Zmiana pieluszki jest bardzo ważnym elementem w codziennej pielęgnacji dziecka. Dla rodziców jest to również jedna z pierwszych podstawowych czynności, której muszą się nauczyć. Noworodek ma bardzo delikatną i wrażliwą skórę, dlatego  istotna jest jej dokładna i staranna pielęgnacja. Skóra musi być  utrzymana w czystości i suchości, wówczas zdecydowanie łatwiej będzie zapobiec jej uszkodzeniom i odparzeniom. Jak często, więc należy zmieniać pieluszkę oraz co jest potrzebne do pielęgnacji okolic krocza i pośladków, aby zachować ich odpowiednią higienę? 

Jak często zmieniać pieluszki?

Okolice pośladków i krocza malutkiego dziecka szczególnie są narażone na uszkodzenia. Dlatego skórę okolic pośladków należy utrzymywać czysta i suchą.

Można wyróżnić kilka czynników, które w sposób szczególny sprzyjają tworzeniu się zmian w okolicy podpieluszkowej:

• mocz i kał – powodują wilgoć, zwiększają pH skóry, uwalniają enzymy, amoniak i sole żółciowe, które uszkadzają barierę skórną,
• wilgoć – zaburza barierę ochronną skóry oraz zwiększa jej wrażliwość na uszkadzające działanie moczu i kału,
• podrażnienia mechaniczne – uszkodzenie spowodowane bezpośrednim kontaktem skóry z pieluchą,
• niedostateczna higiena skóry,
• długotrwała antybiotykoterapia,
• biegunki,
• uczulenie związane z kontaktem z alergenami.

Pieluszki należy zmieniać zawsze kiedy jest taka potrzeba, zwłaszcza jeżeli dziecko zrobi kupkę lub nie rzadziej niż co 3 godziny, jeśli jest tylko mokra.  Częste przebieranie pieluszek, wietrzenie okolic krocza i pośladków w zdecydowanym stopniu zapobiega powstawaniu podrażnień i odparzeń.  Producenci pieluch jednorazowych często zaznaczają, że pieluszka zapewnia komfort do 12 godzin, jednak nie należy się tym sugerować. Maluchy mogą wypróżniać się po każdym karmieniu (zwłaszcza karmione piersią) i jest to normalne zjawisko. Z czasem wszystko się stabilizuje i częstość oddawania moczu i stolca jest rzadsza. Na rynku dostępne są pieluszki ze specjalnym paskiem, który reaguje na wilgoć. Są pomocne dla rodziców w ocenie czy maluszek zrobił siusiu, czy też nie, zwłaszcza w początkowym okresie kiedy moczu może być niewiele. Noworodka najlepiej przewijać przed karmieniem, zwłaszcza jeżeli dziecko ma skłonność do ulewania. Jednak tak naprawdę wszystko zależy od indywidualnych potrzeb i obserwacji malucha. Jeżeli wystąpi potrzeba zmiany pieluszki po karmieniu, warto chwilę odczekać i zrobić to możliwe jak najdelikatniej tak, aby nie forsować i nie naciskać pełnego brzuszka malucha, aby nie doszło do ulewań i wymiotów.

Co używać do pielęgnacji pośladków?

Skóra malucha w okolicy pośladków jest narażona na drażniące działanie moczu i stolca. Wymaga ona właściwego postępowania, gdyż bardzo łatwo o jej podrażnienie i uszkodzenie Przy każdej zmianie pieluszki konieczne jest umycie krocza z resztek moczu i kału, nie zapominając o fałdach skórnych oraz u chłopców o miejscach pod jąderkami.  Do tego najlepiej używać płatków kosmetycznych lub pieluszek zwilżonych wodą, lub wodą z preparatem myjącym, po czym dokładnie osuszyć. Chusteczki nawilżane zdecydowanie lepiej ograniczyć w codziennej pielęgnacji. Stosować tylko w sytuacjach, gdy nie mamy dostępu do wody, gdyż często zdarza się, że zbyt wiele różnych składników może działać w sposób szkodliwy, uczulać i  podrażniać wrażliwą skórę malucha. Jeżeli jest taka konieczność, to warto wybierać chusteczki zrobione na bazie wody lub z minimalnym, prostym składem, używając ich tylko do pielęgnacji zdrowej skóry.

