Seksualność i obraz własnego ciała kobiety w ciąży
Ciąża to czas intensywnych zmian zarówno w życiu kobiety, jak i jej partnera. Przemianom podlega nie tylko ciało, ale także sposób jego spostrzegania, a tym samym własnej samooceny i poczucia atrakcyjności fizycznej. Nie podlega wątpliwości fakt, iż w czasie ciąży istotne zmiany dotyczą także życia seksualnego partnerów. Mimo badań i obserwacji naukowych, aktywność seksualna kobiet w ciąży nadal pozostaje dość słabo poznana. Przeprowadzone do tej pory analizy przedstawiają sprzeczne rezultaty. Niemniej jednak, większość z nich potwierdza, iż odczuwanie potrzeby nawiązywania kontaktów seksualnych zmienia się w kolejnych trymestrach ciąży. Co staje się przyczyną zmiany w częstości i jakości stosunków seksualnych między partnerami? I czy wpływ na niniejszy stan rzeczy może wywierać ewolucja obrazu własnego ciała? Odpowiedzi na te oraz inne pytania dotyczące seksualności w okresie ciąży omówione zostały w dalszej części artykułu.
Spis treści
Zmiany poglądów dotyczących stosunków seksualnych kobiet w ciąży na przestrzeni dekad
Poglądy dotyczące współżycia w czasie ciąży zmieniały się na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci. Zmiany te dotyczyły zarówno psychologicznych, jak i medycznych aspektów stosunku seksualnego. Jeszcze na początku drugiej połowy XX wieku, niewiele mówiło się w przestrzeni publicznej na temat samego współżycia seksualnego, a co dopiero współżycia seksualnego w ciąży. Temat ten przez dziesięciolecia pozostawał tematem tabu. Warto jednak wiedzieć, że mimo upływu dekad, we współczesnym świecie nadal nie pozostawia się wiele miejsca na debatę dotyczącą psychologicznych oraz medycznych konsekwencji zmiany intensywności życia seksualnego w ciąży.
Poniżej przedstawione zostaną pokrótce zmiany poglądów dotyczące wpływu współżycia seksualnego w ciąży na rozwój dziecka oraz zdrowie i samopoczucie przyszłej mamy.
W XX wiecznej literaturze specjalistycznej, pierwsze wzmianki na temat stosunków seksualnych w ciąży pochodzą z 1926 roku. Dostrzeżono wówczas, iż na skutek częstego spółkowania może dochodzić do znacznego zwiększenia ryzyka poronień, mechanicznych uszkodzeń narządu rodnego oraz jego zakażeń. Ponadto, odbywanie stosunków seksualnych w ciąży kojarzono z możliwością wcześniejszych porodów, a także zbyt wczesnego odpływania płynu owodniowego. W 1966 roku dostrzeżono natomiast, iż w przypadku kobiet znajdujących się w I trymestrze ciąży, bezpośrednio po osiągnięciu satysfakcji mogą występować sporadyczne skurcze w okolicach podbrzusza oraz w dolnej części kręgosłupa. Ponadto, podczas przeprowadzanych badań naukowych, zauważono skłonność do wzmożonej pobudliwości macicy podczas stymulacji seksualnej. W literaturze specjalistycznej z lat 60-tych znajdziemy również informacje na temat tego, iż w trzecim trymestrze ciąży, u kobiet w czasie orgazmu może dochodzić do spastycznych skurczy macicy oraz do wystąpienia bradykardii u rozwijającego się dziecka. Zwrócono również uwagę na fakt, iż bez względu na okres ciąży, na każdym z jej etapów może dojść do infekcji narządów rodnych podczas odbywania stosunku seksualnego.
Przełomowymi doniesieniami okazały się również te ustalone przez Michalinę Wisłocką (polską lekarkę – ginekolog, endokrynolog oraz seksuolog) w 1976 roku. Lekarka zwróciła wówczas uwagę na możliwość doświadczania bólu podczas orgazmu przez kobiety, które znajdują się w pierwszych tygodniach ciąży. Ponadto, Michalina Wisłocka uwzględniła w swoich opracowaniach możliwość występowania czynności skurczowej macicy na skutek intensywnego drażnienia brodawek sutkowych. Zdarza się, że niniejsza metoda może sugerowana być, jako pomoc w wywoływaniu porodu w przypadku ciąż przenoszonych.
W latach 80-tych głos w sprawie współżycia seksualnego w ciąży zabrali specjaliści z zakresu zdrowia psychicznego, którzy zwrócili uwagę na pozytywny wpływ aktywnego życia seksualnego na relacje małżeńskie. Jednocześnie zwrócili uwagę na to, iż istotne ograniczenie stosunków seksualnych może nasilać frustracje oraz nieporozumienia małżeńskie. W tym samym czasie, lekarze przyjrzeli się bliżej negatywnym konsekwencjom związanym ze współżyciem w czasie ciąży, a mianowicie możliwości zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową, które z kolei mogą doprowadzić do zwiększenia ryzyka śmierci płodowej i noworodkowej.
