Co to jest marker nowotworowy CYFRA 21-1?

Marker nowotworowy CYFRA 21-1 to rozpuszczalny w osoczu fragment cytokeratyny 19. Cytokeratyna 19 jest białkiem, które wchodzi w skład szkieletu wewnętrznego komórek  nabłonkowych, tzw. cytoszkieletu. Znajduje się ona zarówno w zdrowych, jak i chorobowo zmienionych komórkach. Ekspresję (obecność) cytokeratyny 19 wykazano w nabłonku płaskim jednowarstwowym takich narządów jak pęcherzyk żółciowy, przewody gruczołowe trzustki i ślinianek, śluzówka jelita i żołądka, kanale szyjki macicy i endometrium oraz w nabłonku pseudowielowarstwowym nierogowaciejącym w płucach i pęcherzu moczowym.

U osoby zdrowej we krwi można wykryć jedynie niewielkie stężenia cytokeratyny 19 gdyż białko to znajduje się wewnątrz komórki. Do wydostania się cytokeratyny na zewnątrz komórki, czyli do krwi może dojść na kilka sposobów. Przyczyną może być śmierć i rozpad komórki, niekontrolowana proliferacja komórkowa oraz nieprawidłowe podziały komórkowe. W ten sposób cytokeratyny dostają się do krwi, są rozkładane (degradowane) do mniejszych fragmentów. Takie sytuacje mogą mieć miejsce w przypadku różnych stanów chorobowych, jak np. stany zapalne czy też transformacja nowotworowa komórek.  Najsilniej procesy te zachodzą właśnie w przypadku rozwoju nowotworów.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o innych cytokeratynach – co to za białka i jakie mają znaczenie w nowotworach – przeczytaj artykuł CYTOKREATYNY JAKO MARKERY NOWOTWOROWE.

Wzrost poziomu markera CYFRA 21-1 w surowicy krwi obserwuje się u osób chorujących na nowotwory, które wywodzą się z komórek nabłonkowych znajdujących się w różnych narządach.

Przede wszystkim są to takie nowotwory jak:

• niedrobnokomórkowy rak płuc,
• płaskonabłonkowy rak szyjki macicy,
• oraz w mniejszym stopniu nowotwory złośliwe głowy i szyi oraz przewodu pokarmowego.

Ponadto w porównaniu do stężenia CYFRA 21-1 w osoczu ludzi zdrowych, nieznacznie podwyższone  stężenie tego markera stwierdza się u chorych na niezłośliwe choroby płuc (zapalenie płuc, sarkoidoza, gruźlica, przewlekłe zapalenie oskrzeli, astma oskrzelowa, rozedma), trzustki (stany zapalne), wątroby (zapalenie, marskość), choroby nerek oraz choroby reumatyczne.

Prawidłowe stężenie markera CYFRA 21-1 w surowicy krwi osób zdrowych nie powinno przekraczać 3,5 ng/ml.

Kiedy bada się marker nowotworowy CYFRA 21-1?

CYFRA 21-1 uważany jest za marker obumierania komórek nowotworowych oraz proliferacji. Podwyższone stężenie markera CYFRA 21-1 we krwi można zaobserwować u osób chorujących na nowotwory pochodzenia nabłonkowego, zwłaszcza na raka płuc, raka szyjki macicy, nowotwory głowy i szyi. Poziom CYFRA 21-1 najczęściej jest oznaczany w diagnostyce, prognozowaniu i monitorowaniu skuteczności terapii niedrobnokomórkowego raka płuc. Ostatnie badania wskazują również na pewną rolę tego markera w nowotworach złośliwych w obrębie głowy i szyi oraz w raku płaskonabłonkowym szyjki macicy.

