Twoje ciało w 34 tygodniu ciąży

Coraz większą trudność może sprawiać Ci noszenie Twojego ciążowego brzuszka. W ostatnim trymestrze ciąży wielkość brzucha może przypominać piłkę do koszykówki, a czasem piłkę plażową. W 34 tygodniu ciąży macica powoli podchodzi już pod luki żebrowe, a jej wysokość (odległości między spojeniem łonowym a dnem macicy) wynosi 34 cm.

Brzuch coraz bardziej uciska na żołądek, stąd mogą się nasilać takie dolegliwości jak zgaga i palenie w przełyku. Staraj się jeść mniejsze porcje a częściej, unikaj ciężkostrawnych i smażonych potraw oraz ostrych przypraw, pamiętaj o nawodnieniu.

W trzecim trymestrze ciąży w wyniku działania hormonów (estrogeny i progesteron) u ok. 80% kobiet obserwuje się spadek produkcji łez, co może prowadzić do wystąpienia tzw. zespołu suchego oka.  W związku z tym możesz odczuwać takie objawy jak zaczerwienienie oczu, uczucie suchości, piasku w oczach bądź pod powiekami, pieczenie i ból czy też nadmierne łzawienie na dworze, zwłaszcza przy wietrze lub na zimnie. W takich sytuacjach możesz sobie pomóc stosując np. nawilżające krople do oczu z kwasem hialuronowym czy też roztwór soli fizjologicznej. Jak podkreślają specjaliści, jeśli masz wadę wzroku i używasz soczewki kontaktowe,  w tym okresie, zwłaszcza jeśli masz takie dolegliwości – warto zrezygnować lub ograniczyć czasowo noszenie soczewek kontaktowych. Oczywiście wszystko powinno odbywać się pod okiem specjalisty, zwłaszcza, że są takie wskazania, przy których noszenie soczewek zostaje utrzymane (np. różnowzroczność, wysokie wady wzroku i stożek rogówki. Zaleca się również zdjęcie soczewek kontaktowych na czas porodu i połogu.

Coraz częściej możesz odczuwać skurcze Braxtona-Hicksa, o których pisaliśmy w opisie 20 tygodnia ciąży (DWUDZIESTY TYDZIEŃ CIĄŻY). Nie występują u wszystkich kobiet, jednak jeśli są, mogą być teraz częstsze i niektóre z kobiet mogą je pomylić z skurczami porodowymi. Na tym etapie ciąży mogą one być bardziej bolesne i dokuczliwe. Jeśli tak jest, połóż się, odpocznij, zmień pozycję ciała. Jeśli nie ustąpią, a ból stanie się silniejszy, a skurcze regularne powinnaś udać się do szpitala.

Do innych objawów, które powinny skłonić Cię do zgłoszenia się do szpitala są:

• silne bóle brzucha, które promieniują do pachwin i kręgosłupa,
• krwawienie lub plamienie z dróg rodnych,
• odejście lub sączenie się wód płodowych.

Twoje dziecko w 34 tygodniu ciąży

W 34 tygodniu ciąży Twoje Dziecko osiąga rozmiary porównywalne do wielkości ananasa. Waży średnio ok. 2377 g, a jego ciało ma długość ok. 45 cm. Maluch ciągle rośnie, obwód jego brzuszka w ostatnich 4 tygodniach powiększył się średnio o 3,5-4 cm.

Gdyby Twoje Dziecko urodziło się w 34 tygodniu ciąży, wyglądałoby tak jak noworodek urodzony w terminie. Chociaż oczywiście będzie mniejsze, to proporcje jego ciała są już takie same, skóra jest różowa, pokryta mazią płodową, chociaż u niektórych Dzieci może jeszcze gdzieniegdzie być pokryta meszkiem płodowym. Twój potomek często ssie kciuk, porusza się płynnie, chociaż ma coraz mniej miejsca na ruch. Stąd pojawiające się czasem na Twoim brzuchu wypukłości. To najprawdopodobniej rączka, łokieć czy też stópka Maleństwa wypychające ścianę macicy i powłoki brzuszne za zewnątrz. Twój kochany Maluszek może już się swobodnie podrapać, ponieważ paznokcie  dostają do końca paluszków dłoni. Twoja Kruszynka otwiera i zamyka oczy, potrafi już zwężać i rozszerzać źrenice pod wpływem natężenia światła z zewnątrz. To bardzo ważny mechanizm adaptacyjny człowieka, który pozwala ograniczać ilość światła jaka wpada do wnętrza oka, co chroni je przed uszkodzeniem. Ponadto dzięki temu mechanizmowi powstaje wyraźny obraz (np. średnica źrenicy maleje wraz ze zbliżaniem się obserwowanego przedmiotu, czyli wraz z zwiększaniem się natężenia promieni świetlnych).

