Czym jest orgazm kobiecy?

Orgazm kobiecy definiowany jest w literaturze psychologicznej jako specyficzna reakcja organizmu o różnorodnym charakterze. Zazwyczaj przyjmuje postać kulminacji odczuwania przyjemności, z towarzyszącą zmianą stanu świadomości, a także niezależnymi od woli, rytmicznymi skurczami mięśni okolic dna miednicy, zwieraczy cewki i odbytu, przy jednoczesnym poczuciu dobrostanu psychicznego, ulgi oraz ogólnego zadowolenia. Co ciekawe, w przypadku kobiet orgazm może wywoływany być zarówno przez stymulację fizyczną, jak i psychiczną. W świetle badań większość kobiet jest zdolna do osiągania orgazmu na skutek bezpośredniego pobudzenia łechtaczki lub poprzez stymulację pochwowo-szyjkową.

Specjaliści z zakresu seksuologii zwracają jednak uwagę, że u niektórych kobiet może dochodzić do kulminacji przyjemności w wyniku stymulacji brodawek sutkowych, piersi oraz ust. Zdarza się również, że kobieta jest w stanie osiągnąć orgazm bez żadnej stymulacji fizycznej. Wówczas, mamy do czynienia z tak zwanym orgazmem wyobrażeniowym. W takiej sytuacji kobieta doznaje przyjemności (z towarzyszącym przyspieszeniem akcji serca, wzrostem ciśnienia krwi oraz pobudzeniem określonych struktur mózgu) na skutek samych myśli, czy też oglądanych obrazów.

Dlatego też, zjawisko kobiecego orgazmu wzbudza zainteresowanie zarówno przedstawicieli nurtu psychologii, jak i neurologii. Do tej pory przeprowadzono liczne badania kliniczne (przy zastosowaniu rezonansu magnetycznego), dzięki którym jesteśmy w stanie dostrzec, jakie konkretnie struktury mózgu ulegają pobudzeniu podczas orgazmu.

Są nimi między innymi:

• Hipokamp;
• Ciało migdałowate;
• Kora obręczy;
• Jądro podwzgórzowe przykomorowe.

Spośród wymienionych wyżej struktur, największe zainteresowanie naukowców wzbudza ciało migdałowate. Do tej pory nie udało się bowiem udzielić odpowiedzi na pytanie, czy jego aktywacja stanowi efekt, czy też przyczynę doświadczanego przez kobietę orgazmu.

Czy kobieta zawsze dąży do osiągnięcia orgazmu?

W świetle analiz psychologicznych kobieta podczas aktywności seksualnej nie zawsze musi dążyć do osiągnięcia orgazmu. Okazuje się bowiem, że w czasie bliskości fizycznej z partnerem zwraca ona uwagę na inne aspekty, które stanowią dla niej źródło przyjemności. Są to między innymi: poczucie jedności, poczucie bezpieczeństwa i komfortu w związku, przyjemność płynąca z dotyku i pocałunków.

W tym miejscu warto także zaznaczyć, że kobiety, w porównaniu z mężczyznami, inaczej doświadczają emocji w trakcie stosunku seksualnego. Mogą one bowiem osiągnąć pełną satysfakcję bez uprzedniego poczucia pożądania, czy też przejść bezpośrednio z fazy podniecenia do orgazmu. Co więcej, kobiety mogą przechodzić przez wszystkie fazy pobudzenia seksualnego kolejno i mimo wszystko nie osiągnąć kulminacji satysfakcji, co nie oznacza, że uważają one odbyty stosunek za nieudany, czy też nieprzyjemny.

Czemu służy orgazm? Poznaj jego funkcje psychologiczne i nie tylko

Przyglądając się perspektywie psychologicznej, jesteśmy w stanie dostrzec, że orgazm pełni wiele ważnych funkcji. Szczególne znaczenie posiada w kontekście budowania więzi z partnerem oraz umocnienia przywiązania. Kobiety, które na skutek kontaktu seksualnego ze swoim partnerem osiągają częste orgazmy, czerpią wysoką satysfakcję nie tylko z pożycia intymnego, ale związku ogółem. Łatwiej jest im także zaakceptować własne ciało, albowiem stanowi ono dla nich źródło przyjemności. Dodatkowo, za sprawą orgazmu osiąganego w czasie stosunku z partnerem, kobieta postrzega go jako bardziej atrakcyjnego, a co za tym idzie, wykazuje większą potrzebę dalszych kontaktów seksualnych.