Marker nowotworowy CYFRA 21-1 – przydatność kliniczna

CYFRA 21-1 jest białkiem zaliczanym do grupy markerów obumierania i proliferacji komórek nowotworowych. Najwięcej badań użyteczności tego markera dotyczy raka płuc, a w szczególności niedrobnokomórkowego raka płuc. Podwyższone stężenie CYFRA 21-1 obserwuje się u 50-70% osób chorujących na ten typ raka płuc oraz u 20–30% chorych z drobnokomórkowym rakiem płuca. Wyniki dostępnych badań naukowych wskazują, że oznaczenie markera CYFRA 21-1 w surowicy krwi może być przydatne w prognozowaniu i monitorowaniu leczenia  niedrobnokomórkowego raka płuc, chociaż jak do tej pory marker ten nie znalazł swojego miejsca w standardach postępowania u chorych na raka płuc. Poziom markera CYFRA 21-1 wykazuje dodatnią korelację ze stopniem zaawansowania nowotworu oraz z zajęciem węzłów chłonnych i odwrotną korelację z czasem przeżycia. Badano również wykorzystanie CYFRA 21-1 w połączeniu z innym markerem nowotworowym – CEA (antygen rakowo-płodowy)u chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca. Wykazano, że łączne oznaczanie CYFRA 21-1 z CEA zwiększa czułość monitorowania leczenia. Podwyższone stężenia białka CYFRA 21-1 u pacjentów z tą chorobą nowotworową w stopniu zaawansowania I-IIIA związane były z gorszym rokowaniem dotyczącym zarówno czasu wolnego od choroby, jak i czasu całkowitego przeżycia, a wzrost stężenia CYFRA 21-1 po leczeniu był wskaźnikiem nawrotu choroby.

Podwyższone wartości markera CYFRA 21-1 w surowicy krwi stwierdza się również u 35-70% chorych na raka szyjki macicy. Badania wykazały, że CYFRA 21-1 może być przydatna do monitorowania skuteczności leczenia raka szyjki macicy. Skuteczność tego markera była podobna do antygenu raka płaskonabłonkowego SCCA (SCC-Ag). Dane literaturowe wskazują również na obecność korelacji pomiędzy stężeniem CYFRA 21-1 a stopniem zaawansowania raka szyjki macicy. Dostępne dane nie są jednak wystarczające, aby włączyć marker CYFRA 21-1 do rutynowego oznaczania w przypadku tego nowotworu. Może on mieć znaczenie uzupełniające.

Marker nowotworowy CYFRA 21-1 – wyniki interpretacja

Stężenie markera CYFRA 21-1 w surowicy krwi wzrasta wraz z nasileniem się podziałów komórkowych i procesów obumierania komórek, co może mieć miejsce m.in. w sytuacji gdy w organizmie rozwija się nowotwór. Badania wskazują, że poziom CYFRA 21-1 wzrasta wraz z stopniem zaawansowania raka i wraz z obecnością przerzutów. Należy jednak pamiętać, że podwyższone stężenie CYFRA 21-1 może występować również w chorobach o nienowotworowym podłożu, jak np. niezłośliwe choroby płuc, choroby reumatyczne, zapalenia trzustki i wątroby, marskość wątroby. Z kolei wynik wskazujący na to, że stężenie CYFRA 21-1 we krwi jest w normie nie wyklucza choroby nowotworowej. Dlatego też, co bardzo ważne – wyniki badania CYFRA 21-1 mają znaczenie pomocnicze, powinien interpretować je lekarz w połączeniu z wynikami innych badań diagnostycznych. 

Marker nowotworowy CYFRA 21-1 – materiał do badania i przygotowanie do badania

Badanie stężenia CYFRA 21-1 wykonuje się z krwi.

Przed wykonaniem badania warto zwrócić uwagę, aby:

• nie wykonywać badania w sytuacji gdy mamy infekcję, jesteśmy przeziębieni, mamy katar, gorączkę itp.  
• pamiętać o tym, że w dniu poprzedzającym badanie zaleca się prowadzić higieniczny tryb życia, unikać obfitych i tłustych posiłków oraz spożywania alkoholu i innych używek, zminimalizować stres, nie należy wykonywać nadmiernego wysiłku fizycznego, a na badanie najlepiej jest należy udać się po przespanej nocy
• wg niektórych rekomendacji, w przypadku badań immunochemicznych ze względu na potencjalnie możliwy wpływ biotyny na wynik badania, zaleca się, aby na min. 48 godz. przed badaniem odstawić preparaty zawierające biotynę (witaminę H)