Im bliżej rozwiązania, tym coraz lepiej rozwinięte są poszczególne narządy i układy w organizmie Twojego Dziecka. Większość z nich jest już na tyle dojrzała, że w sytuacji gdyby Maluch już teraz przyszedł na świat, nie stanowiłoby to wielkiego zagrożenia dla jego życia. Ciekawe jest to, że układ pokarmowy zaczyna produkować  już enzymy potrzebne do trawienia mleka matki. Tak więc gdyby doszło do przedwczesnego porodu w 34 tygodniu ciąży, Maleństwo mogłoby być karmione naturalnie mlekiem matki.

Organem, który jeszcze się rozwija są płuca, dlatego pomimo dojrzałości innych narządów, Twoja Kruszyna nie jest jeszcze w pełni zdolna do życia poza Twoim organizmem. Gdyby urodziła się właśnie teraz, wymagałaby wsparcia i na jakiś czas trafiłaby do inkubatora, aby jej układ oddechowy dojrzał do samodzielnego funkcjonowania. Natomiast nie powinnaś się tym teraz martwić na zapas – na tym etapie ciąży Maluch ma już wielkie szanse urodzić się bez problemów zdrowotnych, choć w początkowym okresie po porodzie będzie jeszcze potrzebował opieki lekarskiej.

Rozwój układu odpornościowego (immunologicznego)

Cały czas rozwija się również układ odpornościowy (immunologiczny) Twojego Dziecka. Układ immunologiczny to bardzo skomplikowany system, który odpowiada m.in. za ochronę naszego organizmu przed patogenami (bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty) i alergenami oraz reakcje obronne i naprawcze na działanie szkodliwych substancji chemicznych, uszkodzenia tkanek oraz nieprawidłowe  podziały komórek (procesy nowotworowe).

Mówiąc o układzie odpornościowym, że jest to skomplikowany system, musimy pamiętać, że na układ ten składają się zarówno różne narządy naszego organizmu, jak i tzw. komórki odpornościowe (limfocyty T, B, NK, makrofagi, komórki dendrytyczne, granulocyty, komórki prezentujące antygen) oraz substancje, które są mediatorami reakcji odpornościowych (np. przeciwciała, cytokiny, interferon, itd.). Narządy układu immunologicznego są zlokalizowane w różnych częściach naszego ciała i nie stanowią jednego połączonego systemu, jak np. układ pokarmowy. Mówimy, że narządy te są rozproszone po całym organizmie i połączone ze sobą funkcjonalnie, a za taki „łącznik” fizyczny możemy uważać krew i limfę. Układ immunologiczny budują narządy centralne i obwodowe.

Centralnymi narządami, są grasica i szpik kostny, które odpowiadają za rozwój limfocytów (ich różnicowanie z komórek macierzystych, podział, dojrzewanie oraz przemianę w czynne sprawnościowo komórki). Grasica często jest też nazywana pierwotnym, albo nadrzędnym narządem limfatycznym. Powstaje w ósmym tygodniu ciąży, wzrasta do 3 roku życia osiągając ok. 40 g i zanika wraz z wiekiem. Szpik kostny, który jest fabryką krwinek (granulocyty, monocyty, czerwone krwinki i płytki krwi) osiąga swoją dojrzałość w ok. 21 tygodniu ciąży.

Obwodowe narządy układu odpornościowego stanowią środowisko, w którym mogą prawidłowo funkcjonować komórki układu immunologicznego. Do narządów obwodowych należą śledziona, węzły i grudki chłonne, tkanka limfatyczna związana z przewodem pokarmowym, układem moczowo-płciowym, oddechowym i skórą oraz migdałki.

W życiu płodowym śledziona pełni istotne funkcje, które różnią się od jej roli w życiu po urodzeniu. Od ok. 8 tygodnia aż do 5 miesiąca życia płodu odpowiada za erytropoezę, czyli proces powstawania krwinek czerwonych. Natomiast później, po przyjściu na świat pełni w naszym organizmie inne kluczowe funkcje. Odpowiada za wychwytywanie oraz niszczenie starych bądź uszkodzonych komórek krwi oraz wspiera układ odpornościowy, ponieważ bierze udział w wytwarzaniu limfocytów. Pełni również rolę magazynu krwi. Normalnie narząd ten magazynuje do ok. 50 ml krwi, ale dzięki obecności gęstej sieci naczyń krwionośnych, które rozszerzają się i zwężają w zależności od potrzeby organizmu, może też gromadzić znacznie większą ilość krwi. Taka rezerwa jest wykorzystywana przez organizm np. w momencie urazu, któremu towarzyszy znaczna utrata krwi.

