Obecnie coraz częściej słyszy się o kobietach, które odkładają decyzję o urodzeniu dziecka na później. Czasem zmusza do tego sytuacja życiowa, innym razem po prostu brakuje gotowości do zostania mamą ale również jest część kobiet, które pomimo ogromnej chęci do bycia mamą tak bardzo boją się ciąży i porodu, że z lęku odraczają ten nowy etap w swoim życiu.

Tokofobia – co to jest?

Tokofobia jest grupą zaburzeń lękowych, gdzie dominującym objawem jest właśnie lęk i paniczna obawa przed zajściem w ciąże lub porodem. Jest to nie tylko zaburzenie związane z okresem okołoporodowym, ale również z czasem dotyczącym rozważań na temat zajścia w ciążę. Z badań wynika, że około 6% do 10% kobiet cierpi właśnie na tę przypadłość. Dolegliwość ta utrudnia nie tylko podjęcie decyzji o zostaniu mamą, ale ma również ogromny wpływ na prawidłowy przebieg ciąży i porodu.

Rodzaje tokofobii

Rozróżniamy dwa rodzaje tokofobii:

• tokofobię pierwotną
• tokofobię wtórną

Tokofobia pierwotna

Kiedy lęki i obawy pojawiają się już w okresie dorastania lub zmagają się z nimi dorosłe kobiety, które nigdy wcześniej nie były w ciąży. Mówimy wtedy o tokofobii pierwotnej. Osoby cierpiące na ten rodzaj zaburzenia bardzo często unikają kontaktów seksualnych, stosują podwójne zabezpieczenia antykoncepcyjne, a wszystko po to aby zminimalizować możliwość zajścia w ciążę.

Tokofobia wtórna

Silny lęk przed ponownym zajściem w ciąże czy drugim porodem może pojawić się u kobiet cierpiących na tokofobię wtórną. Na to zaburzenie cierpią kobiety, które podczas pierwszej ciąży i porodu przeżyły traumatyczne wydarzenia lub samo staranie się o poczęcie dziecka było trudne i długie.
Dodatkowo mówi się o tokofobii wtórnej drugiego rodzaju spowodowanej depresją, która objawia się już w czasie ciąży lub po narodzinach dziecka (depresja poporodowa).

Główne objawy tokofobii

Do głównych objawów tokofobii zalicza się przede wszystkim paniczny lęk i strach związany z zajściem w ciąże, przebiegiem ciąży oraz porodem.

Kobiety, które chorują na tę dolegliwość skarżą się na bardzo silny lęk przed śmiercią przy porodzie (zarówno własną, jak i dziecka). Pojawiają się również obawy o zdrowie dziecka i wpływają bardzo znacząco na pogłębianie się panicznego lęku przed porodem. Kobiety mają poczucie, że poród siłami natury przerasta ich możliwości, że nie poradzą sobie z bólem porodowym. Lęki te są bardzo trudne do opanowania przez kobietę i powodują bardzo duże trudności w skupieniu uwagi, co prowadzi do problemów w wykonywaniu podstawowych, codziennych czynności

Obok lęku bardzo charakterystyczne są również problemy ze snem. Kobiety mogą mieć kłopoty z zaśnięciem, częstym wybudzaniem nocnym lub bardzo wczesnymi pobudkami. Dręczące koszmary senne o tematyce ciąży i porodu również nie ułatwiają wysypiania się.

Może pojawić się lęk przed oceną innych, spowodowany brakiem potomstwa, a to z kolei może przyczynić się do stopniowego wycofywania się z życia towarzyskiego i prowadzić do powstania depresji.

Obok objawów emocjonalnych kobiety odczuwają również dolegliwości na tle somatycznym. Najbardziej charakterystyczne są uciążliwe, nawracające bóle głowy, które pacjenci określają jako uciskowe (jakby zaciskała im się obręcz na głowie) lub bóle brzucha. Kiedy kobieta jest w ciąży, ale lęki dotyczące okresu okołoporodowego nadal zostały nierozwiązane, mogą pojawić się niepowściągliwe wymioty ciężarnych. Zaczynają się one zwykle między 4 a 10 tygodniem ciąży i ustępują około 22 tygodnia. Większość kobiet w ciąży doświadcza porannych mdłości, które prowadzą do wymiotów, jest to normalna reakcja organizmu na zmieniającą się gospodarkę hormonalną. Jednak niepowściągliwe wymioty mogą utrzymywać się nawet cały dzień i bardzo utrudniać funkcjonowanie przyszłej mamie.

Przyczyny tokofobii

Przyczyny tokofobii są powiązane z rodzajem dolegliwości na którą cierpi kobieta.