Aktywność seksualna kobiet w kolejnych trymestrach ciąży
Przeprowadzone do tej pory badania oraz obserwacje naukowe zwracają uwagę, że aktywność seksualna kobiet oraz doznania płynące ze stosunku płciowego zmieniają się na kolejnych etapach ciąży. Poniżej opisane zostaną najważniejsze kwestie dotyczące aktywności seksualnej kobiet w ciąży w trzech następujących po sobie trymestrach.
Aktywność seksualna w pierwszym trymestrze ciąży
Już pod koniec lat 60-tych XX wieku naukowcy dostrzegli, iż w czasie pierwszego trymestru ciąży wyraźnie spada zainteresowanie kobiet seksem, co skutkuje istotnym zmniejszeniem odbywanych stosunków seksualnych. Na niniejszą tendencję może wpływać wiele czynników, niemniej jednak najważniejszą rolę zdają się odgrywać te związane z dolegliwościami charakterystycznymi dla pierwszego trymestru (odczuwanie bolesności piersi, nadmiernej senności, chwiejności emocjonalnej, nudności oraz wymioty). W powstrzymywaniu się od czynności seksualnych w pierwszych tygodniach ciąży, ważną rolę pełnią także czynniki psychologiczne. Wiele kobiet obawia się, iż na skutek stosunku seksualnego może dojść do uszkodzenia zarodka lub sprowokowania poronienia. Najwięcej obaw związanych z niniejszą kwestią zdają się przejawiać kobiety, które po raz pierwszy zaszły w ciążę. U wieloródek nie dostrzega się takich tendencji.
W tym miejscu warto również wspomnieć, że w pierwszym trymestrze ciąży występują także czynniki, które wywierają pozytywny wpływ na jakość życia seksualnego. Wśród nich na pierwszym miejscu wyróżnia się komfort psychiczny związany z obniżeniem się lęku przed zajściem w nieplanowaną ciążę. Ponadto, istotny wpływ na doznania płynące z kontaktów seksualnych wywierają zmiany w narządach płciowych, które mogą sprzyjać osiąganiu większej satysfakcji.
Niezależnie od powyższych czynników, nie należy zapominać o tym, iż współżycie seksualne na tym etapie ciąży, przy niezachowaniu odpowiednich zasad higieny, może stać się przyczyną zakażenia jaja płodowego, a nawet zwiększać ryzyko poronienia. W związku z tym, wskazane jest, aby przed rozpoczęciem współżycia w pierwszym trymestrze ciąży zapytać lekarza prowadzącego o zalecenia. W przypadku, w którym kobieta doświadcza niepokojących objawów po stosunku seksualnym, takich jak silne bóle podbrzusza oraz krwawienia, wskazane jest natychmiastowe zaprzestanie kontaktów seksualnych.
Aktywność seksualna w drugim trymestrze ciąży
Drugi trymestr ciąży określany jest niejednokrotnie mianem „miesiąca miodowego”. Wszystko to ze względu na fakt, iż u większości kobiet w tym okresie następuje istotny wzrost zainteresowania sferą życia seksualnego. Wiele przyszłych mam doświadcza w tym czasie snów na tematy seksualne. Dlatego też, w drugim trymestrze ciąży częstość stosunków seksualnych między partnerami istotnie wzrasta. Oprócz doświadczania fantazji erotycznych, wpływ na zwiększenie satysfakcji ze stosunków płciowych wywierają także zmiany hormonalne oraz fizjologiczne. W tym czasie, zwiększa się przekrwienie okolic narządów płciowych, a także dochodzi do szybszego zwilżania się ścian pochwy. Wszystko to wpływa na wzrost osiągania satysfakcji podczas stosunku seksualnego.
Mimo, iż drugi trymestr ciąży dla większości kobiet wiąże się ze zwiększeniem zadowolenia z życia seksualnego, należy pamiętać, że istnieją czynniki, których zaistnienie wymaga zaprzestania dalszych kontaktów płciowych.
Wśród tych czynników wyróżnia się:
- Stan zdrowia matki wymagający stosowania leków z grupy tokolityków;
- Występowanie krwawienia z okolicy dróg rodnych.
Ponadto, zaprzestanie współżycia seksualnego sugerowane jest w przypadku kobiet, które we wcześniejszych ciążach doświadczyły poronienia.