Migdałki powstają w ok. 3-4 miesiącu ciąży, a węzły chłonne, grudki chłonne i tkanka limfatyczna związana z poszczególnymi układami rozwijają się praktycznie przez cały okres ciąży. Węzły chłonne odpowiadają za oczyszczenie limfy z komórek drobnoustrojów oraz nieprawidłowych komórek oraz uczestniczą w produkcji przeciwciał. Tkanka limfatyczna związana z poszczególnymi układami, to miejsce gdzie dochodzi do namnażania komórek układu odpornościowego, produkcji mediatorów reakcji odpornościowej. Jest to również środowisko, gdzie zachodzą reakcje układu immunologicznego.

Na tym etapie ciąży Maluch ma już rozwinięte wszystkie narządy należące do układu immunologicznego, a pierwsze komórki układu immunologicznego zaczyna produkować już od ok. 14 tygodnia ciąży. Dlaczego więc mówi się, o czym zapewne słyszałaś, że układ odpornościowy noworodka, niemowlaka czy też małego dziecka jest niedojrzały? Aby to zrozumieć musimy zapoznać się z pojęciami odporności swoistej i nieswoistej. Odporność nieswoista (wrodzona), to rodzaj odporności, który posiadamy od urodzenia. Jak sama nazwa wskazuje – odporność nieswoista nie jest skierowana przeciwko konkretnym antygenom.

Jest to taka nasza pierwsza, podstawowa linia obrony przed patogenami, a w jej skład wchodzą głównie: 

• skóra i błony śluzowe (jamy ustnej, nosa, przewodu pokarmowego, oddechowego i moczowo-płciowego) – ich rolą jest ochrona i niedopuszczenie do wniknięcia patogenów do organizmu
• naturalne odruchy obronne organizmu, jak kichanie, kaszel, łzawienie, wymioty, biegunka – pomagają pozbyć się m.in. obcych patogenów oraz substancji toksycznych
• komórki układu immunologicznego: neutrofile, monocyty, makrofagi i komórki dendrytyczne – rozpoznają patogen na zasadzie to nie jest moja własna komórka, moje własne białko, tylko obce, unieszkodliwiają („zjadają”) je oraz przekazują informację dalej do bardziej wyspecjalizowanych komórek układu immunologicznego i współpracują z nimi

Natomiast odporność swoista to odporność, która jest wytwarzana  w wyniku kontaktu z konkretnym antygenem, czyli aby ją wytworzyć musimy „spotkać się” np. z konkretną bakterią czy wirusem lub zaszczepić. Ten rodzaj odporności wykształcamy dzięki super wyspecjalizowanym komórkom, tzw. limfocytom (należą do białych krwinek czyli leukocytów), do których należą limfocyty T, limfocyty B oraz komórki NK (ang. natural killers). Limfocyty dzięki swoim receptorom potrafią rozpoznać konkretny obcy antygen (czyli konkretną bakterię np. paciorkowca) oraz samodzielnie uśmiercić komórkę, którą uznają za obcą. Ponadto pełnią rolę dyrygentów, kierując i nadzorując pracę wszystkich pozostałych komórek układu immunologicznego oraz co bardzo ważne – produkują przeciwciała (antyciała, immunoglobuliny).  Ich głównym zadaniem jest wiązanie konkretnego antygenu co ułatwia zniszczenie lub neutralizację patogenów.

Przeciwciała mają różny okres półtrwania (od kilku dni do kilkunastu lat). Pozostając i krążąc w naszej krwi stanowią bardzo ważną ochronę, gdyż warunkują szybszą reakcję organizmu na kontakt z patogenem, niż w sytuacji kontaktu pierwszorazowego, kiedy to zanim powstaną immunoglobuliny, musi zajść szereg reakcji układu odpornościowego. Co więcej, limfocyty B po kontakcie z antygenem potrafią przekształcić się w tzw. komórkę pamięci. Potomkowie limfocytów B pamięci, czyli kolejne limfocyty B, które powstały w wyniku podziału komórek pamięci zachowują tą cechę i również „pamiętają” patogen. Dzięki temu w sytuacji ponownego kontaktu limfocyty B pamięci szybko rozpoznają wroga i w krótkim czasie wytworzyć potrzebne przeciwciała.