Funkcja kobiecego orgazmu przez wiele lat stanowiła przedmiot zainteresowania ewolucjonistów. Ich zdaniem, osiąganie kulminacji przyjemności miało służyć prokreacji. Pojawiły się nawet teorie, które przedstawiały pogląd, iż skurcze macicy mogą przyczyniać się do szybszego transportu plemników. Niemniej jednak, badania naukowe nie potwierdziły tych spekulacji. W tym miejscu warto jednak zaznaczyć, że ewolucjoniści w pewnym stopniu mają rację. Kobiety osiągające orgazm w czasie stosunków z partnerem będą bardziej chętne do powtarzania zbliżeń, co skutkuje zwiększoną częstotliwością stosunków, a tym samym większymi szansami na zapłodnienie i większą liczbę potomstwa.

Czym są zaburzenia orgazmu?

Zaburzenia orgazmu (anorgazmia) polegają na doświadczaniu przez kobietę stałych lub nawracających trudności w osiągnięciu orgazmu, mimo odpowiedniej stymulacji seksualnej, a także po osiągnięciu podniecenia. Co bardzo istotne, o zaburzeniu możemy mówić wtedy, gdy wspomniana trudność jest dla pacjentki źródłem silnego dyskomfortu, a nawet cierpienia psychicznego.

Chociaż niewiele mówi się na ten temat, szacuje się, że zaburzenia orgazmu mogą dotyczyć od 3% do nawet 6% kobiet. Specjaliści podkreślają jednak, że skala problemu może być znacznie większa. Nadal wiele kobiet nie przyznaje się bowiem do problemów seksualnych, a co za tym idzie, nie zgłasza się o pomoc w niniejszej kwestii do gabinetu specjalisty. Warto jednak wiedzieć, że zaburzenia orgazmu stanowią niezwykle złożony problem, który wymaga zarówno sprawdzenia możliwości występowania przyczyn organicznych, jak i psychologicznych.

Psychologiczne przyczyny anorgazmii

Zdolność do osiągania satysfakcji i sama seksualność kobiety zależy od wielu czynników, w tym przede wszystkim od poczucia własnej wartości, a także wcześniejszych doświadczeń seksualnych. W literaturze psychologicznej wymienia się wiele czynników, które w bezpośredni sposób wpływają na życie seksualne kobiety. W dalszej części artykułu wymienimy te z czynników, które z wysokim prawdopodobieństwem mogą odpowiadać za rozwój zaburzeń orgazmu. Są nimi:

• Nieprawidłowy / opóźniony rozwój sfery psychoseksualnej;
• Negatywne doświadczenia związane z okresem dorastania (w tym m.in. brak akceptacji zmian w ciele, które są prawidłowe dla tego okresu);
• Traumatyczne doświadczenie utraty bliskich osób, które niesie ze sobą nierozwiązane konflikty wewnętrzne wymagające przepracowania;
• Rozpoznanie zaburzeń osobowości typu borderline;
• Doświadczenie traumy związanej z przemocą oraz/lub nadużyciem seksualnym;
• Przejawianie negatywnego obrazu własnego ciała;
• Rozpoznanie zaburzeń odżywiania, ze szczególnym uwzględnieniem zaburzeń związanych z odmawianiem przyjmowania pokarmów (tj. anorexia nervosa);
• Rozpoznanie oraz leczenie depresji, zaburzeń lękowych, choroby afektywnej dwubiegunowej;
• Doświadczanie intensywnego stresu, a także przejawianie nieefektywnych strategii radzenia sobie z trudnymi sytuacjami;
• Niski poziom wiedzy dotyczącej seksualności, a także niewielka świadomość własnego ciała.

Wymienione wyżej czynniki oddziałują nie tylko na możliwość rozwoju zaburzeń orgazmu, ale także na możliwość rozwoju innych problemów w obrębie intymności w związku. Ponadto, mogą doprowadzić do spadku zaangażowania w relację, a tym samym do osłabienia więzi między partnerami, co również niesie ze sobą określone konsekwencje o charakterze psychoseksualnym. Oprócz czynników psychoseksuologicznych, w literaturze przedmiotu wymienia się także czynniki kontekstualne, a wśród nich:

• Czynniki związane z przekonaniami oraz wyznawanymi wartościami o charakterze etnicznym, religijnym, czy też kulturowym;
• Negatywne przekonania dotyczące kobiecych metod antykoncepcji oraz towarzyszący temu lęk przed zajściem w niechcianą ciążę;
• Niski status społeczno-ekonomiczny i związany z nim utrudniony dostęp do wsparcia medycznego oraz psychologicznego;
• Brak sieci wsparcia wśród najbliższych.