Tokofobia pierwotna – przyczyny

Za główną przyczynę tokofobii pierwotnej uważa się ogromny lęk przed utratą wolności, niezależności i kontroli. W tego rodzaju tokofobii przeważa również lęk przed odpowiedzialnością za drugiego człowieka oraz myśl że nie poradzę sobie jako matka. To z kolei może mieć przyczynę w braku niedostatecznych wzorców macierzyńskich, zaniedbaniach zarówno fizycznych jak i psychicznych w dzieciństwie oraz w doświadczeniu różnych form przemocy (w tym seksualnej).

Kobiety cierpiące na ten rodzaj zaburzenia, to zwykle osoby o obniżonym progu bólowym, czyli sytuacje, które wywołują ból są przez nie odbierane jako dużo bardziej nieprzyjemne, bolesne a wręcz nie do wytrzymania. Częstą przyczyną pojawienia się pierwotnego lęku przed zajściem w ciąże są straszne, często mocno ubarwione opowieści koleżanek, matek czy innych ważnych dla kobiet osób. Dodatkowo brak odpowiedniej naukowej wiedzy dotyczącej poczęcia dziecka, ciąży i porodu, jak i brak ciepłej i szczerej relacji z partnerem mogą nasilać lęki związane z myślą o zostaniu matką.

Tokofobia wtórna – przyczyny

Przyczyn tokofobii wtórnej upatruje się w traumatycznych przeżycia podczas wcześniejszych prób poczęcia dziecka, ciążach i porodach. Kobiety z tą dolegliwością mogły doświadczyć poronienia lub bardzo ciężkiego, długiego i stresującego porodu. Do traumatycznych przeżyć zalicza się również doświadczenie zbyt wczesnego rozwiązania ciąży, problemy zdrowotne pierwszego dziecka, lub kiedy dziecko nie przeżyło ciąży lub porodu.

Niekiedy również problemy emocjonalne mamy zaraz po urodzeniu pierwszego dzieck,a były tak przerażające, że myśl o tym, że kobieta mogłaby je jeszcze raz przeżywać napawa tak dużym lękiem, że chęć o posiadaniu kolejnego dziecka jest przesuwana na coraz dalszy plan.

Tokofobia wtórna może pojawić się u kobiet również po dokonaniu aborcji ( nie ważne jaka jest jej przyczyny, aborcja prawie zawsze pozostawia traumatyczny ślad w pamięcią kobiety).

Tokofobia występuje również jako jeden z objawów towarzyszących depresji poporodowej. Lęk jest bowiem jedną z najbardziej charakterystycznych cech depresji. W tym przypadku tokofobia jest po prostu skutkiem odczuwanych przez matkę negatywnych uczuć i myśli związanych z okresem okołoporodowym.

Każda z rodzajów tokofobii jest ściśle związana z lękiem nie tylko co do możliwości urodzenia dziecka, poradzenia sobie z bólem porodowym czy troski o zdrowie i życie, ale również z ogromnymi obawami czy poradzę sobie jako mama, czy podołam macierzyństwu, czy moje dziecko wyrośnie na zdrowego i szczęśliwego młodego człowieka.

Jak leczyć tokofobię?

Diagnostyka tokofobii nie jest łatwa, ale jak najbardziej możliwa. Niezależnie, na który rodzaj tokofobii cierpi kobieta warto i trzeba ją leczyć.

Główną formą pomocy dla osób cierpiących na tokofobię jest terapia psychologiczna. W trakcie terapii pacjenci uczą się jak rozpoznawać swojego emocje, jak radzić sobie z lękiem oraz jak go oswoić i pokonać. Ćwiczą techniki relaksacji i wizualizacji, które pozwalają zmniejszyć lęk.

Jako, że tokofobia opiera się przede wszystkim na lęku, a lęk powodowany jest niepewnością i niewiadomą pomocne mogą okazać się artykułu naukowe dotyczące ciąży i porodu (warto podkreślić, że powinny być to sprawdzone źródła wiedzy).

Kobietom, które już są w ciąży zaleca się dokładne poznanie szpitala i personelu, w którym chciałyby rodzić oraz umożliwienie zadawania jak największej ilości pytań specjalistom. Kiedy lęki okazują się zbyt silne i utrudniają normalne funkcjonowania czy cieszenie się przyszłym macierzyństwem warto spotkać się z lekarzem psychiatrą, który pomoże dobrać odpowiednie leczenie. Przy nasilonych lękach ukojeniem może być zaświadczenie od psychiatry dotyczące wskazań psychiatrycznych do cięcia cesarskiego. Dla wielu kobiet cierpiących na tokofobię taka decyzja może znacznie zmniejszyć lęk przed porodem.

Warto również pamiętać, że jakiekolwiek wątpliwości dotyczące zdrowia psychicznego powinny być skonsultowane przez psychologa i psychiatrę. Im dłużej będziemy zwlekać z wizytą u specjalisty tym trudniejsze i dłuższe będzie leczenie.