Tak jak pisaliśmy wyżej – Twój Maluch ma już wykształcone narządy wchodzące w skład układu immunologicznego. A jak z komórkami układu immunologicznego, które odpowiadają za odporność wrodzoną?

Chociaż obecność dojrzałych neutrofili u płodu można stwierdzić już pod koniec I trymestru ciąży, to badając ich funkcje u noworodków stwierdzono, że wykazują one słabe właściwości bakteriobójcze, mają słabą odpowiedź na bodźce zapalne, a ich właściwości chemotaktyczne są bardzo ograniczone. Również monocyty i makrofagi u wcześniaków i noworodków są niedojrzałe. Ponadto obserwuje się mniej komórek dendrytycznych i makrofagów płucnych. Co ciekawe, liczba makrofagów płucnych u dzieci urodzonych w fizjologicznym terminie porodu zwiększa się do poziomu typowego dla dorosłych już w ciągu kilku dni po urodzeniu. Widzimy więc, że pomimo produkcji komórek odpornościowych, ich funkcja jest niepełna i w momencie narodzin wrodzony układ odpornościowy jest wyciszony. Jest to naturalny, fizjologiczny stan, który wynika z konieczności tolerancji matczynych antygenów przez dziecko w czasie życia płodowego. Gdyby układ odpornościowy płodu działał na 100% istniałoby niebezpieczeństwo, że zareagowałby na antygeny mamy, co mogłoby być niebezpieczne dla zdrowia obojga – kobiety w ciąży i jej dziecka. Z drugiej strony, taki stan rzeczy powoduje, że noworodki, są bardziej podatne na zakażenia bakteryjne i wirusowe. Ponieważ Dziecko po urodzeniu nie ma jeszcze własnej pełnej ochrony, to pomagają mu przeciwciała, które otrzymuje od swojej mamy. Matczyne immunoglobuliny przenikając przez łożysko, „zasilają” układ odpornościowy płodu. Transfer przeciwciał rozpoczyna się w ok. 16. tygodniu ciąży, natomiast nasila się w trzecim trymestrze ciąży, a najsilniej proces ten zachodzi w ostatnich 4 tygodniach ciąży. Przekazane od mamy przeciwciała istotnie przyczyniają się do ochrony Dziecka w pierwszych miesiącach życia. Oczywiście Maluch uzyska taki zestaw przeciwciał, jakie w momencie ciąży posiada jego mama. Taki rodzaj odporności uzyskany dzięki przeciwciałom matczynym nazywany się odpornością bierną lub czasową. Z czasem przeciwciała matczyne w krwi Dziecka zaczynają zanikać. Uważa się, że taka odporność bierna utrzymuje się do maksymalnie 6 miesięcy po urodzeniu.  

Od momentu przyjścia na świat nasz Potomek kształtuje swoją własną odporność i jego układ odpornościowy stopniowo dojrzewa. W pierwszym okresie życia Dziecka, bardzo dużym wsparciem i ochroną dla niego jest mleko matki, które również zawiera przeciwciała matczyne. Oprócz immunoglobulin, mleko matki zawiera wiele innych substancji czynnych immunologicznie (np. laktoferyna, lizozym, laktoalbuminy, cytokiny i inne), które chronią Malucha i pomagają mu w ewentualnej walce z patogenami. Oprócz tego, mleko matki zawiera wiele substancji ważnych dla rozwoju prawidłowej mikroflory jelitowej Dziecka, która znacząco wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego. Do tych substancji należą głównie prebiotyki (oligosacharydy, które stanowią pokarm dla bakterii jelitowych i aktywują ich wzrost), białko wiążące kwas foliowy i foliany – FBP i kazeina (wspierają namnażanie bakterii z rodzaju Bifidobacterium), laktoza (reguluje rozwój i aktywność bakterii z rodzaju Lactobacillus). To wsparcie odporności przez substancje czynne i przeciwciała matki jest dla Dziecka bardzo ważne, nie mniej jednak Maluch musi wykształcić swoją własną odporność. Kształtuje się ona stopniowo, krok po kroku. Jest to możliwe dzięki temu, że układ odpornościowy, a właściwie jego komórki mają zdolność uczenia się i wytwarzania pamięci immunologicznej (opisywaliśmy to powyżej). Pełną dojrzałość układ immunologiczny Dziecka osiągnie ok. 12-14. roku życia, przy czym największy skok rozwojowy ma miejsce w ciągu pierwszych 3 lat życia. Dodatkowym, bardzo ważnym elementem budowania odporności Dziecka są szczepienia zgodne z kalendarzem szczepień. Pierwsze z nich (przeciwko gruźlicy oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B) Maluch otrzyma jeszcze w szpitalu po urodzeniu.  