Aktywność seksualna w trzecim trymestrze ciąży
W ostatnim trymestrze ciąży odnotowywany jest najczęściej wyraźny spadek zainteresowania współżyciem seksualnym. Tendencja ta uwidacznia się zarówno u kobiet, które po raz pierwszy doświadczają ciąży, jak i u wieloródek. Wśród czynników wpływających na niniejszy stan rzeczy wyróżnia się przede wszystkim nasiloną obawę o zdrowie dziecka, a także sam przebieg porodu, bóle somatyczne (przede wszystkim w okolicy krzyżowej kręgosłupa), obrzęki kończyn, uczucie ociężałości oraz nadmiernego zmęczenia fizycznego, istotny przyrost masy ciała, a także zmęczenie psychiczne.
W tym miejscu należy nadmienić, iż zgodnie z zaleceniami ginekologów oraz położnych w niektórych przypadkach, wskazane jest wstrzymanie się od współżycia seksualnego w ostatnich tygodniach ciąży. Wstrzemięźliwość seksualna w takich sytuacjach ma przyczynić się przede wszystkim do zmniejszenia ryzyka zakażenia oraz uszkodzenia pęcherza płodowego, czy przedwczesnego porodu.
Stosunek seksualny w ciąży
Prawie każdy początek ciąży nierozerwalnie związany jest z odbyciem stosunku seksualnego. Zarówno w pierwszym, jak i drugim trymestrze ciąży (jeśli nie istnieją ku temu przeciwwskazania) partnerzy nadal mogą czerpać satysfakcję z bliskości fizycznej. Niemniej jednak, stosunek seksualny w ciąży powinien podlegać pewnym modyfikacjom, które zapewniają bezpieczeństwo matce oraz rozwijającemu się w jej łonie dziecku.
Wśród czynników warunkujących podejście do stosunku seksualnego w czasie ciąży, wyróżnia się:
- Ogólny stan zdrowia fizycznego kobiety w ciąży;
- Siłę więzi emocjonalnej między partnerami;
- Potrzeby seksualne obojga partnerów;
- Częstotliwość współżycia seksualnego przed ciążą
- Stopień satysfakcji z własnej atrakcyjności oraz poczucia własnej wartości w ciąży;
- Lęk przyszłych rodziców o prawidłowy rozwój dziecka;
- Doświadczanie poczucia zażenowania w trakcie stosunku seksualnego, związanego z bliską obecnością płodu;
- Kwestie o znaczeniu społeczno-kulturowym.
Chociaż współcześni specjaliści są zdania, iż w przebiegu prawidłowej ciąży, współżycie seksualne w pierwszych dwóch trymestrach nie wywiera szkodliwego wpływu na rozwijające się dziecko, wskazane jest zachowanie szczególnej ostrożności. Ponadto, ginekolodzy oraz seksuolodzy zachęcają partnerów do zapoznania się z ułożeniami ciała odpowiednimi dla kolejnych trymestrów ciąży. We współczesnej literaturze znajdziemy informacje, zgodnie z którymi indywidualne modyfikacje ułożeń ciała w czasie aktu seksualnego wykazują znaczenie w trzech ważnych obszarach: fizjologicznym, kulturowym oraz psychologicznym. Kwestie fizjologiczne dotyczą przede wszystkim zmian, jakie zachodzą w obrębie narządów płciowych kobiety. Obszar kulturowy dotyczy między innymi obaw, względem tego jak na zmiany ciała charakterystyczne dla przebiegu ciąży zareaguje płeć przeciwna. Kwestie psychologiczne związane są natomiast z zaspokojeniem nie tylko potrzeb seksualnych, ale przede wszystkim tych związanych z potrzebą bliskości, bezpieczeństwa, miłości, a także poczucia własnej atrakcyjności. Ciąża to szczególny okres w życiu pary, który wymaga modyfikacji ułożeń ciała (w trakcie stosunku seksualnego) optymalnie dostosowanych do zmian, które zachodzą w ciele kobiety.
W świetle badań przedstawionych w półroczniku “Seksuologia Polska” z 2011 roku ( tom 9, nr 2), partnerzy podczas ciąży preferują następujące formy ułożeń ciała w czasie aktu seksualnego:
- Kobieta leży na boku odwrócona plecami do mężczyzny, lekko odchylona z ugiętymi kolanami – 41% respondentów;
- Ułożenie klasyczne – 26% respondentów;
- Mężczyzna leży na plecach, a kobieta siedzi na nim zwrócona do niego przodem lub tyłem – 23% respondentów;
- Inne formy ułożeń ciała – 9% respondentów.
Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, podczas pierwszego trymestru ciąży współżycie możliwe jest niemalże w każdej z ulubionych pozycji partnerów. Dzieje się tak przede wszystkim z uwagi na fakt, iż brzuch jest wówczas prawie niewidoczny, a tym samym nie utrudnia bezpośrednio odbycia aktu płciowego. Podczas drugiego trymestru ciąży (kiedy zwiększeniu ulega ukrwienie w okolicach miednicy mniejszej), stosunki seksualne z partnerem mogą stać się większym źródłem satysfakcji. W tym czasie para może oddawać się przyjemności niemalże we wszystkich preferowanych ułożeniach ciała, z wyjątkiem tych, podczas których brzuch jest bezpośrednio naciskany. Na początku trzeciego trymestru ciąży, stosunki seksualne między partnerami powinny odbywać się w pozycji wygodnej dla partnerki, a przede wszystkim w takiej, która zapewnia najwyższy stopień bezpieczeństwa dla dziecka.
