność leczenia lub nawrót choroby. Gwałtowny wzrost stężenia CA 15-3 u osoby z rakiem piersi najczęściej jest związany z przerzutami. Marker ten, szczególnie w połączeniu z markerem CEA, jest skuteczny we wczesnym wykrywaniu nawrotów choroby nowotworowej po zakończonym leczeniu onkologicznym.

Ca 15-3 – materiał do badania i przygotowanie do badania

Badanie CA 15-3 wykonywane jest z krwi.

Ze względu na potencjalnie możliwy wpływ biotyny na wynik badania, wg niektórych rekomendacji na min. 48 godz. przed badaniem należy odstawić preparaty zawierające biotynę (witaminę H). Poza tym do badania nie trzeba się szczególnie przygotowywać.

Chociaż jak przy większości badań, zalecane jest, aby: 

• nie wykonywać tego badania w sytuacji gdy mamy infekcję, jesteśmy przeziębieni, mamy katar, gorączkę itp.  
• w dniu poprzedzającym badanie zaleca się prowadzić higieniczny tryb życia, unikać obfitych i tłustych posiłków oraz spożywania alkoholu i innych używek, zminimalizować stres, nie wykonywać nadmiernego wysiłku fizycznego, a na badanie należy udać się po przespanej nocy

Bibliografia

1. Hing JX, Mok CW, Tan PT, Sudhakar SS, Seah CM, Lee WP, Tan SM. Clinical utility of tumor marker velocity of cancer antigen 15-3 (CA 15-3) and carcinoembryonic antigen (CEA) in breast cancer surveillance. Breast. 2020 Aug;52:95-101. doi: 10.1016/j.breast.2020.05.005. Epub 2020 May 20. PMID: 32485607; PMCID: PMC7375621.
2. Li X, Dai D, Chen B, Tang H, Xie X, Wei W. Clinicopathological and Prognostic Significance of Cancer Antigen 15-3 and Carcinoembryonic Antigen in Breast Cancer: A Meta-Analysis including 12,993 Patients. Dis Markers. 2018 May 2;2018:9863092. doi: 10.1155/2018/9863092. PMID: 29854028; PMCID: PMC5954898.
3. Gonssaud B, Goussot V, Berriolo-Riedinger A, Saïtta-Aribau E, Coutant C, Cochet A, Fumoleau P, Riedinger JM. Clinical value of CA 15-3 for detection of distant metastases in newly diagnosed breast cancer. Ann Biol Clin (Paris). 2017 Aug 1;75(4):421-429. English. doi: 10.1684/abc.2017.1257. PMID: 28751287.
4. Shao Y, Sun X, He Y, Liu C, Liu H. Elevated Levels of Serum Tumor Markers CEA and CA15-3 Are Prognostic Parameters for Different Molecular Subtypes of Breast Cancer. PLoS One. 2015 Jul 24;10(7):e0133830. doi: 10.1371/journal.pone.0133830. PMID: 26207909; PMCID: PMC4514648.
5. Neumeister B, Besenthal I, Böhm BO. Diagnostyka Laboratoryjna. Poradnik kliniczny. Wyd.4, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013.
6. Sandri MT, Salvatici M, Botteri E, Passerini R, Zorzino L, Rotmensz N, Luini A, Mauro C, Bagnardi V, Cassatella MC, Bottari F, Casadio C, Colleoni M. Prognostic role of CA15.3 in 7942 patients with operable breast cancer. Breast Cancer Res Treat. 2012 Feb;132(1):317-26. doi: 10.1007/s10549-011-1863-x. Epub 2011 Nov 9. PMID: 22065291.
7. Duffy MJ, Evoy D, McDermott EW. CA 15-3: uses and limitations as a biomarker for breast cancer. Clin Chim Acta. 2010 Dec 14;411(23-24):1869-74. doi: 10.1016/j.cca.2010.08.039. Epub 2010 Sep 8. PMID: 20816948.
8. Al-azawi D, Kelly G, Myers E, McDermott EW, Hill AD, Duffy MJ, Higgins NO. CA 15-3 is predictive of response and disease recurrence following treatment in locally advanced breast cancer. BMC Cancer. 2006 Sep 5;6:220. doi: 10.1186/1471-2407-6-220. PMID: 16953875; PMCID: PMC1590047.