Tygodnik ciąży – to już 34 tydzień ciąży

• Codziennie pamiętaj suplementacji kwasu foliowego, witaminy D3, kwasów omega 3 oraz jodu. Są one niezbędne dla zdrowia i rozwoju Twojego Dziecka.
• W najbliższym czasie powinnaś mieć kolejną wizytę kontrolną u swojego lekarza (zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Zdrowia – w okresie pomiędzy 33. a 37. tygodniem ciąży).  Upewnij się, że jest umówiona na wizytę.
• Przed wizytą kontrolną wykonaj badania diagnostyczne, które zlecił Ci lekarz. Listę badań rekomendowanych jako podstawowe na tym etapie ciąży znajdziesz w opisie poprzedniego tygodnia ciąży (TRZYDZIESTY TRZECI TYDZIEŃ CIĄŻY).
• Codziennie monitoruj ruchy swojego Dziecka i zapisuj te dane w jednym miejscu. Jak prawidłowo liczyć ruchy Dziecka – przeczytaj w opisie 28. tygodniu ciąży (DWUDZIESTY ÓSMY TYDZIEŃ CIĄŻY)
• Nie rezygnuj z codziennej aktywności fizycznej. Każda, nawet najmniejsza forma ruchu przyniesie Ci korzyść. O wielu z nich pisaliśmy już wielokrotnie. Dzisiaj dodamy kolejną – regularna aktywność fizyczna poprawia pracę układu odpornościowego.  

Wybrane biometryczne wymiary płodu w 34 tygodniu ciąży

*3% **97%

Aby określić wartości referencyjne dla poszczególnych wymiarów płodu, przy określaniu prawidłowości rozwoju, podaje się zazwyczaj tzw. średnią (mediana) – w powyższej tabeli jest to  kolumna środkowa (nazwana średnia, inaczej 50%). Warto pamiętać, że nie należy każdego z podanych wymiarów traktować oddzielnie i jako pojedynczy wyznacznik zdrowia dziecka. Są to wartości referencyjne, podane jako średnie statystyczne, a przecież każde dziecko rozwija się we własnym tempie i nie jest średnią statystyczną. Dlatego też wartości referencyjne uwzględniają różnorodność i różne tempo rozwoju podając oprócz wartości średnich tzw. wartości skrajne.

Są one wskazane w dwóch kolumnach – 5 i 95%, inaczej 5 i 95 centyli. Piąty centyl pokazuje nam taką wartość, poniżej której znajduje się tylko 5% dzieci – czyli np. obwód główki poniżej 16,70 cm dotyczy jedynie 5% płodów w 20. tygodniu ciąży. Z kolei dziewięćdziesiąty piąty centyl to wartość, powyżej której znajduje się również 5% największych dzieci – czyli np. obwód główki powyżej 19,40 cm dotyczy 5% płodów w 20. tygodniu ciąży. Są to tzw. siatki centylowe, które odwzorowują rozkład danej cechy (w tym przypadku poszczególnych pomiarów biometrycznych płodu) w populacji. Ponieważ dzieci rosną, to trudno byłoby zastosować u nich sztywne normy, tak jak w przypadku dorosłych. Dlatego też do oceny rozwoju dziecka – zarówno w życiu pre-, jaki postnatalnym stosujemy siatki centylowe. Tutaj wartości graniczne, czyli tzw. normy wyznaczają centyle. Najczęściej jako wartości graniczne uznaje się centyle 3-97, 5-95 lub 10-90, co oznacza, że pomiary mieszczące się w podanych kanałach centylowych uznawane są za prawidłowe. Jeżeli określone wymiary zbliżone są do wartości granicznych, to taka sytuacja wymaga ostrożnej oceny i bacznej obserwacji, co zapewne uczyni lekarz  prowadzący.

Źródła:

• Merz E., Wellek S.“Normal Fetal Development Profiles A Model to obtain Standard Development Graphs for the Head and Abdominal Parameters and the Long Limb Bones” Ultraschall in der Medizin 17 (1996) 153-162 (AC)
• Hadlock F.P., Harrist R.B., Martinez-Poyer J. „In Utero Analysis of Fetal Growth: A Sonographic Weight Standard“ Radiology.1991, 181: 129-133

Zapytaj dietetyka

Co jeść w ciąży, aby wzmocnić swoją odporność?

