Cukrzyca ciążowa (ang. Gestational Diabetes Mellitus, GDM) jest chorobą polegającą na rozwoju zaburzeń gospodarki węglowodanowej, które po raz pierwszy rozpoznano w okresie ciąży. 

U ciężarnych kobiet z cukrzycą ciążową, po okresie porodu i połogu, zaistnieć mogą dwie sytuacje:

• wraz z upływem czasu od porodu poziomy stężenia glukozy we krwi ulegają stopniowej normalizacji i odpowiadają tym sprzed okresu ciąży
• rozpoznane zaburzenia gospodarki węglowodanowej nie cofają się i mogą być skutkiem nierozpoznanej cukrzycy przed ciążą (PGDM), bądź przetrwałej cukrzycy ciążowej (GDM)

Połóg i zmiany w gospodarce hormonalnej kobiety

Po urodzeniu dziecka w ciele kobiety zachodzi szereg zmian dotyczących zarówno narządów rodnych, jak i funkcjonowania gospodarki hormonalnej. Wczesny okres połogu (jego pierwsze 7 dni) charakteryzuje się gwałtownymi zmianami stężeń takich hormonów jak laktogen łożyskowy, progesteron czy estradiol. Działanie tych hormonów polega m.in. na zwiększeniu, w okresie ciąży, stężenia glukozy we krwi, co pomóc ma w zaspokajaniu potrzeb energetycznych rozwijającego się płodu. To właśnie m.in. te hormony mogą wpływać na rozwój cukrzycy ciążowej, który ma miejsce przeważnie pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży – w tym czasie kobiece łożysko osiąga bowiem swoją pełną dojrzałość.

W okresie połogu zachodzą następujące zmiany hormonalne:

• spadek stężenia laktogenu łożyskowego – do wartości praktycznie nieoznaczalnych
• spadek stężenia progesteronu z estradiolem – do wartości sprzed okresu ciąży

Konsekwencją tych zmian, może być, wycofanie się zaburzeń gospodarki węglowodanowej, co sprawi, że kobieta chorująca na cukrzycę ciążową nie musi już przewlekle przyjmować preparatów insuliny w celu utrzymania normoglikemii.

Kontrola glikemii po porodzie u kobiet z cukrzycą ciążową

Zgodnie ze Standardami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (PTG) u kobiet po porodzie, z cukrzycą ciążową, należy podjąć próbę całkowitego odstawienia insuliny. W przypadku uzyskania w takiej sytuacji normoglikemii, po około 6-12 tygodniach, należy przeprowadzić test doustnego obciążenia glukozą (OGTT).

Test doustnego obciążenia glukozą u kobiet po porodzie

Test doustnego obciążenia glukozą (ang. Oral glucose tolerance test, OGTT) jest badaniem, które rutynowo przeprowadza się u kobiet ciężarnych pomiędzy 24, a 28 tygodniem ciąży. Test ten polega, najogólniej, na wypiciu przez kobietę 75-gramowego roztworu glukozy i zmierzeniu, w określonych przedziałach czasowych, poziomów glikemii w osoczu krwi żylnej.

Warunki jakie należy spełnić, aby prawidłowo wykonać test doustnego obciążenia glukozą u pacjentek w okresie ciąży i u kobiet niebędących w ciąży są takie same. W odpowiednio przebiegającym badaniu: 

• Test przeprowadza się po 8-14 h od spożycia ostatniego posiłku
• Pacjentka nie powinna zmieniać swojej diety 3 dni przed badaniem
• Należy wypić 75 gram glukozy rozpuszczonej w 250-300 ml wody w przeciągu 5 minut
• W trakcie przeprowadzania testu doustnego obciążenia glukozą (OGTT) nie należy chodzić, palić papierosów i uprawiać aktywności fizycznej- wszystko to wpływa na zafałszowanie uzyskanego wyniku

Test doustnego obciążenia glukozą u kobiet po porodzie, różni się jednak od badania przeprowadzonego w okresie ciąży następującymi rzeczami:

• W ciąży pomiary stężenia glukozy w osoczu krwi żylnej przeprowadzane są trzykrotnie: na czczo oraz po jednej i po dwóch godzinach od wypicia 75-gramowego roztworu glukozy.  
• Pomiary u pacjentek nieciężarnych mają miejsce: na czczo oraz 2 godziny po spożyciu przygotowanego roztworu.
• Test przeprowadzony w okresie ciąży charakteryzuje się innymi (bardziej restrykcyjnymi) normami stężenia glukozy we krwi.

Dokładne różnice w interpretacji uzyskanych wyników stężeń glukozy w osoczu krwi żylnej można przedstawić następująco:

Interpretacja uzyskanych wyników

Test doustnego obciążenia glukozą przeprowadzony u kobiety w terminie 6-12 tygodni po porodzie interpretuje się w następujący sposób:

• w pomiarze wykonywanym na czczo za prawidłowy wynik uznaje się glikemię wynoszącą pomiędzy 70 a 99mg/dl (3,9-5,5 mmol/l)
• za prawidłowym wynik po 2 godzinach od wypicia 75-gramowego roztworu glukozy uznaje się glikemię poniżej 140 mg/dl (7,8mmol/l)

U takich pacjentek kolejne, kontrolne już pomiary glikemii na czczo należy przeprowadzać raz w roku, ponieważ rozpoznana cukrzyca ciążowa stanowi istotny czynnik ryzyka rozwoju, w późniejszych latach, cukrzycy typu 2. Ponadto, raz rozpoznana cukrzyca ciążowa stanowi czynnik ryzyka ponownego rozwoju tego zaburzenia w następnej ciąży, dlatego też test doustnego obciążenia glukozą (OGGT) u takich pacjentek przeprowadza się przed kolejną, planowaną ciążą, bądź od razu po jej potwierdzeniu.

Uzyskanie po 2 godzinach testu doustnego obciążenia glukozą wyniku glikemii w osoczu krwi żylnej pomiędzy 140 mg/dl (7,8 mmol/l), a 200 mg/dl (11,1 mmol/l) świadczy o nieprawidłowej tolerancji glukozy, czyli tzw. IGT (ang. impaired glucose tolerance). 

Nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT) jest jednym z tzw. stanów przedcukrzycowych, które nieleczone lub leczone nieprawidłowo związane są z ryzykiem rozwoju, w późniejszym czasie, cukrzycy typu 2.

Rozpoznanie nieprawidłowej tolerancji glukozy powinna skłonić głównie do zmiany stylu życia, w tym przede wszystkim do:

• zwiększenia aktywności fizycznej
• wprowadzenia zbilansowanej diecie
• niepalenia papierosów

Dodatkowo u osób z rozpoznanych stanem przedcukrzycowym zaleca się kontrolny doustny test obciążenia glukozą (OGTT) raz do roku.

W przypadku uzyskania po 2 godzinach testu doustnego obciążenia glukozą glikemii równej, bądź wyższej od 200 mg/dl (11,1 mmol/l) rozpoznaje się cukrzycę, która najczęściej nie wymaga natychmiastowego  zastosowania w leczeniu preparatów insulin. W zależności od zaawansowania choroby początkowe leczenie cukrzycy polega, w dużej mierze, na stosowaniu tzw.doustnych leków przeciwcukrzycowych takich jak np. metformina czy akarboza oraz modyfikacji czynników ryzyka (leczenie nadciśnienia tętniczego czy dyslipidemii). Dopiero wraz z postępem choroby i nieskutecznością takiego postępowania lekarz podejmuje decyzję o konieczności stosowania u pacjentki insuliny.