Zaburzenia orgazmu – konsekwencje psychologiczne

Zaburzenia orgazmu niosą ze sobą liczne konsekwencje psychologiczne. Niemożność osiągnięcia pełnej satysfakcji podczas stosunku seksualnego może wpływać nie tylko na obniżenie poziomu zadowolenia ze współżycia, ale także oddziaływać na relacje między partnerami. Co więcej, kobiety zmagające się z niniejszą dysfunkcją seksualną mogą doświadczać:

• Obniżenia poziomu zadowolenia z własnego ciała;
• Zmniejszenia poczucia własnej atrakcyjności;
• Obniżenia ogólnej satysfakcji z życia.

Niepodejmowanie działań w kierunku rozpoznania przyczyny, a także zwalczania objawów zaburzeń orgazmu, w dłuższej perspektywie może doprowadzić nawet do rozwoju zaburzeń afektywnych. Brak komunikacji lub niewłaściwa komunikacja między partnerami w obrębie niniejszego problemu może z czasem doprowadzić do obniżenia obopólnego poziomu zadowolenia w związku, a nawet do rozpadu relacji. Dlatego też, tak ważne jest, aby kobiety zmagające się z niniejszym problemem nie tylko podejmowały próby jego zwalczenia, ale przede wszystkim mówiły o nim w sposób otwarty.

Zaburzenia orgazmu a depresja

Związek zaburzeń orgazmu z depresją posiada dwukierunkowy charakter. W przebiegu zaburzeń nastroju może bowiem dochodzić do rozwoju różnych dysfunkcji seksualnych. Jest to spowodowane zarówno samą specyfiką objawów depresji, jak i podejmowanym leczeniem. Okazuje się bowiem, że wprowadzenie do terapii leków przeciwdepresyjnych z grupy SSRI może odpowiadać między innymi za zaburzenia orgazmu u kobiet. Warto jednak wiedzieć, że dzięki współpracy z lekarzem psychiatrą odpowiedzialnym za prowadzenie leczenia, możliwe staje się powstrzymanie takich skutków ubocznych farmakoterapii (między innymi poprzez zmniejszenie stosowanej dawki leku lub zmianę preparatu). To bowiem bardzo ważne, aby podczas leczenia depresji dążyć do poprawy funkcjonowania pacjentki we wszystkich możliwych obszarach życia. Warto pamiętać, że zadowolenie ze sfery życia seksualnego w znacznym stopniu oddziałuje na zwiększenie ogólnego poziomu satysfakcji życiowej.

Spoglądając w drugim kierunku podczas analizy związku zaburzeń orgazmu z depresją, jesteśmy w stanie dostrzec, że występowanie dysfunkcji seksualnej (zwłaszcza nieleczonej) może przyczynić się do rozwoju zaburzeń afektu. Jak wspomniano we wcześniejszym akapicie, zaburzenia orgazmu niosą ze sobą istotne konsekwencje psychologiczne – jedną z nich jest obniżenie ogólnej satysfakcji z życia. Utrzymywanie się takiego obniżonego poziomu przez dłuższy czas, przy zaistnieniu dodatkowych czynników ryzyka (np. intensywnego stresu), może doprowadzić do rozwoju depresji.

Problemy z osiąganiem orgazmu – wsparcie psychologiczne dla kobiet

Zaburzenia orgazmu stanowią powszechny problem. W świetle współczesnych badań szacuje się, że może z nimi zmagać się ponad 6% polek. Zdaje się jednak, że skala zjawiska jest niedoszacowana, albowiem nadal niewiele kobiet przyznaje się do doświadczania dysfunkcji seksualnych. Mimo to, specjaliści z zakresu zdrowia psychicznego są zdania, że to właśnie anorgazmia (rozumiana jako niezdolność do osiągnięcia orgazmu) jest drugim najczęściej rozpoznawanym zaburzeniem seksualnym.

Dlatego też, tak ważne jest, aby kobiety miały coraz szerszy dostęp nie tylko do samej wiedzy na temat niniejszego zjawiska, ale przede wszystkim do metod skutecznej terapii. Okazuje się bowiem, że dzięki systematycznemu i dobrze zaplanowanemu leczeniu, możliwe staje się osiągnięcie istotnej poprawy w zakresie funkcjonowania seksualnego.

Zanim jednak udamy się do gabinetu psychologa / psychoterapeuty, ważne jest, aby ginekolog był w stanie określić, jakie czynniki organiczne mogą odpowiadać za wystąpienie niniejszej dysfunkcji. Jeśli jednak przyczyną anorgazmii są wyłącznie przyczyny psychologiczne, za najskuteczniejszą z metod leczenia możemy uznać oddziaływania psychoterapeutyczne.