Prawidłowo skomponowana, urozmaicona i zrównoważona dieta kobiety w ciąży ma duży wpływ nie tylko na rozwój dziecka, ale również na wzmocnienie funkcjonowania układu odpornościowego przyszłej mamy. Prawidłowa praca układu immunologicznego minimalizuje ryzyko wystąpienia infekcji i pozwala zachować zdrowie, co sprzyja prawidłowemu przebiegowi ciąży. Podstawowym działaniem jest dbanie o to, aby posiłki, które spożywamy były dobrze zbilansowane i wysokoodżywcze, czyli były skomponowane z produktów będących dobrym źródłem białek, tłuszczy i węglowodanów. Bardzo ważny jest również wysoki udział w diecie różnorodnych warzyw i owoców, które z kolei dostarczają nam niezbędnych witamin ii składników mineralnych. Tak więc, bazą dbania o odporność jest odpowiednie żywienie. O tym jaka jest optymalna dieta dla kobiet w ciąży pisaliśmy w opisie 2. tygodnia ciąży (DRUGI TYDZIEŃ CIĄŻY).

Jakie składniki diety są szczególnie istotne dla wsparcia odporności?

• Żelazo – odgrywa kluczową rolę w budowaniu odporności organizmu – m.in. jest niezbędne w procesie wytwarzania białych krwinek, przeciwciał i cytokin, a jego niedobór skutkuje zmniejszeniem się właściwości przeciwzapalnych, przeciwwirusowych i bakteriobójczych poszczególnych komórek układu immunologicznego. Jakie są główne źródła żelaza, co sprawia, że jest ono lepiej przyswajalne, a co może utrudniać jego wchłanianie? – sprawdź w opisie 15. tygodnia ciąży. (LINK do 15 tc)
• Cynk – wpływa na przemiany aminokwasów, które warunkują prawidłowe funkcjonowanie leukocytów, bierze udział w produkcji ciał odpornościowych oraz wpływa na szczelność barier organizmu, ogranicza wnikanie bakterii i wirusów przez różne układy w organizmie. Ponadto ma działanie przeciwutleniające, redukuje ilość wolnych rodników w organizmie. Główne źródła cynku w diecie to: pełnoziarniste produkty zbożowe takie jak pieczywo razowe, kasza gryczana, fasola, pestki dyni, migdały, sezam, jaja, sery podpuszczkowe.  
• Selen – wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające, jego niedobór może powodować pogorszenie odporności  poprzez osłabienie odpowiedzi immunologicznej na infekcje bakteryjne i wirusowe w wyniku obniżenia aktywności komórek układu odpornościowego (głównie limfocytów T, makrofagów i komórek NK) oraz zaburzenia syntezy prostaglandyn i immunoglobulin. Do źródeł selenu zaliczamy: ryby (głównie łosoś i tuńczyk), owoce morza, orzechy brazylijskie, produkty pełnoziarniste (np. otręby pszenne), mleko i jego przetwory, jaja, drożdże , czosnek, suche nasiona roślin strączkowych, grzyby.
• Witamina A – niezbędna dla prawidłowego wzrostu i namnażania komórek układu odpornościowego, utrzymuje ciągłość skóry i błon śluzowych  układu pokarmowego, oddechowego i moczowego chroniących przed inwazją drobnoustrojów. Niedobór tej witaminy wpływa negatywnie na funkcjonowanie całego układu oraz upośledza funkcjonowanie makrofagów.  Witamina A występuje w pożywieniu głównie w formie retinolu (przetwory mleczne, jaja, ryby) oraz prowitaminy, czyli β-karotenu (warzywa i owoce takie jak: czerwone, żółte i pomarańczowe warzywa i owoce, jak np. marchew, dynia, pomidor, papryka czerwona, morele, brzoskwinie, a także zielone warzywa liściaste np. jarmuż, szpinak, boćwina, brokuły, zielona pietruszka, cykoria. Warto pamiętać, że witamina A jest rozpuszczalna w tłuszczach, więc dla poprawy jej wchłaniania produkty będące jej źródłem – zwłaszcza warzywa i owoce warto spożywać z odrobiną tłuszczu (np. oliwa z oliwek, orzechy, pestki dyni).