Aktywność seksualna kobiet w ciąży a zdrowie dziecka
Tak jak wspomniano we wcześniejszej części artykułu, zgodnie z obecnym stanem wiedzy, podczas prawidłowo przebiegającej ciąży zarówno stosunek seksualny, jak i doświadczenie orgazmu nie powinny stanowić bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i rozwoju dziecka. Dzieje się tak, ponieważ dziecko jest chronione we wnętrzu macicy matki zarówno przez owodnię, płyn owodniowy, jak i mięśnie macicy.
Mimo to, na każdym z etapów ciąży bezwzględnie wskazane jest przestrzeganie najwyższych zasad higieny podczas stosunku z partnerem. W tym miejscu warto bowiem zaznaczyć, iż utrzymujące się stany zapalne mogą przyczynić się do zaburzeń w prawidłowym rozwoju płodu. Dodatkowo, zakażenia wewnątrzmaciczne w okresie ciąży stanowią jedną z częstszych przyczyn powikłań okołoporodowych, zarówno u kobiet, jak i ich dzieci. Co więcej, w świetle współczesnych analiz, przewlekłe stany zapalne w obrębie narządów rodnych u kobiet w ciąży, mogą odpowiedzialne być za wywołanie porodu przedwczesnego. Zdaniem specjalistów, infekcje intymne mogą wpływać na zdrowie nienarodzonego jeszcze dziecka, a także jego przyszły rozwój.
Analizując wpływ kontaktów seksualnych na zdrowie matki i dziecka, warto uwzględnić także aspekt psychologiczny. Istotne ograniczenie współżycia może doprowadzić bowiem do pogorszenia się relacji między partnerami, a tym samym do wzrostu poziomu stresu u kobiet. Doświadczanie negatywnych emocji oddziałuje bezpośrednio zarówno na zdrowie matki, jak i rozwijającego się w jej łonie dziecka. Dlatego też, tak ważne jest utrzymywanie bliskości seksualnej w czasie ciąży (w sytuacji, w której nie istnieją przeciwskazania). Nie należy jednak zapominać o tym, aby bliskość ta odbywała się przy zachowaniu najwyższych standardów higieny oraz w pozycjach ciała optymalnych dla komfortu fizycznego kobiety, a także bezpieczeństwa rozwijającego się w łonie dziecka.
Szczególną sytuację stanowi ta, w której z uwagi na zagrożenie ciąży, zalecane jest całkowite wstrzymanie się od współżycia seksualnego. Wówczas przyszli rodzice zmuszeni są do ograniczenia form ekspresji własnych uczuć i emocji, co niejednokrotnie może wpływać na jakość ich relacji. Kobiey pozbawione bliskości fizycznej partnera, mogą odczuwać istotne konsekwencje psychologiczne, które obejmują obniżenie poczucia własnej atrakcyjności, a także samooceny. Również przyszły ojciec może z tego powodu odczuwać frustrację, która w niektórych sytuacjach może doprowadzić do obniżenia zaangażowania się w związek emocjonalny z partnerką oraz nienarodzonym jeszcze dzieckiem. W takiej sytuacji niezwykle ważne jest komunikowanie własnych przeżyć emocjonalnych. Zarówno kobieta, jak i mężczyzna powinni otwarcie mówić o tym, jak niniejsza sytuacja wpływa na ich samopoczucie psychiczne. W przeciwnym razie, niemożność odbywania stosunków seksualnych oraz powiązany z nią spadek jakości komunikacji, może doprowadzić do konfliktów między partnerami. W takim przypadku wskazane jest zasięgnięcie porady w gabinecie seksuologa, psychologa lub psychoterapeuty. Dzięki pomocy specjalisty, w porozumieniu z lekarzem prowadzącym ciążę, możliwe staje się opracowanie nowych form bliskości fizycznej między partnerami. Zadaniem psychologa jest natomiast wprowadzenie do stylu komunikacji partnerów nowych standardów, dzięki którym z poszanowaniem będą w stanie wyrażać swoje emocje i odpowiadać na potrzeby emocjonalne partnera.