Po przemyciu okolic pośladków, jeżeli jest taka potrzeba, można posmarować skórę cieniutką warstwą tłustego kremu lub maści. Dobór kosmetyków powinien być indywidualny, w zależności od wieku dziecka, stanu skóry oraz możliwości finansowych rodziców. Nie należy stosować rutynowo maści z tlenkiem cynku, gdyż wysusza on zdrową skórę i może podrażnić i spowodować stan zapalny. Maści z cynkiem stosujemy tylko i wyłącznie gdy pojawia się problem już odparzonej i zaczerwienionej skóry niemowlaka. Nie poleca się stosować zasypek tj.: pudrów i talków.

Jak wykonywać zmianę pieluszki – kilka zasad

• Zmianę pieluchy najlepiej dostosować do rytmu snu i czuwania dziecka, tak aby niepotrzebnie nie wybudzać malucha.
• U dziewczynek zawsze toaletę krocza wykonujemy „z góry do dołu”, czyli od wzgórka łonowego w kierunku odbytu. Nigdy odwrotnie! Odwrotne działanie może powodować infekcje układu moczowego lub przedostanie się resztek kału do pochwy Należy dobrze oczyścić wszystkie zagłębienia, a także wargi sromowe.
• U chłopców analogicznie – również „z góry do dołu” pamiętając o dokładnym oczyszczeniu okolic miedzy prąciem, a workiem mosznowym i bezpośrednio pod workiem mosznowym. Należy pamiętać również o oczyszczeniu ujścia cewki moczowej (nie ściągamy napletka – tylko delikatnie odsłaniamy ujście).
• Jeżeli, mimo prawidłowej pielęgnacji często  dochodzi  do podrażnień lub odparzeń skóry pośladków warto rozważyć stosowanie pieluch jednorazowych bambusowych, lub wielorazowych.
• W trakcie przewijania nigdy nie zostawiamy malucha samego bez opieki, aby nie doszło do jego wywinięcia i upadku z wysokości. 
• U chłopców lepiej pamiętać o tym, aby prącie było skierowane w dół. Unikniemy wówczas częstego przebierania ubranek, które mogą być zasiusiane jeżeli tego nie zrobimy. 

Gdzie wykonywać zmianę pieluszki?

Najlepszym miejscem do przewijania dziecka jest przewijak umiejscowiony na łóżeczku lub komodzie.  Zaletą przewijaków jest sztywna konstrukcja, która jest niezwykle ważna dla malutkiego dziecka, zwłaszcza jako podparcie dla główki, ale także jego  wysokie umiejscowienie dzięki czemu rodzice nie muszą się schylać i nie nadwyrężaja kręgosłupa. Jeżeli rodzice nie mogą pozwolić sobie na przewijak, można zastosować inne sztywne podłoże, pamiętając o  profilaktyce dla swojego kręgosłupa.  U starszego dziecka miejsce przewijania nie ma już tak dużego znaczenia.  Ważną zasadą jest, aby miejsce zmiany pieluszki było dla dziecka bezpieczne.

Podczas przewijania zwłaszcza, gdy przewijak jest na wysokości nigdy nie zostawiamy malucha samego! Sięgając po coś zawsze lepiej trzymać niemowlę delikatnie ręką.

W pobliżu przewijaka warto przygotować sobie wszystkie niezbędne rzeczy do zmiany pieluchy. Najważniejsze to:

• pieluszki,
• waciki z miseczką wody, ewentualnie chusteczki nawilżone (jak już wcześniej wspomniano najlepiej  zrobione na bazie wody),
• maść lub krem natłuszczający,
• warto mieć w pobliżu również ciuszki na zmianę, w razie potrzeby ich zmiany.