• Witamina E – ma silne działanie antyoksydacyjne przeciwutleniaczem, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie i stabilizację błon komórkowych, co chroni przed inwazją patogenów i umożliwia sprawne przekazywanie sygnałów pomiędzy komórkami układu odpornościowego. Źródłami witaminy E są: oleje roślinne, orzechy, migdały i pestki, siemię lniane, nasiona chia, jaja oraz zielone warzywa liściaste.
• Witamina D – bardzo istotna dla naszej odporności, jej wpływ na układ immunologiczny jest wielokierunkowy, m.in. wspomaga podziały komórkowe i różnicowanie komórek układu odpornościowego oraz stymuluje komórkową odpowiedź odpornościową poprzez zmniejszanie produkcji cząsteczek prozapalnych, a zwiększanie produkcji cząsteczek. Ponadto stymuluje humoralną odporność odpornościową wspomagając produkcję przeciwciał, wspiera pracę enzymów antyoksydacyjnych oraz zwiększa produkcję glutationu (głównego naturalnego przeciwutleniacza w organizmie). Źródłami witaminy D w pożywieniu są: tłuste ryby, takie jak węgorz, łosoś, śledź, tuńczyk i makrela oraz masło, żółtko jaja i sery żółte. Jednak ilość witaminy D3, którą możemy dostarczyć sobie z pożywienia jest za mała, aby spełnić nasze zapotrzebowanie.  Najważniejszym źródłem witaminy D jest synteza skórna pod wpływem promieniowania słonecznego UVB, która może pokryć aż 90% dziennego zapotrzebowania na witaminę D. Aby zapewnić jej odpowiednią  produkcję powinniśmy wyeksponować co najmniej 18% powierzchni ciała, czyli np. przedramiona i podudzia przez co najmniej 15 minut dziennie w godzinach od 10.00 do 15.00 bez użycia kremów z filtrem. Niestety badania wykazują, że ze względu na małą ekspozycję na promienie słoneczne i jej niską zawartość w produktach spożywczych większość społeczeństwa ma niedobór tej witaminy. Dlatego też obecne zalecenia żywieniowe wskazują na konieczność suplementacji witaminą D. Dawka powinna być dostosowana do tego jaki jest aktualnego jej poziom we krwi. W przypadku ciąży – to już wiesz – suplementacja witaminy D3 jest rekomendowana dla wszystkich ciężarnych.
• Witamina C – wzmaga aktywność komórek układu odpornościowego – krwinek białych oraz pobudza ich migrację w miejsce reakcji zapalnej. Ponadto wpływa na produkcję przeciwciał, działa przeciwutleniająco chroniąc tkanki przed uszkodzeniem.  Pośredni wpływ witaminy C na odporność jest związany m.in. z tym, że jest ona niezbędna w procesie syntezy niektórych hormonów (np. kortykosteroidy wydzielane przez korę nadnerczy), które z kolei wpływają na funkcje układu odpornościowego oraz jej pozytywnym wpływem na wchłanianie żelaza. O źródłach witaminy C pisaliśmy już wielokrotnie. Dla przypomnienia najlepszymi źródłami witaminy C są: świeża papryka, owoce jagodowe, cytrusy, natka pietruszki, brokuły, jarmuż, kiwi, dzika róża, czarna porzeczka, brukselka, truskawki, kalarepa, kalafior, kapusta kiszona, włoska, czerwona, szpinak.
• Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (WNKT), szczególnie kwasy z rodziny omega-3 – mają one funkcje immunomodulujące i przeciwzapalne, uczestniczą w odpowiedzi organizmu na pojawienie się stanu zapalnego oraz budują błony komórkowe komórek układu odpornościowego. Ten składnik również należy do tych, które są rekomendowane do suplementacji w czasie ciąży oraz w okresie prekoncepcyjnym i karmienia piersią. O tym oraz o źródłach WNKT pisaliśmy w ubiegłym tygodniu.
• Flawonoidy – należą do grupy polifenoli, mają silne działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne. Znajdziesz je m.in. w brokułach, czerwonej papryce, czosnku, cebuli, borówkach amerykańskich, jagodach, jeżynach, porzeczkach, malinach, truskawkach, aronii, żurawinie, szpinaku, brukselce, burakach, śliwkach, pomarańczach, winogronach, wiśniach, kiwi, pomidorach, dzikiej róży, zielonej herbacie.