Obraz ciała kobiety w ciąży
Wpływ na to, jak postrzegamy samych siebie wywiera w istotnym stopniu ocena własnego ciała, a także stopień satysfakcji z jego wyglądu. Zanim jednak przejdziemy do analizy niniejszego zjawiska w kontekście kobiet w ciąży, warto rozróżnić pojęcie satysfakcji z własnego ciała oraz samooceny. Samoocena wyglądu człowieka związana jest zarówno z aspektem poznawczym, jak i emocjonalnym. Satysfakcja z wyglądu własnego ciała związana jest natomiast z zadowoleniem oraz funkcją ważności poszczególnych części ciała. Z przeprowadzony do tej pory badań oraz obserwacji naukowych wynika, iż wiele kobiet wykazuje tendencję do dewaloryzacji określonych części ciała, wśród których najczęściej wskazywane są: uda, talia oraz biodra, które w ocenie kobiet są nadmiarowe.
Kreowanie obrazu własnego ciała przez kobiety posiada charakter subiektywny. Warto jednak wiedzieć, iż wpływa nie tylko na samoocenę, ale również na emocje jednostki, a także na podejmowane przez nią działania, a nawet plany życiowe. Wykreowany przez nas obraz własnego ciała nierozerwalnie związany jest również z relacjami społecznymi. Psychologowie zwracają uwagę na to, iż zmiany w obrazie naszego ciała dokonują się na poszczególnych etapach życia, już od okresu wczesnego dzieciństwa. Co więcej, niniejszy proces kształtowania może przebiegać w sposób prawidłowy lub zaburzony, co przekłada się na pozytywną lub negatywną ocenę obrazu własnego ciała.
Na kształtowanie się obrazu naszego ciała wpływa wiele czynników, zarówno tych o charakterze fizycznym, interpersonalnym, jak i kulturowym. Poniżej pokrótce opisane zostały najważniejsze z nich.
Czynniki wpływające na postrzeganie własnego ciała
Czynniki fizyczne
- Wskaźnik masy ciała (niedowaga, prawidłowa masa ciała, nadwaga, otyłość);
- Zmiany związane z okresem dojrzewania (wzrost masy ciała, a także zmiana proporcji ciała);
- Zmiany związane z procesem starzenia się (pojawienie się pierwszych zmarszczek, wyraźna zmiana elastyczności oraz jędrności skóry, pojawienie się siwych włosów, zmiany w wyglądzie sylwetki, obejmujące nie tylko zmianę masy ciała, ale także pochylenie sylwetki).
Czynniki interpersonalne
- Rodzice – wpływ na kształtowanie się obrazu naszego ciała w znacznej mierze wywiera relacja z rodzicami, a także ich wyobrażenia na temat wyglądu dziecka. Ponadto, to właśnie rodzice odpowiadają za modelowanie zachowań podejmowanych względem aktywności fizycznej oraz diety. Nie bez znaczenia pozostają również komentarze rodziców na temat wyglądu swojej pociechy.
- Partnerzy – szczególnie w przypadku kobiet, niezwykle ważne jest otrzymywanie pozytywnych uwag od płci przeciwnej. Doświadczanie nieprzychylnych komentarzy na temat swojego wyglądu od partnera, w znacznym stopniu wpływa na samopoczucie psychiczne kobiety, a także na zmiany w postrzeganiu przez nią obrazu własnego ciała.
- Grupa rówieśnicza – zwłaszcza w okresie dorastania może istotnie wpływać na postrzeganie obrazu własnego ciała, a także na podejmowanie zachowań mających na celu zmianę wyglądu ciała. Osoby stające się obiektem kpin ze strony rówieśników niejednokrotnie doświadczają przykrych konsekwencji psychologicznych, które obejmują rozwój zaburzeń odżywiania, a także zaburzeń nastroju.
Czynniki kulturowe
- Wpływ mediów na kreowanie oraz rozpowszechnianie wzorców dotyczących wyglądu zarówno kobiet, jak i mężczyzn;
- Przedstawianie w mediach atrakcyjności fizycznej jako wyznacznika sukcesu oraz ogólnego powodzenia życiowego;
- Dostarczanie przez media informacji na temat możliwości zmiany wyglądu własnego ciała, który wpływa na wytwarzanie presji (szczególnie wśród kobiet) podjęcia działań, których celem jest zwiększenie ogólnej atrakcyjności fizycznej;
- Reklamowanie zabawek, ze szczególnym uwzględnieniem lalek Barbie, których wygląd dalece odbiega od prawdziwego wyglądu dziewcząt oraz dorosłych kobiet.
