Zapotrzebowanie na jod

Według zaleceń International Council for Control of Iodine Deficiency Disorders (ICCIDD – Międzynarodowa Rada ds. Zaburzeń Jodowych) pochodzących z 2005 roku, zalecane dzienne spożycie jodu dostarczanego w pokarmach jest zależne od wieku.

Zalecana dzienna dawka jodu:

• 90 ug – u niemowląt oraz dzieci do 6 roku życia
• 120 ug – u dzieci pomiędzy 7 a 10 rokiem życia
• 150 ug – u dzieci powyżej 10 roku życia, młodzieży i dorosłych

Zalecenia te różnią się jednak w przypadku kobiet ciężarnych i karmiących piersią. Zakładają one, że w tych okresach życia zalecane dzienne spożycie jodu wynosi średnio 250 ug (za dopuszczalne dobowe spożycie jodu w okresie ciąży i karmienia piersią podaje się przedział 200-500 ug).

Warto dodać, że w rzeczywistości minimalna dzienna dawka jodu wynosi u dorosłego człowieka 50 ug, a więc łatwo zauważyć, że te zalecane przez WHO oraz ICCIDD są wielokrotnie wyższe. Działanie to uwzględnia jednak obecność w środowisku oraz oddziaływanie na tarczycę związków wolotwórczych, a więc predysponujących do rozwoju zaburzeń pracy tarczycy.

Związki wolotwórcze znajdują się w niektórych warzywach takich jak:

• kapusta,
• kalafior,
• brukselka,
• szpinak.

Stanowią także zanieczyszczenia żywności wysoce przetworzonej przemysłowo – zaliczamy do nich związki takie jak węglowodory, fenole, związki siarki czy azotyny.

Profilaktyka jodowa

Polska należała do krajów występowania niedoboru jodu aż do 1996 roku. Wówczas to w życie weszła ustawa rozpoczynająca w naszym kraju „erę” profilaktyki jodowej. W myśl Ustawy z dnia 24 lipca 1996 roku w Polsce obowiązuje zakaz produkcji i wprowadzania do obrotu soli spożywczej niepoddanej wcześniej procesowi jodowania z wykorzystaniem jodku potasu. Ustawa określiła jednoznacznie, że 1 kilogram soli jodowanej, ma zawierać 30 (+/- 10) mg jodku potasu.

Biorąc pod uwagę fakt, że zalecane przez WHO (Światowa organizacja Zdrowia – ang. World Health Organization) dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 5 g, należy podkreślić, że jodowanie soli kuchennej nie jest wystarczającym źródłem jodu dla kobiet spodziewających się dziecka oraz karmiących piersią. Aby jednak dostarczyć do organizmu zalecane w tych szczególnych okresach ilości jodu, nie należy zwiększać spożycia soli kuchennej, gdyż może prowadzić to do rozwoju powikłań w postaci m.in. nadciśnienia tętniczego. Nadciśnienie tętnicze wynikające z nadmiernego spożycia soli jest efektem nasilonego zatrzymywania w organizmie wody oraz zwiększania objętości płynów w łożysku naczyniowym.

Według wytycznych American Thyroid Association (ATA – Amerykańskie Towarzystwo ds. Tarczycy) kobietom ciężarnym oraz karmiącym piersią zaleca się dodatkową suplementację tego pierwiastka w dawce 150 μg/dobę, ponieważ zakłada się, że 100 ug jodu dostarczają one do organizmu wraz z codzienną dietą. Co więcej, suplementację jodu w dawce 150 ug/dobę należy rozpocząć już w okresie prekoncepcyjnym, najlepiej na 3 miesiące przed planowaną ciążą.

Suplementacja jodu u niemowląt

Na dzień dzisiejszy nie zaleca się dodatkowej suplementacji jodu ani u niemowląt karmionych piersią, które odpowiednią ilość tego pierwiastka otrzymują wraz z pokarmem matki ani też u niemowląt karmionych w sposób sztuczny lub mieszany. Dostępne na rynku mieszanki mleka zastępczego zawierają bowiem w swoim składzie zalecaną dla niemowląt ilość jodu.

Korzyści płynące z prowadzenia profilaktyki jodowej

Niedobór jodu dotyczył w przeszłości ponad 30% populacji ludzi na całym świecie i stanowił główną przyczynę nieprawidłowego kształtowania się mózgu oraz opóźnień rozwojowych u dzieci. Tak było aż do połowy lat 90-tych kiedy to wiele krajów, w tym Polska, zdecydowało się wprowadzić prawny obowiązek jodowania soli kuchennej w celu wyrównania niedoborów jodu i zapobiegania wynikających z niego następstw – w efekcie podjętych działań 68% ludzi zamieszkujących tereny ubogie w jod zyskało pełną możliwość jego właściwej suplementacji. W większości z tych państw zaobserwowano w następstwie gwałtowny spadek zaburzeń spowodowanych niedostateczną podażą jodu – w tym częstości występowania wola endemicznego (wole endemiczne definiujemy jako wole rozwijające się na podłożu niedoboru jodu u więcej niż 10% mieszkańców danego terenu oraz więcej niż 5% dzieci w wieku 6-14 lat. ) czy nieprawidłowości w rozwoju i funkcjonowaniu mózgu u dzieci. Uzupełnienie niedoborów jodu wpłynęło korzystnie nie tylko na intelektualny, ale także psychofizyczny aspekt rozwoju dzieci.

Dodatkowo zaobserwowano, że wprowadzenie obowiązku jodowania soli kuchennej zapobiega rozwojowi zmian guzkowych tarczycy, które to stanowią uznany czynnik ryzyka wystąpienia w przyszłości jawnej nadczynności tarczycy.

Wyniki badań naukowych opublikowane na łamach czasopisma International Journal of Endocrinology w 2015 roku wykazały, że dzięki wyeliminowaniu niedoboru jodu wzrósł odsetek raków brodawkowatych wśród wszystkich nowotworów tarczycy o typie zróżnicowanym. Jednocześnie, właściwa suplementacja jodu zmniejsza ryzyko rozwoju raka pęcherzowego gruczołu tarczowego.

Bibliografia

1. W.Zgliczyński „Wielka Interna. Endokrynologia”, Medical Tribune Polska, Warszawa 2012
2. D.S. Ross., H.B. Burch, D.S. Cooper, M.C. Greenlee, P. Laurberg, A.L. Maia, S.A. Rivkees, M. Samuels, J.A. Sosa, M.N. Stan, M.A. Walter: American Thyroid Association guidelines for diagnosis and management of hyperthyroidism and other causes of thyrotoxicosis, 2016.
3. F.Delangr „Iodine supplementation: benefits outweigh risks.”, Drug Safety, 2000 Feb;22(2):89-95
4. A.Prete „Iodine Supplementation: Usage “with a Grain of Salt”, International Journal of Endocrinology, 2015; 2015: 312305