Suplementacja w ciąży - rekomendacje PTG
Spis treści
Odżywianie i suplementacja w ciąży
Żywienie w okresie prekoncepcyjnym oraz w trakcie ciąży i laktacji powinno zapewnić jak najlepsze warunki dla zdrowia mamy, oraz wzrostu i rozwoju dziecka. Brak równowagi pomiędzy poszczególnymi składnikami, czy też niedobór bądź nadmiar poszczególnych witamin i składników mineralnych może mieć niekorzystny wpływ na sam proces zapłodnienia oraz rozwój płodu.
Eksperci są zgodni, że głównym źródłem niezbędnych, naturalnych składników odżywczych powinna być zdrowa, zbilansowana dieta, a uzupełnianie jej w postaci suplementacji powinno być dostosowane indywidualnie do stanu zdrowia i potrzeb kobiety ciężarnej. Należy również wziąć pod uwagę dostępność poszczególnych składników pokarmowych w żywności i to czy w przypadku każdego z nich możliwe jest spełnienie zapotrzebowania samą dietą.
Aby usystematyzować i zoptymalizować podaż witamin, makro- i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego opierając się na sprawdzonych doniesieniach i badaniach naukowych, przygotował rekomendacje w tym zakresie. Zgodnie z tymi zaleceniami bezsporna i konieczna jest suplementacja kwasu foliowego i witaminy D3 (przed ciążą i w trakcie ciąży) oraz jodu (w trakcie ciąży). Pozytywny wpływ suplementacji u kobiet ciężarnych został również potwierdzony naukowo w przypadku żelaza, magnezu i kwasów tłuszczowych z grupy omega 3 – w zależności od stopnia ich niedoboru bądź wskazań klinicznych o wprowadzeniu decyduje lekarz.
Kwas foliowy
Badania naukowe dowodzą bezsprzecznie, że przyjmowanie rekomendowanych dawek kwasu foliowego skutecznie zmniejsza ryzyko wystąpienia wynikających z niedoborów folianów wad cewy nerwowej u dziecka.
Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (2014) suplementacja kwasem foliowym jest zalecana już w okresie prekoncepcyjnym (co najmniej 6 tygodniu przed zajściem w ciążę) oraz w okresie ciąży do drugiego trymestru. Zalecane dawkowanie to 0,4 mg na dobę. W szczególnych sytuacjach np.: w przypadku niedokrwistości megaloblastycznej, hiperhomocysteinemii, mutacji genu MTHFR, u kobiet przyjmujących wcześniej leki antykoncepcyjne, leki przeciwpadaczkowe, u palących papierosy i otyłych Polskie Towarzystwo Ginekologiczne sugeruje zwiększenie dobowej dawki kwasu foliowego, ale ostatecznie wielkość dawki określa lekarz.
Witamina D3
Zgodnie z zaleceniami PTG witamina D3 powinna być stosowana w dawce 2000 IU na dobę u kobiet planujących ciążę, przez cały okres ciąży oraz w okresie karmienia piersią. Niedobór witaminy D3 może być przyczyną zaburzeń gospodarki mineralno-wapniowej i fosforanowej. Dlatego też suplementacja witaminą D3 ma na celu utrzymanie prawidłowego stanu kości, zarówno u matki, jak i u dziecka oraz profilaktyką osteopenii i osteoporozy. W badaniach potwierdzono również, że przyjmowanie witaminy D3 zmniejsza ryzyko wystąpienia waginozy bakteryjnej (nieprawidłowy skład flory bakteryjnej pochwy z przewagą patologicznych szczepów bakterii beztlenowych). Choroba ta u połowy kobiet w ciąży ustępuje samoistnie, niemniej jednak wiele danych pokazuje, że jej występowanie jest powiązane z podwyższonym ryzykiem wystąpienia powikłań ciąży (m.in. porodu przedwczesnego, poronienia, przedwczesnego pęknięcia błon płodowych, stanów zapalnych po porodzie).