Zgodnie ze stanem obecnej wiedzy, za najczęściej stosowaną, a zarazem najskuteczniejszą z metod walki z niniejszym problemem uznaje się terapię prowadzoną w nurcie poznawczo-behawioralnym.

Ten rodzaj współpracy terapeutycznej kładzie nacisk przede wszystkim na zmianę sposobu myślenia o sferze seksualnej, a także na edukację seksualną. Ponadto, bardzo ważna jest praca nad obniżeniem poczucia lęku i niepokoju związanego ze współżyciem. Podczas terapii, specjaliści niejednokrotnie korzystają z technik relaksacji. Dodatkowo, zalecane są ćwiczenia odpowiednich partii mięśni (ze szczególnym uwzględnieniem partii łonowo-guzicznych), a także ćwiczenia masturbacyjne.

To także bardzo ważne, aby w procesie terapii z zaangażowaniem uczestniczyła nie tylko sama kobieta, ale także jej partner. W niektórych przypadkach cenne może okazać się także zapewnienie fachowego wsparcia psychologicznego dla mężczyzny, któremu trudno zaakceptować jest fakt, że jego partnerka nie jest w stanie osiągać orgazmów podczas kontaktów seksualnych.

Pierwotne i wtórne zaburzenia orgazmu – kontekst psychologiczny

O pierwotnych zaburzeniach orgazmu mówimy wtedy, gdy kobieta nigdy nie była w stanie osiągnąć niniejszego stanu, ani w czasie stosunku seksualnego, ani w czasie masturbacji. Psychologowie są zdania, że przyczyną pierwotnych zaburzeń orgazmu w większości przypadków są przebyte w dzieciństwie urazy o charakterze przemocy, czy też wykorzystywania seksualnego. Coraz częściej rozważa się także wpływ czynników genetycznych. Najczęściej, przez specjalistów przyjmowana jest jednak wieloczynnikowa teoria rozwoju pierwotnych zaburzeń orgazmu. Ważną informację stanowi fakt, iż dysfunkcja ta w większości przypadków nie ustępuje samoistnie i wymaga zastosowania odpowiednich metod terapeutycznych. Jeśli za rozwój odpowiedzialne są doświadczenia wykorzystywania seksualnego w przeszłości, niezbędna okazuje się nie tylko psychoterapia, ale także często terapia małżeńska.

O wtórnych zaburzeniach orgazmu mówimy zwykle wtedy, gdy niniejsza dysfunkcja pojawia się jako konsekwencja, czy też dysfunkcja towarzysząca innym zaburzeniom seksualnym. Za przyczynę niniejszego stanu uznaje się często zaburzenia pożądania seksualnego. Niemniej jednak, wtórne zaburzenia orgazmu mogą stanowić również następstwo zabiegów w obrębie dna miednicy, a także przyjmowania niektórych leków (ze szczególnym uwzględnieniem środków przeciwdepresyjnych z grupy SSRI).

Psychologowie są zdania, że wpływ na rozwój wtórnych zaburzeń orgazmu wywiera także wiele czynników o znaczeniu społecznym, psychologicznym i kulturowym. Wśród nich wymieniają:

• Czynniki osobowościowe;
• Odczuwaną satysfakcję ze związku;
• Przekonania religijne (poczucie winy na skutek doświadczania orgazmu).

Zastosowanie skutecznych metod terapii w wielu przypadkach pozwala na przywrócenie zdolności doświadczania przez kobietę orgazmu. Ważna jest praca nad zmianą nastawienia wobec ciała i seksualności, a także psychoedukacja.

Podsumowanie

Zaburzenia orgazmu stanowią poważny problem somatyczny i psychologiczny. Badania pokazują, że niniejsza dysfunkcja w istotny sposób wpływa na satysfakcję ze sfery seksualnej, a tym samym na poziom zadowolenia z życia. Chociaż trudno jest wskazać jednoznaczne przyczyny zaburzeń orgazmu, zazwyczaj przyjmuje się, że za ich rozwój w znacznej mierze odpowiadają czynniki psychologiczne (np. doświadczenie wykorzystywania seksualnego). Ponadto, zaburzenia orgazmu mogą stanowić następstwo stosowanej farmakoterapii w przebiegu zaburzeń nastroju. Warto jednak wiedzieć, że występowanie niniejszej dysfunkcji (zwłaszcza jej wtórne postaci) może ustąpić w wyniku zastosowania odpowiednich narzędzi terapeutycznych. Dlatego też, to bardzo ważne, aby kobieta zgłaszała występowanie problemów z osiągnięciem orgazmu w gabinecie lekarza, czy też psychologa / psychoterapeuty. Dzięki skutecznym technikom psychoterapeutycznym, możliwe staje się nie tylko przywrócenie zdolności do osiągania orgazmu, ale przede wszystkim poprawa jakości życia we wszystkich obszarach funkcjonowania pacjentki.