Współczesne badania psychologiczne dowodzą, iż doświadczanie pozytywnego obrazu własnego ciała wiąże się z większym poczuciem satysfakcji życiowej. Osoby o pozytywnym obrazie własnego ciała chętnie podejmują aktywność fizyczną oraz przestrzegają zasad zrównoważonej diety. Co więcej, jednostki te lepiej funkcjonują w przestrzeni społecznej oraz rzadziej zmagają się z problemami natury psychicznej. Nie podlega wątpliwości, iż pozytywny (oraz adekwatny) obraz własnego ciała bezpośrednio związany jest wyższym poczuciem szczęścia, własnej atrakcyjności, pewności siebie, a co za tym idzie z wyższą samooceną. Negatywny obraz własnego ciała może natomiast wpływać na zaburzenie funkcjonowania zarówno w życiu społecznym, jak i osobistym. Dodatkowo, negatywny obraz własnego ciała wiąże się z większym ryzykiem podejmowania działań destrukcyjnym o charakterze kompensacyjnym (które obejmują: stosowanie skrajnie restrykcyjnych diet oraz wyczerpujących ćwiczeń fizycznych), a także o charakterze bezpośrednim (które obejmują: samookaleczanie oraz próby samobójcze).
Jedną z obiektywnych okoliczności, które wpływają na zmianę obrazu własnego ciała jest ciąża. Niniejszy okres wiąże się bowiem z pojawianiem się regularnych zmian, które każda kobieta doświadcza we właściwy dla siebie sposób. Nie podlega wątpliwości fakt, iż ciąża we wszystkich przypadkach wiąże się ze wzrostem masy ciała, a także powiększeniem piersi. Co ciekawe, o ile pierwsza ze zmian może wywoływać u kobiet różne uczucia, powiększenie piersi u znacznej większości kobiet wiąże się z bardzo pozytywnymi emocjami. W tym miejscu warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż niejednokrotnie zdarza się, że kobiety w ciąży (jeszcze przed wystąpieniem jej widocznych objawów) obawiają się zmian w swoim wyglądzie, co wpływa bezpośrednio na ich samopoczucie, a nawet sposób funkcjonowania w przestrzeni społecznej oraz zawodowej.
Współczesne badania oraz obserwacje psychologiczne dowodzą, iż percepcja własnego ciała na kolejnych etapach ciąży często się zmienia. W pierwszym trymestrze ciąży oraz na początku drugiego, wiele kobiet deklaruje wzrost poczucia własnej atrakcyjności – wszystko to za sprawą niewielkich zmian w wyglądzie sylwetki, poza wyraźnym zwiększeniem się objętości piersi. Niemniej jednak, pod koniec drugiego i na początku trzeciego trymestru ciąży (wraz z istotnym zwiększeniem się masy ciała), kobiecie może zacząć towarzyszyć lęk i poczucie zagrożenia przed utratą obiektywnej atrakcyjności fizycznej. Ponadto, na skutek negatywnych emocji, niektóre kobiety (zwłaszcza te, które w przeszłości doświadczały zaburzeń odżywiania, w tym anoreksji) mogą zacząć podejmować działania, które będą miały na celu redukcję dodatkowych kilogramów. Należy przy tym zaznaczyć, że stosowanie restrykcyjnych diet oraz intensywnych ćwiczeń fizycznych w okresie ciąży może stanowić bezpośrednie zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia matki i dziecka.
Zmiana poczucia własnej atrakcyjności, związana z przemianami ciała stanowiącymi następstwo ciąży, może wpływać także na jakość relacji z partnerem. Okazuje się bowiem, iż wraz ze wzrostem masy ciała, a tym samym ze zmianą obrazu własnego ciała, kobiety są mniej skłonne do zbliżeń fizycznych z partnerem. Ponadto, niższe poczucie własnej atrakcyjności może sprzyjać większej drażliwości oraz chwiejności emocjonalnej, co z kolei przekłada się na pogorszenie jakości komunikacji, a tym samym większą ilość konfliktów.
Co ciekawe, badania przeprowadzone wśród polskich kobiet wykazały, iż większość z nich nie doświadcza negatywnej zmiany obrazu własnego ciała. Ponadto, nie wykazują one niższego poczucia własnej atrakcyjności w porównaniu z kobietami niespodziewającymi się dziecka. Niemniej jednak, poznanie znaczenia wpływu zmian związanych z okresem ciąży na obraz własnego ciała i poczucie własnej atrakcyjności wymaga przeprowadzenia dalszych badań oraz analiz naukowych.
Obraz ciała w ciąży zmienia się jednak nie tylko w oczach kobiety. W niektórych przypadkach (dotyczących zwłaszcza młodych małżeństw lub związków partnerskich z niewielkim stażem), przeobrażenia fizyczne mogą wpłynąć także na atrakcyjność kobiety w oczach partnera. Zarówno przyrost masy ciała, jak i zmiana wyglądu piersi w oczach jednego mężczyzny może powodować wzrost atrakcyjności fizycznej, a w oczach drugiego jej spadek. Co więcej, zdarzają się sytuacje, w których to właśnie zmiana ciała kobiety wpływa na zmniejszenie częstotliwości stosunków seksualnych między partnerami. Niektórym mężczyznom trudno jest zaakceptować zmiany, które są charakterystyczne dla przebiegu ciąży, a tym samym obniża się ich pociąg seksualny względem przyszłej mamy. Taka reakcja nie powinna jednak być źródłem napięć między partnerami, choć w wielu przypadkach może być ona niezwykle krzywdząca, szczególnie dla kobiet, które w obliczu ciąży niejako poświęcają swoje ciało, aby wydać na świat owoc miłości z partnerem – dziecko, które przez kolejne lata będą darzyć bezwarunkową miłością.