Bibliografia

1. Wang H, Zhang J, Li X, Zhang C, Zheng S, Chi Y, Sheng X, Zhang Y. The utilization pattern of serum tumor markers in lung cancer patients: A population-based retrospective descriptive study. J Clin Lab Anal. 2020 Nov;34(11):e23465. doi: 10.1002/jcla.23465. Epub 2020 Jul 7. PMID: 32638440; PMCID: PMC7676212.
2. Wu H, Wang Q, Liu Q, Zhang Q, Huang Q, Yu Z. The Serum Tumor Markers in Combination for Clinical Diagnosis of Lung Cancer. Clin Lab. 2020 Mar 1;66(3). doi: 10.7754/Clin.Lab.2019.190533. PMID: 32162867.
3. Krzakowski M, Jassem J, Antczak A et al. Cancer of the lung, pleura and mediastinum. Oncol Clin Pract 2019; 15. DOI: 10.5603/OCP.2018.0056.
4. Yoshimura A, Uchino J, Hasegawa K, Tsuji T, Shiotsu S, Yuba T, Takumi C, Yamada T, Takayama K, Hiraoka N. Carcinoembryonic antigen and CYFRA 21-1 responses as prognostic factors in advanced non-small cell lung cancer. Transl Lung Cancer Res. 2019 Jun;8(3):227-234. doi: 10.21037/tlcr.2019.06.08. PMID: 31367536; PMCID: PMC6626854.
5. Rudhart SA, Gehrt F, Birk R, Schultz JD, Stankovic P, Georgiew R, Wilhelm T, Stuck BA, Hoch S. Clinical relevance of CYFRA 21-1 as a tumour marker in patients with oropharyngeal squamous cell carcinoma. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2020 Sep;277(9):2561-2571. doi: 10.1007/s00405-020-05962-4. Epub 2020 Apr 13. PMID: 32285192.
6. Kucera R, Topolcan O, Fiala O, Kinkorova J, Treska V, Zedníková I, Slouka D, Simanek V, Safanda M, Babuska V. The Role of TPS and TPA in the Diagnostics of Distant Metastases. Anticancer Res. 2016 Feb;36(2):773-7. PMID: 26851038.
7. Qi W, Li X, Kang J. Advances in the study of serum tumor markers of lung cancer. J Cancer Res Ther. 2014 Nov;10 Suppl:C95-C101. doi: 10.4103/0973-1482.145801. PMID: 25450292.
8. Ono A, Takahashi T, Mori K, Akamatsu H, Shukuya T, Taira T, Kenmotsu H, Naito T, Murakami H, Nakajima T, Endo M, Yamamoto N. Prognostic impact of serum CYFRA 21-1 in patients with advanced lung adenocarcinoma: a retrospective study. BMC Cancer. 2013 Jul 23;13:354. doi: 10.1186/1471-2407-13-354. PMID: 23879483; PMCID: PMC3726411.
9. Wang YX, Hu D, Yan X. Diagnostic accuracy of Cyfra 21-1 for head and neck squamous cell carcinoma: a meta-analysis. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2013 Sep;17(17):2383-9. PMID: 24065233.
10. Kozakiewicz B, Stefaniak M, Dmoch-Gajzlerska E. Role of classic tumor markers in genital malignancies in the females. Curr. Gynecol. Oncol. 2012, 10 (3), p. 226-235.
11. Diagnostyka laboratoryjna dla studentów medycyny. Skrypt dla studentów III roku kierunku lekarskiego Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, pod redakcją Z. Ostrowska i B. Mazur. Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2011, wydanie I. 
12. Wójcik E, Sas-Korczyńska B, Tarapacz J, Rychlik U, Stasik Z, Kanty Kulpa J. Możliwości wykorzystania markerów ProGRP, NSE i CYFRA 21-1 w diagnostyce raka płuca. NOWOTWORY Journal of Oncology 2008; 38(3): 231-237.