Bibliografia

1. Basson R., Leiblum S., Brotto L. i wsp. Definitions of womens sexual dysfunction reconsidered: advocating expansion and revision. J. Psychosom. Obstet. Gynecol. 2003; 24: 221–229;
2. Berra M, De Musso F, Matteucci C, et al. The impairment of sexual function is less distressing for menopausal than for premenopausal women. J Sex Med 2010; 7: 1209-15;
3. Carvalho J, Nobre P. Predictors of women’s sexual desire: the role of psychopathology, cognitive-emotional determinants, relationship dimensions, and medical factors. J Sex Med 2010; 7: 928-37;
4. Dolczewska-Samela A. Promocja zdrowia seksualnego jako forma profilaktyki zaburzeń. Pol Przegl Nauk Zdr. 2006; 3(8): 198–201;
5. Dundon CM, Rellini AH. More than sexual function: predictors of sexual satisfaction in a sample of women age 40-70. J Sex Med 2010; 7: 896-904;
6. Grover S, Ghosh A, Sarkar S, et al. Sexual dysfunction in clinically stable patients with bipolar disorder receiving lithium. J Clin Psychopharmacol. 2014; 34(4): 475–482;
7. Jakima S, Lew-Starowicz M. Dysfunkcje seksualne w depresji. Wydawnictwo Most, Warszawa 2010;
8. Janus M, Szulc A. Dysfunkcje seksualne jako problem XXI wieku . In: Maciąg K, Olszówka M. ed. Choroby XXI wieku: wybrane zagadnienia. Fundacja na rzecz promocji nauki i rozwoju TYGIEL, Lublin 2015;
9. Kowalczyk R, Lew-Starowicz Z. Definicja i koncepcja normy w seksuologii . In: Lew-Starowicz Z, Skrzypulec V. ed. Podstawy seksuologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018: 21–35;
10. Laurent SM, Simons AD. Sexual dysfunction in depression and anxiety: conceptualizing sexual dysfunction as part of an internalizing dimension. Clin Psychol Rev. 2009; 29(7): 573–585;
11. Levin RJ. The physiology and pathophysiology of the female orgasm. In: Goldstein I, Meston CM, Davis SR et al. Women’s Sexual Function and Dysfunction. Study, Diagnosis, Treatment.1, Taylor and Francis, 2006, United Kingdom;
12. Lew-Starowicz Z. Seksualność w okresie menopauzy. Przew. Lek. 2000; 4: 2–8;
13. Lew-Starowicz Z. Zaburzenia seksualne. In: Bilkiewicz A. ed. Psychiatria. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009: 401–414;
14. Mitchell KR, Mercer CH, Ploubidis GB, et al. Associations between health and sexual lifestyles in Britain: findings from the third National Survey of Sexual Attitudes and Lifestyles (Natsal-3) The Lancet, 30 November-6 December. 2013; 382(9907): 1817–1829
15. Meston CM, Levin RJ, Sipski ML, et al. Women’s orgasm. Annu Rev Sex Res 2004; 15: 173-257;
16. McMillan E, Adan Sanchez A, Bhaduri A, et al. Sexual functioning and experiences in young people affected by mental health disorders. Psychiatry Res. 2017; 253: 249–255;
17. Meston CM. Female orgasmic disorder: treatment strategies and outcome results. In: Women’s Sexual Function and Dysfunction. Study, Diagnosis, and Treatment. Goldstein I, Meston CM, Davis SR, Traish AM (eds). Taylor and Francis, London 2006;
18. Nomejko A, Dolińska-Zygmunt G, Zdrojewicz Z. Poczucie jakości życia a satysfakcja z życia seksualnego – badania własne. Seksuologia. 2012; 10(2);
19. Sobański JA, Klasa K, Cyranka K, et al. Wpływ kumulacji urazów seksualnych na życie seksualne i związek pacjenta. Psychiatr Pol. 2014; 48(4); 
20. Waszyńska K. Biograficzne uwarunkowania życia seksualnego. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2010.