Kreatynina

Spis treści

Kreatynina – informacje ogólne

Kreatynina jest produktem przemian metabolicznych białka, głównie mięśni szkieletowych. Jest produktem nieenzymatycznego rozpadu fosforanu kreatyny.

Kreatyna jest składnikiem komórek mięśniowych i stanowi swoisty rezerwuar energii dla skurczu mięśnia. Każdego dnia około 1-2% kreatyny zawartej w mięśniach jest przekształcana w kreatyninę, która dostaje się do osocza, a następnie wydalana jest przez nerki. Kreatynina jest obok mocznika jednym z dwu najważniejszych azotowych metabolitów przemian białkowych, wydalanych przez nerki w moczu. Stanowi tym samym jeden z głównych biochemicznych markerów monitorowania pracy nerek. Ilość wydalanej w ciągu doby kreatyniny zależy od masy ciała i płci i jest zmienna osobniczo. Dzienne wydalenie kreatyniny wynosi ok. 0,2 mmol/kg wagi ciała w przypadku szczupłego mężczyzny i ok. 0,15 mmol/kg w przypadku kobiet do 50 roku życia. Jest wyższe u osób o silnej muskulaturze, oraz spożywających duże ilości gotowanego mięsa.

W diagnostyce jest sprawdzonym klinicznie markerem monitorującym stan nerek.

Ilość wydalanej w ciągu doby kreatyniny zależy od:

masy mięśniowej badanego,
płci,
ogólnego stanu zdrowia,
wieku badanego,
diety.

Kreatynina, która znajduje się w krwioobiegu, musi zostać usunięta przez nerki. Przy prawidłowo pracujących nerkach jest w całości filtrowana przez kłębuszki. Jej stężenie we krwi jest wypadkową produkcji i wydalania, zależy bezpośrednio od masy mięśni i od sprawności wydalniczej nerek.

GFR oznacza wielkość przesączania kłębuszkowego (glomerular filtration rate). Jest jednym z najważniejszych wskaźników czynności nerek. Przesączanie kłębuszkowe to ta część krwi przepływającej przez nerki, która ulega przefiltrowaniu przez wszystkie czynne kłębuszki obu nerek. Prawidłowo jest to około 10% objętości przepływającej przez nerki krwi. W praktyce GFR określa się, podając, jaka objętość krwi przesącza się w ciągu jednej minuty.

Prawidłowo jest to 80–120 ml/min. Aby wskaźnik był bardziej dokładny, podaje się go w przeliczeniu na pole powierzchni ciała osoby badanej, dlatego zwykle GFR podawane jest jako ml/min/1,73 m² (mililitr na minutę na 1,73 m² powierzchni ciała). Wartość GFR podana jest na wyniku badania wraz ze stężeniem kreatyniny.

Zwiększone stężenie kreatyniny jest wynikiem:

Pogorszenia czynności nerek. Może ono mieć charakter ostry i przejściowy – mówi się wówczas o ostrej niewydolności nerek, lub może być trwałe, zwykle postępujące, jak w przypadku przewlekłej niewydolności nerek.

Zmniejszone stężenie kreatyniny jest wynikiem:

Chorób prowadzących do zaniku mięśni, niedożywionych, wyniszczonych, z ciężką chorobą wątroby, u osób z małą masą mięśni szkieletowych (np. po amputacjach kończyn) oraz u kobiet w ciąży.

Wskazania do oznaczenia kreatyniny

Kreatynina we krwi oznaczana jest u pacjentów chorujących na nerki, w celu oceny stopnia ich uszkodzenia w przebiegu ostrej niewydolności nerek (ONN) oraz przewlekłej chorobie nerek (PChN).
Rutynowo przed zabiegami operacyjnymi takich jak zabiegi kardiochirurgiczne, zabiegi z zakresu chirurgii naczyniowej czy chirurgii ogólnej.
Przed badaniami diagnostycznymi, w których podawany jest kontrast (kontrast jest substancją, którą podaje się pacjentowi dożylnie podczas badania, w celu lepszego uwidocznienia jego naczyń krwionośnych). Do tych badań zaliczamy:
– badanie za pomocą tomografii komputerowej z użyciem kontrastu (tzw. angio-TK),
– badanie za pomocą rezonansu magnetycznego (ang. Magnetic Resonance Imaging – MRI) z podaniem kontrastu,
– koronarografia – jest to badanie wykonywane u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca oraz w przebiegu zawału serca. Polega ono na uwidocznieniu tętnic wieńcowych, które są naczyniami doprowadzającymi krew do mięśnia sercowego,
– arteriografia – badanie to polega na podaniu kontrastu i uwidocznieniu poszczególnych tętnic. W zależności od potrzeby można uwidocznić tętnice w obrębie kończyny górnej, kończyny dolnej, nerek czy mózgu.
Również pacjenci w ciężkim stanie zdrowia np. przy niewydolności wątroby i trzustki czy niewydolności serca wymagają wykonania oznaczenia kreatyniny, aby wykluczyć towarzyszące tym schorzeniom uszkodzenie nerek
U pacjentów po przeszczepie nerek oraz u osób wymagających stałych dializ.

Kreatynina – przygotowanie do badania

Na badanie poziomu kreatyniny w krwi oraz wskaźnika przesączania kłębuszkowego należy zgłosić się na czczo (minimum 6-8h bez jedzenia i picia), oraz na 24 godziny przed powstrzymać się od nadmiernego wysiłku fizycznego (aby nie zafałszować wyniku).

Jeżeli oznaczenie poziomu kreatyniny jest wykonywane przed badaniami diagnostycznymi z podaniem kontrastu- powinno być wykonane nie wcześniej niż 7 dni przed badaniem. Warto także zbadać poziom kreatyniny po podaniu kontrastu, ponieważ jest to substancja silnie obciążająca nerki.

Kreatynina w moczu

Oznaczenie kreatyniny w przypadkowej próbce moczu jest oznaczeniem stosowanym w określaniu pracy nerek oraz jako oznaczanie pomocnicze przy pomiarach stężenia innych substancji oznaczanych w moczu i surowicy. Ze względu na przesączanie w kłębuszkach nerkowych, oznaczenie kreatyniny w przypadkowej próbce moczu może być wykorzystane do wstępnej oceny funkcjonowania nerek.