Zmiana pieluchy u dziecka

Zmiana pieluszki u malutkiego dziecka wiąże się nie tylko z samym aktem zmiany brudnej pieluszki na czystą, ale również z pielęgnacją stawów biodrowych. Niezwykle ważna jest ich obserwacja podczas przewijania dziecka. Należy zwrócić uwagę, czy nóżki w sposób symetryczny odwodzą się, czy w trakcie ruchów w stawie biodrowym nie słychać i nie czuć przeskakiwania.

Istnieje kilka sposobów przewijania malucha, jednak najważniejsze jest, aby zrobić to w sposób bezpieczny. Ważną zasadą podczas przewijania jest nie podciąganie za obie stópki w celu „podciągnięcia” miednicy do góry oraz nie szarpanie zbyt gwałtownie za kończyny dolne. Stawy dziecka, zwłaszcza nowonarodzonego są bardzo delikatne i przez nieodpowiednie chwyty można zrobić mu krzywdę. Jednym ze sposobów bezpiecznego przewijania jest chwyt dłonią za udo dziecka, a przedramieniem tej samej ręki podtrzymujemy druga nogę w okolicy dołu podkolanowego. Można wówczas bez problemu unosić miednice malucha zbliżając jego nóżki w stronę brzuszka oraz rotować ją na boki. Dodatkowo sposób ten pozwala na łatwą kontrolę nad dzieckiem. Innym sposobem przewijania malucha jest ułożenie dłoni pod pośladkami dziecka i uniesienie miednicy do góry. 

Pieluszka powinna być tak założona, aby nie uciskała brzuszka oraz  innych miejsc, nie krępowała ruchów w stawach biodrowym (tak, aby  stawy  biodrowe rozwijały się prawidłowo). Nie może też być zapięta za luźno. Najlepszym sposobem na sprawdzenie czy pieluszka jest zapięta w odpowiedni sposób jest włożenie od góry jednego lub dwóch palców. Zapinanie pieluchy musi być symetryczne. Jeżeli kikut pępowinowy jeszcze nie odpadł, wywijamy górny rąbek pieluchy tak, aby odsłonić kikut. Niektóre pieluszki posiadają specjalne wycięcie na kikut wówczas nie trzeba jej podwijać. 

Pielęgnacja pośladków w sytuacji stanów zapalnych

• Jeżeli pojawiają się łagodne podrażnienia, należy stosować maści lub kremy natłuszczające.
• Przy dużych podrażnieniach, odparzeniach skóry okolicy pośladkowej stosuje się maści z dodatkiem tlenku cynku. Można zastosować również naturalne sposoby np. mąkę ziemniaczaną.
• Pielęgnację wykonujemy delikatnie, nie pocierając skóry.
• Jeżeli skóra jest zmieniona chorobowo nie stosujemy chusteczek nawilżanych. Pośladki myjemy czysta wodą, po czym dobrze je osuszamy.
• Maści z dodatkiem leków przeciwgrzybiczych stosujemy tylko przy podejrzeniu zmian grzybiczych (charakterystyczne rumieniowe zmiany w postaci okrągłych grudek lub krostek). Unikamy maści z antybiotykiem.
• Często zdejmujemy maluchowi pieluszkę, tak aby skóra miała dostęp do powietrza – wietrzymy pośladki.
• Nie stosujemy pudrów i talków.
• Jeżeli mimo zastosowania odpowiednich środków skóra nadal się nie goi, a wręcz objawy się nasilają należy skonsultować się z lekarzem. 

Bibliografia

1. Świetliński J. Neonatologia i opieka nad noworodkiem Tom 1. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa: 2016
2. Salamończyk M., Łozińska-Czerniak A., Dmoch-Gajzlerska E. Neonatologia. Praktyczne umiejętności w opiece nad noworodkiem. PZWL Wydawnictwo Lekarskie,  Warszawa 2014 
3. Wiechno P. Problemy pielęgnacyjne noworodka i niemowlęcia 1/2019. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019