Niemniej jednak, to niezwykle ważne, aby w sytuacji, w której ze względu na zmiany w wyglądzie ciała, partner odczuwa mniejszy pociąg fizyczny do partnerki, małżonkowie prowadzili ze sobą otwarty dialog. W takim przypadku, kobieta będzie bowiem świadoma przyczyn zmniejszenia częstotliwości zbliżeń seksualnych i być może podejmie działania, które będą miały na celu zwiększenie swojej ogólnej atrakcyjności, między innymi poprzez dobór odpowiedniej garderoby. W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że takie działania powinny być w pełni zgodne z potrzebami i poczuciem własnej wartości kobiety. I chociaż mężczyzna może zdawać się w tym przypadku nadmiernie wymagający, warto zwrócić uwagę na fakt, że atrakcyjność fizyczna jest ważnym elementem nie tylko związku partnerskiego, ale przede wszystkim pociągu seksualnego.
Problemy seksualne w ciąży – gdzie szukać pomocy?
Seksualność jest jednym z najważniejszych aspektów naszego funkcjonowania. Wpływa ona znacząco nie tylko na nasze samopoczucie i relacje z partnerami, ale także na ogólną jakość życia. Podejmowanie zachowań seksualnych w czasie ciąży uwarunkowane jest wieloma czynnikami (biologicznymi oraz psychologicznymi). I chociaż wiele kobiet nie zgłasza istotnych zmian w doświadczaniu libido w czasie ciąży, istnieją pary, które (bez wskazania przyczyn medycznych) decydują się na znaczącą lub całkowitą rezygnację z życia seksualnego. O ile jest to decyzja obojga, nie wiąże się z istotnymi konsekwencjami w zakresie jakości relacji. Niemniej jednak, w sytuacji, w której to kobieta lub mężczyzna rezygnuje ze współżycia w trakcie ciąży, może to się istotnie odbić na relacji między partnerami.
Dlatego też, wskazane jest, aby w sytuacji doświadczania problemów seksualnych w ciąży, zgłosić się do gabinetu specjalisty. Dobry psycholog, a przede wszystkim seksuolog, będzie w stanie pomóc parze w komunikacji dotyczącej ich życia seksualnego. Ponadto, specjalista będzie w stanie wyjaśnić parze najważniejsze kwestie dotyczące współżycia w czasie ciąży, a także rozwiać wątpliwości dotyczące ewentualnego zagrożenia dla dziecka, wynikającego z podejmowania aktywności seksualnej.
To bardzo ważne, aby w czasie ciąży (mimo zmiany fizycznych okoliczności) para nie stroniła od bliskości fizycznej, która nie zawsze musi oznaczać stosunek seksualny. Niemniej jednak, wymiana czułości między partnerami może istotnie pomóc w pielęgnacji łączącej ich więzi, a także oddziaływać na lepsze samopoczucie psychiczne kobiety, która w okresie ciąży może czuć się mniej atrakcyjna.
Podsumowanie
Nie podlega wątpliwości fakt, iż jakość życia seksualnego istotnie wpływa na samopoczucie kobiet w ciąży. I chociaż okoliczności stosunku seksualnego, a także ciało kobiety w tym okresie się zmienia, nie umniejsza to znaczenia bliskości fizycznej dla podtrzymania dobrych relacji między partnerami. Ochota na seks kobiet w ciąży zmienia się w poszczególnych trymestrach ciąży. Tak samo, jak zmienia się jej obraz ciała i poczucie własnej atrakcyjności. Niemniej jednak, wskazane jest, aby (jeśli nie istnieją ku temu przeciwwskazania medyczne) partnerzy pielęgnowali bliskość fizyczną, przy zachowaniu najwyższych zasad higieny oraz bezpieczeństwa. Jeśli kobieta lub jej partner zmagają się z lękiem przed podjęciem współżycia w ciąży, zaleca się skorzystanie z pomocy dobrego psychologa lub seksuologa. Ponadto, w kwestii współżycia w czasie ciąży można poprosić o radę lekarza prowadzącego ciążę. Seksualność to nieodłączny element tożsamości człowieka, to również przyczyna narodzin dziecka. Dlatego też, tak ważne jest, aby była pielęgnowana przez partnerów na każdym z etapów łączącej ich relacji.