Jod
Zapotrzebowanie na jod wzrasta u kobiet już w pierwszym trymestrze ciąży. Suplementacja jodem jest zalecana u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących piersią. Aktualna dawka wynosi 200 µg na dobę. Celem suplementacji jest minimalizacja ryzyka wystąpienia wynikających z niedoboru jodu: wola tarczycowego oraz niedoczynności tarczycy u kobiet w ciąży i u dziecka, oraz wad rozwojowych i uszkodzeń układu nerwowego u płodu i noworodka.
Żelazo
Suplementacja żelaza powinna być wprowadzona przede wszystkim u kobiet, u których stwierdzono niedokrwistość wynikającą z jego niedoboru przed planowaną ciążą, w trakcie ciąży oraz kobiet z grup podwyższonego ryzyka wystąpienia anemii. Niedokrwistością są zagrożone m.in. kobiety obficie miesiączkujące, będące na dietach roślinnych eliminujących produkty zwierzęce będące źródłem żelaza hemowego oraz osoby z zaburzeniami wchłaniania. Suplementacja powinna być prowadzona przed ciążą (rekomendowana dawka to 18 mg na dobę), a następnie po ukończeniu 8. tygodnia ciąży (dawka podczas ciąży 26-27 mg na dobę) oraz w okresie laktacji (dawka może być zredukowana do 20 mg na dobę). Leczenie niedokrwistości z niedoborów żelaza u kobiet w ciąży poprawia stan zdrowia ciężarnych i ogranicza ryzyko porodu przedwczesnego, zmniejsza ryzyko wystąpienia niedokrwistości u dziecka i wynikających z niego zagrożeń (np. niska masa urodzeniowa, ograniczenie rozwoju psychomotorycznego). Nie ma natomiast jednoznacznych przesłanek wskazujących na korzyści z suplementacji żelaza u zdrowych kobiet.
Kwasy tłuszczowe bogate w omega-3
Odpowiednia ilość kwasów omega-3 jest niezbędna dla zapewnienia prawidłowego rozwoju komórek nerwowych i siatkówki oka rosnącego płodu. Ponieważ kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 – dokozaheksaenowy (DHA) i eikozapentaenowy (EPA) występują w żywności w ograniczonym stopniu, ich poziom w organizmie jest bardzo zróżnicowany i silnie uzależniony od nawyków żywieniowych matki. W przypadku braku lub niewystarczającej ilości w diecie produktów będących bogatym źródłem kwasów omega 3 (ryby, oleje roślinne jak rzepakowy, lniany, orzechy włoskie, pestki dyni, algi morskie) zaleca się suplementację kwasu DHA przynajmniej od 20. tygodnia ciąży (początek intensywnego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego dziecka). W przypadku niskiego spożycia ryb i innych źródeł DHA zaleca się przyjmowanie w trakcie ciąży i w okresie karmienia piersią 600 mg DHA. W przypadku znacznych niedoborów i wysokiego ryzyka porodu przedwczesnego proponuje się zwiększenie dawki do 1000 mg na dobę.
Magnez
Magnez jest pierwiastkiem dość powszechnie występującym w żywności. Jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania mięśni i komórek nerwowych, wpływa również na odpowiednią gospodarkę i gęstość mineralną kości. Suplementacja magnezu w ciąży powinna być wprowadzona w przypadku obniżonego stężenia magnezu we krwi bądź pojawiających się objawów jego niedoboru, do których należą m.in. bolesne skurcze mięśni. Stosowane dawki suplementacji doustnej, od 200 do 1000 mg na dobę, dobiera odpowiednio lekarz, a zależą one od stanu klinicznego i wskazań.
Więcej informacji szczególnym zapotrzebowaniu na witaminy i składniki mineralne, ich roli i dostępności w żywności znajdziesz w artykule – SZCZEGÓLNE ZAPOTRZEBOWANIE NA MINERAŁY, WITAMINY ORAZ INNE ZWIĄZKI