Jeśli zdarzy Ci jednak przeziębienie w ciąży, pamiętaj, aby właśnie zadbać przede wszystkim o dietę oraz odpowiednie nawodnienie organizmu. Często w takich sytuacjach kobiety ciężarne szukają domowych sposobów na przeziębienie w ciąży. Możesz o tym przeczytać w artykule PRZEZIĘBIENIE W CIAŻY, a my w kolejnym tygodniu podamy Ci jeszcze kilka przepisów na herbatki, które mogą być pomocne w okresie przeziębienia,

To ciekawe

Pregnezja – amnezja ciążowa

Niektórym kobietom, zwłaszcza w ostatnim trymestrze ciąży doskwierają kłopoty z pamięcią i skupieniem uwagi. Przyszłe mamy skarżą się, że zdarza im się np. zapomnieć jakiegoś słowa czy zwrotu, nie pamiętają po co przyszły do sklepu, częściej zdarzają im się przejęzyczenia, mają problemy z zapamiętywaniem informacji lub utrzymaniem koncentracji. Opisane dolegliwości są przedmiotem badań naukowców, którzy nadali im nazwę pregnezja (od ang. amnesia during pregnancy).

Pregnezja bywa również nazywana amnezją ciążową, ciężarnym mózgiem, syndromem mommy brain bądź baby brain. I chociaż pregnezja od wielu lat jest przedmiotem zainteresowania badaczy, jak do tej pory nie ma wśród nich zgody czy jest to rzeczywista jednostka chorobowa, zespół objawów będący fizjologiczną odpowiedzią na zmiany zachodzące w organizmie kobiety ciężarnej czy może bardziej jest to mit kulturowy. Przeprowadzone bowiem dotychczas badania i metaanalizy nie dały w tej kwestii jednoznacznych odpowiedzi, stąd większość naukowców i lekarzy skłania się ku teorii, że zaburzenia pamięci i koncentracji, które występują u kobiet w ciąży  związane są z różnicami osobniczymi.

Każda kobieta nieco inaczej przechodzi okres ciąży. Dla jednych jest to czas pięknej cery, włosów i paznokci oraz świetnego samopoczucia, a dla innych czas kiedy chociażby występują problemy skórne i nasila się wypadanie włosów, podobnie może być z amnezją ciążową.  Jako podstawową przyczynę występowania takich zaburzeń poznawczych uznaje się ogromne zmiany hormonalne zachodzące w ciele kobiety podczas ciąży, zwłaszcza wzrost poziomu estrogenu i progesteronu. Ich poziom w ciąży bardzo wyraźnie wzrasta i wpływa również na działanie mózgu, a dokładnie neuronów, które mogą wówczas słabiej przetwarzać informacje. Wśród innych przyczyn wymienia się chociażby zaburzenia snu, które mogą występować u kobiet w ciąży, stres i przemęczenie czy też natłok emocji związany z przygotowywaniem się do nowej roli życiowej – bycia mamą.

Do ciekawych odkryć doszli naukowcy z Uniwersytety Autonomicznego w Barcelonie, którzy opublikowali wyniki swoich pięcioletnich badań nad mózgiem kobiet ciężarnych na łamach „Nature Neuroscience”. W badaniu brało udział 25 kobiet, u których obrazowano mózg  za pomocą rezonansu magnetycznego. Obserwacje dotyczyły okresu przed ciążą i po porodzie. Obrazowanie mózgu wykonywano również u partnerów tych kobiet oraz w grupie kontrolnej, którą stanowiły bezdzietne pary.

Badania te wykazały, że podczas pierwszej ciąży u kobiety zmniejsza się ilość istoty szarej w mózgu, głównie w obszarze płata czołowego, korze przedczołowej, hipokampie o okolicy skroniowej. Te okolice mózgu odpowiadają m.in. za zapamiętywanie oraz  gromadzenie, przetwarzanie i dostarczanie informacji związane z innymi ludźmi, z planowaniem, z sytuacjami społecznymi w jakich się znajdujemy. Natomiast znaczący wzrost objętości istoty szarej zaobserwowano w podwzgórzu (związane z motywacją, zachowaniami rodzicielskimi) oraz w ciele migdałowatym (odpowiedzialne za przetwarzanie emocji).  Takich zmian nie zaobserwowano ani u partnerów kobiet ciężarnych, ani w grupie kontrolnej.

Opisane przez badaczy zmiany w mózgu mogłyby wskazywać na to, że określone obszary mózgowia stają się coraz bardziej wyspecjalizowane w odpowiedzi na ciążę. Jednak wyciąganie takich wniosków byłoby dużym nadużyciem, gdyż badanie zostało przeprowadzone na bardzo małej grupie. Sami naukowcy doszli do wniosku, że konieczne są dalsze badania w tym kierunku.