Bibliografia
- Banasik, A., Hejnasz, N., Kobierecka, A., Kobza, K., Kret, M., Piętka, M., Szubska, N. (2013). Obraz ciała a inteligencja emocjonalna u dziewcząt i młodych kobiet, (w:) A. Kobierecka-Dziamska, E. Wyrzykowska, I. Laskowska, J. Lessing-Pernak (red.), Psyche-Ciało-(Nie)Świadomość, 31-39, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego;
- Boscaglia N., Skouteris H., Wertheim, E. (2003). Changes in body image satisfaction during pregnancy: A comparison high exercising and low exercising women, Australian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynecology, 43, 41-45;
- Erbert K., Kulbat J. (2005). Wizerunek ciała w okresie ciąży: konsekwencje zmian wyglądu dla zadowolenia z własnego ciała i dobrostanu psychicznego. W: A. Głębocka, J. Kulbat (red.), Wizerunek ciała. Portret Polek (s. 45–62). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego;
- Glenc F. (1973). Niektóre zagadnienia seksualne u kobiet ciężarnych. Wiad. Lek. XXVI, 2, 145–148;
- Glynn L.M., Schetter C.D., Hobel C.J., Sandman C.A. (2008). Pattern of pereived stress and anxiety in pregnancy predicts preterm birth. Health Psychology. Official Journal Of The Division Of Health Psychology, American Psychological Association: 27: 43–51;
- Głęboka A., Kulbat, J. (2005). Czym jest wizerunek ciała? W: Gocka A., Kulbak J. (red.).: Wizerunek ciała. Portret Polek. Opole, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego;
- Głębocka A. (2005). Treści związane z wizerunkiem ciała w przekazach prasowych. W: Barska, A., Mandal, E. (red.), Tożsamość społeczno-kulturowa płci. Opole, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego;
- Goodwin, A., Astbury, J., McMeeken, J. (2000). Body image and psychological well-being in pregnancy: A comparison of exercises and non-exercisers, The Australian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynecology, 40, 442-447;
- Iwanowicz-Palus G., Bień A. (2009). Psychoprofilaktyka u kobiet w ciąży. Psychologiczne aspekty ciąży i porodu — charakterystyka stanów emocjonalnych kobiet w ciąży. W: Bień A. (red.). Opieka nad kobietą ciężarną. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa: 342–348;
- Izydorczyk, B., Rybicka-Klimczyk, A. (2009). Środki masowego przekazu i ich rola w kształtowaniu wizerunku ciała u zróżnicowanych wiekiem życia kobiet polskich (analiza badań własnych). Problemy Medycyny Rodzinnej, 3(28), 20–32;
- Krzemionka-Brózda, D. (2010). Sekret ciała. Doświadczanie przez młode kobiety własnego ciała jako piętna jawnego (nadwaga) bądź ukrytego (zaburzenia odżywiania) a określenie własnej tożsamości. W: A. Brytek-Matera (red.), Ciało w dobie współczesności. Wybrane zagadnienia z problematyki własnego ciała (s. 28–45). Warszawa: Difin;
- Kucharska M., Kossakowska K., Janicka K. (2013). Czy jest nadzieja na seks przy nadziei? Seksualność a ciąża w opinii kobiet. Seksuologia Polska:11(1): 17–23;
- Lichtenberg-Kokoszka E. (2011). Zmiany bio-psycho-społeczne zachodzące w organizmie kobiety, wynikające z poczęcia dziecka. [W:] Ciąża czy stan błogosławiony. Red. E. Lichtenberg-Kokoszka, E. Janiuk, J. Dzierżanowksi; Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków: 11–18.
- Machaj, A., Stankowska, I. (2011). Poczucie atrakcyjności seksualnej kobiet w wieku prokreacyjnym po przebyciu ciąży i okresu karmienia. Nowiny Lekarskie, 80(5), 323–333;
- Makara-Studzińska M., Wdowiak A., Plewik I., Maraja-Kryś K. (2011). Seksualność kobiet w ciąży. Seksuologia Polska: 9(2): 85–90.
- Preis J., Bieleninik Ł., Bidzan M. (2010). Jakość związku małżeńskiego matek z ciążą wielopłodową i jednopłodową. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia: 3(2): 140–144;
- Sipiński A., Kazimierczak M., Skiba W., Sipińska K. i wsp. (2007). Seksualność kobiet w okresie perinatalnym. Prz. Seksuol. 12: 5–15
- Shojaa M., Jouybari L., Sanagoo A. (2009). The sexual activity during pregnancy among a group of Iranian women. Arch. Gynecol. Obstet. 279 (3): 353–356.
- Topór-Pamuła, M., Schier, K. (2017). Związek między obrazem ciała u kobiet w pierwszej ciąży a reprezentacją relacji z rodzicem, partnerem i dzieckiem. Psychologia Rozwojowa, 22(1), 59–75.